Obrona Helu w 1939 roku była jednym z najdłużej trwających epizodów kampanii wrześniowej. Polscy żołnierze i marynarze przez ponad miesiąc stawiali czoła przeważającym siłom niemieckim. Poznaj szczegóły tej heroicznej walki.
Rejon Umocniony Hel – przygotowania do wojny
Polska uzyskała dostęp do Morza Bałtyckiego w 1920 roku. Generał Haller dokonał zaślubin Polski z morzem 10 lutego 1920 roku. Pierwszy port wojenny powstał w Pucku. W 1929 roku zapadła decyzja o budowie bazy wojennej na Helu. Roboty rozpoczęły się w 1931 roku. Konsorcjum Francusko-Polskie prowadziło te prace. W 1921 roku wybudowano linię kolejową ze Swarzewa do Helu.
Półwysep Helski stał się Rejonem Umocnionym. Dekret prezydenta Ignacego Mościckiego ustanowił go 21 sierpnia 1936 roku. Na Helu znajdował się port wojenny. Dysponował bazą remontową dla polskich okrętów. Bateria Laskowskiego miała kluczowe znaczenie dla obrony Helu. Jedna bateria kalibru 152 mm powstrzymywała niemieckie siły. Polska otrzymała 4 działa kalibru 152,4 mm. Pochodziły od szwedzkiego przedsiębiorstwa Bofors. Pierwsze działa pojawiły się na Helu w 1931 roku. Działa Boforsa miały kaliber od 75 do 152,4 mm. Ich zasięg wynosił 26 tysięcy metrów. Waga pocisku dochodziła prawie do 50 kilogramów.
Siły Polskie i Niemieckie na Półwyspie Helskim
Obrona Helu była działaniami oddziałów Armii polskiej. Walczyły one w Rejonie Umocnionym Helu. Półwysep Helski broniony był przez około 3 tysiące żołnierzy. Dowodził nimi komandor Włodzimierz Steyer. W 1939 roku liczba obrońców wynosiła około 3000. Obrońcy półwyspu to początkowo 440 żołnierzy. Stanowili oni IV batalion 7. pułku KOP. Grupa Obrony Wybrzeża dowodzona była przez komandora Józefa Unruga. Główną postacią w sztabie Obrony Wybrzeża był były oficer niemieckiej marynarki wojennej. Polska Marynarka Wojenna dysponowała około 30 okrętami wojennymi. W Morskim Dywizjonie Lotniczym było 18 samolotów. Polska miała 3 okręty podwodne.
Siły niemieckie na wybrzeżu liczyły ponad 39000 żołnierzy. Korpus Grenzschutz Abschnitts Komando 1 dowodzony był przez generała Leonharda Kaupischa. Trzon sił stanowiła 207 dywizja piechoty. W pierwszych godzinach wojny Niemcy dysponowali ponad 500 samolotami.
Przebieg bitwy o Hel w 1939 roku
1 września 1939 roku rozpoczęła się II wojna światowa. Pierwszym ostrzałem było ostrzeliwanie Westerplatte. Obrona Helu rozpoczęła się tego samego dnia. Obrońcy Helu przez miesiąc przeciwstawiali się Niemcom. Niemcy rozpoczęli ataki lądowe 8 września 1939 roku. 12 września Niemcy przełamali polskie linie obronne. Walki trwały od 1 września do 2 października. Obrońcy Helu bronili się do 2 października.
Podczas walk zestrzelono 36 samolotów niemieckich. Bateria cyplowa im. Heliodora Laskowskiego odegrała kluczową rolę. Była doskonale zamaskowana. Użyto dział Bofors kalibru 152,4 mm. Stosowano także działa Schneider kalibru 105 mm. Działa Schneider 75 mm i Bofors 40 mm również były w użyciu. Do walki włączyły się pancerniki Schleswig-Holstein i Schlesien. Wystrzeliły 468 pocisków. Na działo przypadało 186 pocisków. W nocy żołnierze niszczyli uzbrojenie. Palili akta i szyfry.
„Obrona Helu trwa nadal.”
Kluczowe technologie i uzbrojenie
Rejon Umocniony Helu dysponował nowoczesnym uzbrojeniem. Baterie artylerii nadbrzeżnej były kluczowe. Najważniejsze były baterie im. Heliodora Laskowskiego. Bateria nr 31 pod dowództwem kpt. mar. Z. Przybyszewskiego miała 4 działa 152,4 mm. Bateria nr 21 pod dowództwem kpt. I. Dziubińskiego miała 2 działa 75 mm i 5 nkm 13,2 mm 'Hotchkiss’. Używano też baterii przeciwlotniczych. Stosowano zagrody minowe na morzu. Istniały podziemne elektrownie i rurociągi. Polskie okręty to ORP „Wicher”, „Burza”, „Grom”, „Błyskawica”. Użyto też kryp minowych. Były przerobione z lichtug.
Kapitulacja i dalsze losy obrońców
Żołnierze byli coraz bardziej zdenerwowani. Nie było godzin odpoczynku. Byli już na pół głodni. Żyli tylko chlebem i sucharami. Czasem dostawali konserwę. Akt kapitulacji ‚RU Hel’ podpisano 2 października 1939 roku. Zgodnie z warunkami kapitulacji, Polacy mogli zatrzymać broń białą. Marynarze i żołnierze trafili do niewoli. Było ich 3600. Liczba poległych obrońców wyniosła 34. Rannych było 200. Około 100 obrońców Helu zginęło. Po wojnie bohatera obrony Helu zamordowali stalinowscy oprawcy.
Jak długo trwała obrona Helu?
Obrona Helu trwała od 1 września do 2 października 1939 roku. Polscy żołnierze bronili półwyspu przez 32 dni.
Kto dowodził polską obroną Helu?
Polską obroną Rejonu Umocnionego Hel dowodził komandor Włodzimierz Steyer. Grupą Obrony Wybrzeża kierował komandor Józef Unrug.
Jakie znaczenie miała Bateria Laskowskiego?
Bateria im. Heliodora Laskowskiego miała kluczowe znaczenie dla obrony Helu. Jej działa kalibru 152,4 mm skutecznie ostrzeliwały cele niemieckie.
Strategia i taktyka obrony
Polacy planowali utrzymać ‚RU Hel’. Mieli bronić się od sześciu tygodni do trzech miesięcy. Oczekiwali odsieczy. Półwysep Helski miał długość 40 km. Jego szerokość wynosiła niecałego pół kilometra. Inne dane podają długość 70 kilometrów. Maksymalna szerokość to 3,5 km. Minimalna szerokość to 150 m. Taka geografia sprzyjała obronie. Można było skoncentrować ogień. Obrońcy skutecznie odpierali ataki. Używali dział nadbrzeżnych i przeciwlotniczych.
Walki toczyły się w różnych miejscach. Obejmowały Hel, Władysławowo i Jastarnię. Ważne były Kuźnica i Chałupy. Niemcy starali się odciąć półwysep. Polacy stawiali opór na lądzie i morzu.
Ważne postacie obrony Helu
W obronie Helu uczestniczyło wielu bohaterów. Kontradmirał Jerzy Świrski był ważną postacią Marynarki Wojennej. Dowódcą Kierownictwa Marynarki Wojennej był Józef Unrug. Dowódcą Rejonu Umocnionego Hel został Włodzimierz Brunon Steyer. Kapitan mar. Zbigniew Przybyszewski dowodził kluczową baterią. Pułkownik Stanisław Dąbek dowodził Lądową Obroną Wybrzeża. Po stronie niemieckiej działał kontradmirał Günther Lütjens.
Podsumowanie i znaczenie historyczne
Obrona Helu była symbolem polskiego oporu. Pokazała determinację żołnierzy i marynarzy. Trwała dłużej niż obrona Westerplatte. Bitwa o Hel była częścią kampanii wrześniowej. Pokazała możliwości obrony wybrzeża. Mimo kapitulacji, obrońcy walczyli dzielnie. Ich postawa przeszła do historii. Pamięć o obronie Helu jest wciąż żywa.
„Wszyscy kapitulują we wrześniu. My wytrzymamy do października.”
„Ludzie ludziom zgotowali ten los…” – Zofia Nałkowska, Medaliony.
Historia obrony Helu uczy o poświęceniu. Pokazuje wartość przygotowań wojennych. Mimo przewagi wroga, opór był możliwy. Obrona Helu to ważny rozdział historii Polski.
Należy pamiętać, że dane statystyczne z różnych źródeł mogą się nieznacznie różnić. Podane liczby są przybliżone.
Zobacz także: