Zygmunt III Waza był królem Polski i wielkim księciem litewskim. Panował w latach 1587–1632. Był także królem Szwecji. Jego rządy to ważny okres w historii Rzeczypospolitej Obojga Narodów.
Kim był Zygmunt III Waza?
Zygmunt III Waza urodził się 20 czerwca 1566 roku. Miejscem jego narodzin był zamek Gripsholm w Szwecji. Był synem króla Szwecji Jana III Wazy. Jego matką była polska królewna Katarzyna Jagiellonka. Katarzyna była córką Zygmunta Starego i Bony Sforzy. Rodzice Zygmunta przebywali na zamku Gripsholm. Zamek był wtedy ich więzieniem. Zygmunt należał do szwedzkiej dynastii Wazów. Przez matkę miał powiązania z polską dynastią Jagiellonów. Dynastia Wazów objęła polski tron przez małżeństwo Jana Wazy z Katarzyną Jagiellonką.
Zygmunt Waza został wybrany na tron Rzeczypospolitej w wieku 21 lat. Wyboru dokonano w roku 1587. Koronacja w Polsce odbyła się 27 grudnia 1587 roku. Zygmunt III Waza był elekcyjnym królem Polski. Był też wielkim księciem litewskim. Panował w Rzeczypospolitej Obojga Narodów przez 45 lat. Jego panowanie trwało od 1587 do 1632 roku.
Panowanie Zygmunta III Wazy
Zygmunt III Waza był wszechstronnie wykształcony. Charakteryzował się pracowitością i pobożnością. W latach 1592–1599 panował również w Szwecji. Został koronowany na króla Szwecji 19 lutego 1594 roku. Chciał zjednoczyć Polskę i Szwecję. Pragnął stworzyć jedno państwo pod swoim panowaniem. Został jednak zdetronizowany w Szwecji w 1599 roku. Pozostał tytularnym królem Szwecji.
W 1596 roku Zygmunt III Waza przeniósł stolicę Polski. Stolicę przeniesiono z Krakowa do Warszawy. Zamek Królewski w Warszawie stał się nową siedzibą władcy. Przeniesienie stolicy miało miejsce w 1596 roku. Panowanie Zygmunta to okres dużego zasięgu terytorialnego Rzeczypospolitej. Wynosił on około 990 000 kilometrów kwadratowych.
Polityka Zygmunta III Wazy
Zygmunt III Waza był zwolennikiem bliskiej współpracy z Habsburgami. Pomimo wojen z tą dynastią dążył do sojuszy. Jego pierwszą żoną była Anna Habsburżanka. Ślub wzięli 31 maja 1592 roku. Mieli pięcioro dzieci. Po jej śmierci poślubił Konstancję Habsburżankę. Ślub odbył się 11 grudnia 1605 roku. Z drugą żoną miał siedmioro dzieci. Łącznie Zygmunt III Waza miał dwanaścioro dzieci. Jego synami byli przyszli królowie Polski. Byli to Władysław IV i Jan Kazimierz.
Okres panowania Zygmunta III Wazy to czas ważnych wydarzeń. Miały miejsce bunty kozackie. Doszło do rokoszu Zebrzydowskiego w latach 1606-1609. Rokosz sandomierski był buntem szlachty. Wystąpiła przeciwko polityce króla. Król przeżył próbę zamachu. Zygmunt III Waza prowadził interwencję w księstwach naddunajskich. Polityka wyznaniowa króla sprzyjała kontrreformacji. Mecenat artystyczny rozwijał się dynamicznie. Król zgromadził obrazy mistrzów weneckich i flamandzkich. Inwestował w budowanie kościołów i kaplic. Jest znany z wprowadzenia stylu barok wazowski.
Wojny za panowania Zygmunta III Wazy
Panowanie Zygmunta III Wazy to okres licznych konfliktów. Rozpoczęły się wojny polsko-szwedzkie. Król prowadził wojnę ze Szwecją o koronę. Wojny ze skandynawskim królestwem trwały trzy dekady. Miała miejsce wojna polsko-rosyjska w latach 1605–1618. Polska interweniowała w Rosji. Okres zajęcia Moskwy trwał od 1610 do 1612 roku. Doszło do wojny polsko-tureckiej w latach 1620–1621. Konflikt polsko-turecki był wynikiem napięć w regionie.
Wojska Rzeczypospolitej odniosły ważne zwycięstwa zbrojne. Bitwa pod Kircholmem miała miejsce 27 września 1605 roku. Polska husaria odniosła tam zwycięstwo. Bitwa pod Kłuszynem odbyła się 4 lipca 1610 roku. Było to kluczowe zwycięstwo w wojnie z Rosją. Bitwa pod Chocimiem miała miejsce w 1621 roku. Zwycięstwo to zakończyło wojnę z Turcją. Smoleńsk został zdobyty w 1611 roku. Rozejm w Dywilinie zawarto w 1619 roku. Zakończył on wojnę polsko-rosyjską. Rozejm w Sztumskiej Wsi podpisano w 1635 roku. Dotyczył konfliktu ze Szwecją.
Kiedy panował Zygmunt III Waza?
Zygmunt III Waza panował w Polsce i na Litwie w latach 1587–1632. Był też królem Szwecji w latach 1592–1599.
Kto był ojcem Zygmunta III Wazy?
Ojcem Zygmunta III Wazy był Jan III Waza. Był on królem Szwecji.
Dlaczego Zygmunt III Waza przeniósł stolicę do Warszawy?
Przeniesienie stolicy z Krakowa do Warszawy miało miejsce w 1596 roku. Warszawa leżała bardziej centralnie w Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Ułatwiało to zarządzanie państwem.
Dziedzictwo Zygmunta III Wazy
Panowanie Zygmunta III Wazy jest związane z okresem znanym jako „Potop szwedzki”. Chociaż sam Potop miał miejsce później, konflikty ze Szwecją rozpoczęły się za jego rządów. Jego panowanie to okres „Złotego Wieku” kultury i nauki w Polsce. Król wspierał sztukę i naukę. Interesował się alchemią. Zapewnił wprowadzenie nowego typu monety – złoty polski.
Zygmunt III Waza zmarł 30 kwietnia 1632 roku. Zgon nastąpił w Zamek Królewski w Warszawie. Przyczyną śmierci był wylew krwi do mózgu. Został pochowany w katedrze na Wawelu w Krakowie. Pozostawił po sobie synów Władysława IV i Jana Kazimierza. Obaj zasiadali później na polskim tronie. Jan Kazimierz był wicekrólem Hiszpanii i więźniem kardynała Richelieu przed objęciem władzy.
Ciekawostki o Zygmuncie III Wazie
Zygmunt III Waza pozostawił po sobie kilka cytatów. Odzwierciedlają one jego postawę. Jednym z nich jest:
„Dłużej dumy tego człowieka znosić nie mam zamiaru!”
Inny cytat brzmi:
„Potrzeba odwagę raz uczynić taką, aby więcej już odważać się nie przyszło.”
Mówił też:
„Prędzej koronę utracę niż pozwolę metropolicie prawosławnemu osiąść w Kijowie!”
Jego słowa o Włoszech to:
„Włochy to kraj pełen licznych pokus pociągających do zboczenia z drogi prostej i uczciwej.”
Jego dewizy królewskie to:
„Pro iure et populo – Dla prawa i ludu”
oraz
„Cor regis in manu Domini – Serce króla w ręku Pana”
. Inna dewiza to
„Coelitus sublima dantur – Niebiańskimi szczytnościami obdarzone”
.
Zygmunt Waza był wnukiem Zygmunta Starego. Był też wnukiem Bony Sforzy. Zygmunt August nie doczekał się potomstwa. Tron Rzeczypospolitej przypadł dynastii elekcyjnej. Zygmunt III Waza był pierwszym królem z dynastii Wazów na polskim tronie.
Rodzina Zygmunta III Wazy
Zygmunt III Waza miał liczną rodzinę. Ojcem był Jan III Waza. Matką była Katarzyna Jagiellonka. Miał rodzeństwo: Annę Wazównę i Izabellę Wazównę. Jego dzieci to: Anna Maria Wazówna, Władysław IV Waza, Jan Kazimierz Waza, Jan Albert Waza, Karol Ferdynand Waza, Aleksander Karol Waza, Anna Katarzyna Wazówna, Konstancja Wazówna.
Zastanawiasz się, jak wyglądała rodzina królewska? Spójrz na drzewo genealogiczne:
Kolumna Zygmunta III Wazy
Władysław IV Waza był synem Zygmunta III Wazy. Został fundatorem ważnego pomnika. Pomnik upamiętnia polskiego króla Zygmunta III Wazę. Jest to Kolumna Zygmunta III Wazy. Pomnik cnót królewskich został wzniesiony w latach 1643-1644. Projektantami kolumny byli włoscy architekci. Byli to Augustyn Locci i Constantino Tencalli. Kolumna ma wysokość 22 metrów. Posąg króla ma wysokość 275 centymetrów. Posąg króla został wykonany z brązu. Król trzyma w ręku szablę. Trzon kolumny wykonano z jednego bloku zlepieńca zygmuntowskiego. Kamień sprowadzono do Warszawy biegiem Wisły.
Uroczyste odsłonięcie pomnika miało miejsce 24 listopada 1644 roku. Kolumna jest najstarszym świeckim pomnikiem w Warszawie. Pomnik jest pierwszą kolumną osoby świeckiej wzniesioną w nowożytnej Europie. Wzniesienie pomnika wywołało konflikt. Konflikt był pomiędzy fundatorem a nuncjuszem Mariem Filonardim. Na cokole kolumny znajdują się 4 tablice z inskrypcjami.
Historia Kolumny Zygmunta
Kolumna Zygmunta była wielokrotnie uszkadzana. Doznała zniszczeń podczas potopu szwedzkiego. Kolumna przechodziła prace renowacyjne. Odbyły się one w latach 1743, 1810 i 1863. W 1855 roku zainstalowano żeliwną balustradę. Balustrada z czterema trytonami otaczała kolumnę. Instalacja trytonów funkcjonowała do lat 30 XX wieku.
Kolumna Zygmunta została zniszczona podczas powstania warszawskiego. Po wojnie kolumnę odbudowano. Odbudowaną kolumnę przesunięto. Przesunięto ją o 6 metrów na północny wschód. Odsłonięcie odbudowanej kolumny nastąpiło 22 lipca 1949 roku. Kolumna Zygmunta została wpisana do rejestru zabytków w 1965 roku. Kolumna góruje nad placem Zamkowym. Stoi w tym samym miejscu, w którym ją pierwotnie ustawiono.
Kolumna Zygmunta III Wazy została opisana w literaturze. Opisał ją Juliusz Słowacki. Zrobił to w wierszu „Uspokojenie”.
Porównanie wymiarów kolumny:
| Element | Wysokość (metry) |
|---|---|
| Cała kolumna | 22 |
| Posąg króla | 2.75 |
Podsumowanie panowania
Zygmunt III Waza panował przez 45 lat. Był królem Polski i Szwecji. Jego rządy charakteryzowały się licznymi wojnami. Był to też okres rozwoju kultury i sztuki. Przeniósł stolicę do Warszawy. Zygmunt III Waza pozostaje ważną postacią w historii Polski i Szwecji.
- Sprawdź zebrane artykuły o historii Polski.
- Warto przeczytać książkę 'Protokół rozbieżności’. Pozwala spojrzeć na historię oczami innych narodów.
- Sięgnij po najnowszą publikację Iwony Kienzler. Tytuł to 'Wazowie na polskim tronie. Romanse, intrygi i wielka polityka’.
- Zapisz się do newslettera. Otrzymasz powiadomienia o nowych biografiach.
Chcesz dowiedzieć się więcej? Zobacz materiały o Zygmuncie III Wazie. Portal TwojaHistoria.pl posiada ciekawe artykuły.
Zobacz także: