Władysław IV Waza panował w Rzeczypospolitej w latach 1632–1648. Był synem Zygmunta III Wazy. Jego panowanie charakteryzowało się konfliktami z sąsiadami i rozwojem kultury. Poznaj kluczowe fakty z życia tego władcy.
Pochodzenie i wczesne lata Władysława IV Wazy
Władysław IV Waza urodził się 9 czerwca 1595 roku. Miejscem urodzenia był Łobzów koło Krakowa. Na chrzcie otrzymał imiona Władysław Zygmunt. Był pierworodnym synem Zygmunta III Wazy. Jego matką była Anna Habsburżanka, znana też jako Anna Austriaczka. Należał do szwedzkiej dynastii Wazów.
Kto był ojcem Władysława IV Wazy?
Ojcem Władysława IV Wazy był Zygmunt III Waza. Zygmunt III Waza panował w Polsce przed swoim synem.
Elekcja i koronacja Władysława IV Wazy
Śmierć Zygmunta III Wazy nastąpiła 30 kwietnia 1632 roku. Elekcja Władysława IV Wazy odbyła się 8 listopada 1632 roku. Zasiadł na tronie Rzeczypospolitej. Koronacja miała miejsce 6 lutego 1633 roku. Ceremonia odbyła się w katedrze na Wawelu w Krakowie.
Kiedy Władysław IV Waza został królem?
Władysław IV Waza zasiadł na tronie 8 maja 1632 roku po elekcji. Jego koronacja odbyła się 6 lutego 1633 roku.
Panowanie Władysława IV Wazy – polityka zagraniczna
Panowanie Władysława IV Wazy trwało do 1648 roku. Król prowadził aktywną politykę zagraniczną. Zmagał się z konfliktami z sąsiednimi państwami. Były to przede wszystkim Rosja i Szwecja. Zawarł pokój wieczysty z Rosjanami w Polanowie. Miało to miejsce 14 czerwca 1634 roku. Władysław IV Waza zrzekł się roszczeń do Kremla w 1634 roku. Przypieczętował rozejm ze Szwedami w Sztumskiej Wsi. Rozejm zawarto 12 września 1635 roku. Trwał 26 lat. Władysław IV Waza pomyślnie zakończył konflikt z Moskwą.
Król miał ambicje odzyskania korony szwedzkiej. Dążył do zrealizowania planów wojny z Turcją. Jego plany polityczne bywały określane jako wybujałe. Według niektórych opinii, ambicje dynastyczne przysłoniły mu interes Rzeczypospolitej.
Najważniejsze bitwy za panowania Władysława IV Wazy
Za panowania Władysława IV Wazy doszło do kilku ważnych starć zbrojnych. Dotyczyły one głównie konfliktów wschodnich i północnych. Poniżej przedstawiamy daty kluczowych bitew:
| Bitwa / Oblężenie | Czas trwania |
|---|---|
| Oblężenie Smoleńska | 18 października 1632 – 7 stycznia 1634 |
| Bitwa pod Kamieńcem Podolskim | 22 października 1633 |
| Bitwa pod Kumejkami | 16 grudnia 1637 |
| Bitwa pod Żołninem | 13 czerwca 1638 |
| Bitwa pod Ochmatowem | 30 stycznia 1644 |
| Bitwa nad Żółtymi Wodami | 16 maja 1648 (tuż przed śmiercią króla, początek powstania Chmielnickiego) |
Władysław IV był zaangażowany w sprawy wojskowe. Był uważany za znakomitego wodza. Wprowadzał reformy wojskowe. Dotyczyły one między innymi wojska cudzoziemskiego autoramentu. Rozwijał artylerię i nowoczesne arsenały. Był twórcą polskiej floty wojennej.
Polityka wewnętrzna i finanse
Władysław IV Waza musiał zmagać się z sytuacją wewnętrzną Rzeczypospolitej. Panował w okresie, gdy obowiązywała zasada liberum veto. Ta zasada umożliwiała zerwanie sejmu walnego. Każdy poseł mógł to zrobić. Wprowadził nowy rodzaj podatku. Dotyczył on dzierżawców królewszczyzn. Podatek ten nazwano nową kwartą. W 1642 roku jego niespłacone zobowiązania były wysokie. Wyniosły 4,5 miliona złotych polskich. Ta kwota odpowiada około 500 milionom w dzisiejszych pieniądzach.
Czym było liberum veto?
Liberum veto to zasada prawna Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Pozwalała każdemu posłowi zablokować uchwały sejmu. Skutkowała zerwaniem obrad.
Mecenat Władysława IV Wazy
Władysław IV Waza był zaangażowanym mecenasem sztuki. Cenił sztukę, muzykę i naukę. Na jego dworze rozwijała się kultura. Był promotorem opery w Polsce. Pierwsza opera w Warszawie powstała za jego panowania. Wspierał rozwój technologii wojskowych. Przykładem jest rozwój floty wojennych okrętów.
Za jego czasów powstał pomnik Zygmunta III Wazy w formie kolumny. Król otaczał się cudzoziemcami. Było to powodem krytyki ze strony szlachty. Krzysztof Radziwiłł protestował przeciwko orderowi. Król planował jego wprowadzenie.
Życie prywatne Władysława IV Wazy
Władysław IV Waza był dwukrotnie żonaty. Jego pierwszą żoną była Cecylia Renata Habsburżanka. Ślub wzięli w 1637 roku. Z Cecylią Renatą miał syna Zygmunta Kazimierza. Miał też córkę Marię Annę Izabelę. Oboje dzieci zmarły w dzieciństwie. Cecylia Renata zmarła w 1644 roku.
Drugą żoną Władysława IV była Ludwika Maria Gonzaga de Nevers. Poślubił ją w 1645 roku. Ludwika Maria Gonzaga po śmierci Władysława IV Wazy poślubiła jego brata. Została żoną Jana II Kazimierza Wazy.
Władysław IV miał przyrodniego brata. Był nim Jan II Kazimierz Waza. Jan II Kazimierz Waza został królem po śmierci Władysława IV. Panował w latach 1648–1668. Zmagał się z powstaniem Chmielnickiego i potopem szwedzkim.
Ostatnie lata i śmierć
W ostatnich latach życia Władysław IV Waza planował wojnę z Turcją. Nie udało mu się zrealizować tych planów. Król zmarł 20 maja 1648 roku. Śmierć nastąpiła w Mereczu na Litwie. Zmarł w nocy z 19 na 20 maja 1648 roku. Został pochowany na Wawelu w Krakowie. Jego serce spoczęło w katedrze w Wilnie.
Ocena panowania Władysława IV Wazy
Opinie na temat Władysława IV Wazy są podzielone. Zarzuca mu się brak realizmu politycznego. Krytykowano jego otaczanie się cudzoziemcami. Niektórzy historycy odmawiają mu sukcesów politycznych. Dotyczy to stosunków z Habsburgami, Moskwą, Szwecją i Turcją. Inni uważają go za wielkiego wizjonera. Podkreślają jego zaangażowanie w sprawy wojskowe. Chwalą jego mecenat nad sztuką i nauką. Cieszył się dużą popularnością wśród poddanych.
Ciekawostki o Władysławie IV Wazie
- Władysław IV Waza był pierwszym władcą Rzeczypospolitej, który wspierał rozwój opery.
- Król interesował się nowinkami technicznymi. Wprowadzał je w wojsku.
- Pomimo ambicji, nie udało mu się odzyskać korony szwedzkiej.
- Jego długi w 1642 roku były ogromne. Wynosiły 4,5 miliona złotych polskich.
Gdzie pochowano Władysława IV Wazę?
Władysław IV Waza został pochowany w katedrze na Wawelu w Krakowie. Jego serce złożono w katedrze w Wilnie.
Dodatkowe informacje
Chcesz dowiedzieć się więcej o Władysławie IV Wazie? Możesz sięgnąć po biografie króla. Sugerowane lektury to:
- Książka W. Czapliński, Władysław IV i jego czasy.
- Książka H. Wisner, Władysław IV Waza.
Henryk Wisner jest autorem biografii Władysława IV Wazy. Kamil Janicki i Rafał Kuzak to historycy. Współzałożyciele portalu historycznego. Pamiętaj o poprawnym odmianie nazwisk i tytułów w języku polskim.
Zobacz także:
- Zygmunt III Waza – król Polski i Szwecji
- Zygmunt II August – ostatni Jagiellon na polskim tronie
- Zygmunt I Stary (1467–1548) – Życie, panowanie i potomstwo króla Polski
- Michał Korybut Wiśniowiecki – król Polski i jego krótkie panowanie
- Władysław Łokietek: Zjednoczyciel królestwa po rozbiciu dzielnicowym