Smog to poważny problem zanieczyszczenia powietrza. Dotyka wiele miast i regionów. Wpływa negatywnie na zdrowie i środowisko. Wyjaśniamy, czym jest smog i jak można się przed nim chronić.
Czym jest smog? Definicja i skład
Smog to nienaturalne zjawisko atmosferyczne. Jest wynikiem wymieszania mgły z dymem i spalinami. Słowo „smog” pochodzi od angielskich słów „smoke” (dym) i „fog” (mgła). Pojęcie to zostało użyte publicznie w 1905 roku przez dr. H.A. des Voeux.
Smog składa się z pyłów zawieszonych. Należą do nich pyły PM10 i PM2,5. Zawiera też związki chemiczne. Są to tlenek siarki i tlenek azotu. Pył PM10 ma średnicę 10 mikrometrów. Cząsteczka PM10 jest kilkanaście razy mniejsza od ludzkiego włosa. Pył PM2,5 jest mniejszy od PM10. Jest również bardziej niebezpieczny. Cząsteczki PM 2,5 mają średnicę 1/30 średniej szerokości ludzkiego włosa.
Ważne jest, że smog i zanieczyszczenie powietrza to nie to samo. Smog to widoczne zanieczyszczenie powietrza. Ma formę ciężkiej mgły wiszącej nad miastem. Ogranicza widoczność. Zanieczyszczenie powietrza obejmuje szerszy zakres substancji. Nie zawsze są one widoczne.
Rodzaje smogu – londyński i typu Los Angeles
Istnieje więcej niż jeden rodzaj smogu. Wyróżniamy głównie dwa typy. Są to smog klasyczny i smog fotochemiczny.
Smog klasyczny nazywany jest też smogiem londyńskim. Występuje głównie w chłodniejszych miesiącach. Powstaje wskutek spalania węgla i innych paliw stałych. Jego występowanie jest typowe od listopada do lutego. Katastrofa smogowa miała miejsce w Londynie w 1952 roku. Na skutek Great Smog zmarło od 4 do 6 tysięcy ludzi. W grudniu 1952 roku stężenie smogu w Londynie spowodowało śmierć 4 tysięcy osób.
Smog fotochemiczny określany jest jako smog typu Los Angeles. Występuje w cieplejszej części roku. Powstaje w wyniku dużego ruchu ulicznego. Wymaga temperatury powyżej 25 stopni Celsjusza. Zwrócono na niego uwagę po raz pierwszy w Los Angeles.
Istnieje też pojęcie elektrosmogu. Powstaje on wskutek nagromadzenia fal elektromagnetycznych.
Skąd bierze się smog? Główne przyczyny zanieczyszczenia powietrza
Główne źródło smogu to niska emisja. Pochodzi ona z indywidualnego ogrzewania budynków mieszkalnych. Ludzie używają kotłów i pieców na paliwa stałe. Często spalają paliwa niskiej jakości. W Polsce za powstawanie smogu odpowiedzialne są głównie gospodarstwa domowe. W Polsce około 90% budynków mieszkalnych to domy jednorodzinne. Piece na paliwa stałe wytwarzają 60% zanieczyszczeń we Wrocławiu.
Transport drogowy również przyczynia się do smogu. Generuje 39% tlenków azotu w Polsce. W Krakowie transport powoduje 41% emisji szkodliwych substancji. Samochody z silnikiem Diesla w Krakowie stanowią 40% pojazdów. Emitują one aż 66% NOx. 15% zanieczyszczeń we Wrocławiu stanowią te emitowane przez samochody i inne pojazdy spalinowe.
Spalanie węgla generuje 93% dwutlenku siarki w Polsce. standardy emisji dla elektrowni napędzanych węglem są ważne. Ministerstwo Środowiska podaje, że kluczowym źródłem smogu jest tzw. niska emisja.
Smog w Polsce i na świecie – statystyki i rankingi
Zanieczyszczenie powietrza to problem globalny. Smog jest coraz większym problemem w różnych zakątkach świata. Największe stężenie smogu występuje w Chinach. Harbin w Chinach ma rekordowe stężenie pyłów PM 2,5. Wynosi ono 993 mikrogramów na metr kwadratowy. Bezpieczna norma stężenia PM 2,5 według WHO wynosi 25 µg/m³.
Polska ma poważny problem z zanieczyszczeniem powietrza. Jakość powietrza w Polsce jest jedną z najgorszych w Unii Europejskiej. Stężenie PM2,5 w Polsce jest najwyższe w całej UE. W rankingu 50 najbardziej zanieczyszczonych miast w Europie, 36 miast jest z Polski. Pierwsze dwa miejsca na liście należą do miast w Bułgarii. W Polsce 33 z 50 najbardziej zanieczyszczonych miast Unii Europejskiej znajduje się w Polsce.
Polskie miasta są w pierwszej dziesiątce najbardziej zatrutych miast Unii Europejskiej. Najwięcej smogu występuje w miastach gęsto zaludnionych. W Polsce dotyczy to m.in. Warszawy czy Krakowa. Najbardziej zanieczyszczone miasta w Polsce to Żywiec, Radomsko, Nowa Ruda. Najbardziej zanieczyszczone duże miasto to Kraków.
Rekord stężenia smogu w Polsce ustanowiono w Rybniku. Było to 9 stycznia 2017 roku. Stężenie wyniosło 1563 µg/m³. Norma wynosi 50 µg/m³. Przekroczenie normy wyniosło 3126%. Stężenie PM2.5 w Rybniku wynosiło 600% normy WHO. Stężenie PM10 w Katowicach wynosiło 226% normy WHO. Stężenie PM2.5 w Warszawie wynosiło 170% normy.
W 2023 roku tylko siedem krajów spełniło standardy jakości powietrza WHO. Najbardziej zasmogowane państwa świata to Bangladesz, Czad, Pakistan, Tadżykistan, Indie. Miasta z najgęstszym smogiem w Indiach to 15 z 20. Najbardziej zasmogowane państwa Europy to Czarnogóra, Bośnia i Hercegowina, Liban, Serbia, Macedonia Północna. Najczystsze miasto to Muonio w północnej Finlandii. Średni poziom PM2.5 w Muonio to 2µg/m³.
Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) alarmuje. WHO stworzyła specjalny raport. Nowe normy WHO dotyczą maksymalnego stężenia dobowego 6 najważniejszych zanieczyszczeń. Dane z European Environment Agency są dostępne. Airly dostarcza dane o jakości powietrza. Greenpeace podaje, że żadne ze 100 największych miast świata nie spełnia wytycznych WHO. IQAir publikuje raporty o najgorszej jakości powietrza.
Wpływ smogu na zdrowie – cichy zabójca
Smog ma niestety bardzo negatywne działanie na nasze zdrowie. Oddychanie skażonym powietrzem zaostrza objawy istniejących chorób. Wywołuje nowe problemy. Smog to rosnący problem. Przyczynia się do zwiększonej zapadalności na schorzenia.
Smog wpływa na to, że nasz organizm szybciej się starzeje. Regularne wdychanie smogu może grozić pojawieniem się zapalenia płuc. Może powodować problemy z oddychaniem. Smog powoduje nie tylko kłopoty z oddychaniem. Wywołuje kaszel, skurcze oskrzeli i infekcje. Ma negatywne działanie na płuca. Długotrwałe wystawienie na smog może powodować groźne choroby. Należą do nich rozwój nowotworów. Jest to rak płuc, rak zatok, rak nerek. Smog zwiększa ryzyko chorób układu krwionośnego. Zwiększa ryzyko zawału czy udaru.
Smog wpływa na wszystkie układy człowieka. Przewlekłe katary i infekcje zatok u polskich dzieci to często skutek oddychania zanieczyszczonym powietrzem. Trudno udowodnić, że smog jest bezpośrednią przyczyną tych chorób u dzieci.
Smog jest niebezpieczny dla dzieci. Może powodować wady wrodzone. Obniża masę ciała lub zmniejsza obwód główki. Wpływa na wolniejszy rozwój dziecka w życiu płodowym. Dzieci, których matki w czasie ciąży narażone były na wyższe stężenia zanieczyszczeń powietrza, wypadają gorzej w testach inteligencji. Smog może pogarszać nasze wyniki w testach IQ.
Smog skraca życie Polaków średnio o rok. Przekłada się to na 40-45 tys. przedwczesnych zgonów rocznie. Smog w Polsce przyczynia się do przedwczesnej śmierci 45 tys. Polaków rocznie. Skraca życie o średnio 2,2 roku globalnie. W Unii Europejskiej liczba zgonów z powodu zanieczyszczenia powietrza wynosi 400 tysięcy rocznie. Smog odpowiada za 1 na 10 zgonów spowodowany jest przez zanieczyszczenia powietrza. Co trzeci Polak umiera na COVID-19 w związku ze smogiem. Badania pokazują wzrost zgonów z powodu smogu o 15% na świecie i 19% w Europie w przypadku COVID-19.
Oddychanie skażonym powietrzem zaostrza objawy istniejących chorób, wywołuje nowe problemy. Smog to rosnący problem, który przyczynia się do zwiększonej zapadalności na schorzenia.
Smog ma niestety bardzo negatywne działanie na nasze zdrowie. Smog wpływa na to, że nasz organizm szybciej się starzeje.
W smogu niebezpieczne jest to, że go nie widać. Negatywne skutki wdychania go są odroczone. Skutki wdychania smogu są do zaobserwowania najwcześniej po kilku tygodniach. Od jednego wyjścia na spacer przy wysokim stężeniu zanieczyszczeń nic się nie stanie. Ale im mniej nimi oddychamy, tym lepiej.
Koszty smogu – finansowe i społeczne
Smog powoduje straty finansowe. Koszty opieki zdrowotnej związane z smogiem wynoszą 8,1 biliona dolarów rocznie. Średni koszt leczenia związany ze smogiem to 1600-3500 zł. Zanieczyszczenie powietrza kosztuje Kraków blisko ponad 6,7 miliarda złotych rocznie. Koszt na osobę w Krakowie to 8802 PLN.
Smog powoduje straty plonów. Powoduje wymieranie niektórych gatunków zwierząt. Zanieczyszczenia powietrza wpływają też na zabytki. Prawie 6 milionów ludzi rocznie odwiedza Kaplicę Sykstyńską. Zanieczyszczenia wpływają na jej stan.
Zanieczyszczenie powietrza wpływa na produktywność. 1,2 miliarda dni roboczych w roku to urlopy zdrowotne związane ze smogiem.
Jak chronić się przed smogiem? Metody i rozwiązania
Możesz chronić się przed smogiem. Sprawdzaj informacje pogodowe na temat stężenia pyłów. Śledź komunikaty dotyczące jakości powietrza. Używaj aplikacji smogowych. Unikaj wychodzenia z domu w dniach, gdy stan powietrza jest szczególnie zły. Rezygnuj ze spaceru, gdy sytuacja jest bardzo zła. Unikaj wychodzenia z noworodkiem, jeśli powietrze jest w aplikacji „pomarańczowe lub czerwone”. Ogranicz spacery wzdłuż ruchliwych ulic. W miastach o dużym zaludnieniu powietrze w samochodzie może być 10 razy bardziej szkodliwe niż na zewnątrz. Trzymaj w schowku samochodowym maseczki antysmogowe.
Dbaj o jakość powietrza w domu. Powietrze w domu może być gorsze niż na zewnątrz. Stężenie smogu w domu może być czasami dużo większe niż na zewnątrz. Zamknięte pomieszczenia z wysokim stężeniem gazów obwinia się za gorszy stan fizyczny i psychiczny. Dbaj o wentylację w domu.
Inwestuj w rozwiązania poprawiające jakość powietrza w pomieszczeniach. Oczyszczacze powietrza z czujnikami są skuteczną bronią w walce z zanieczyszczeniami w domu. Inwestycja w oczyszczacz to inwestycja w zdrowie. Filtry powietrza są dostępne. Specjalne maseczki antysmogowe N99 pomagają chronić drogi oddechowe. Maseczki ochronne z filtrem są przydatne.
Wspieraj organizm odpowiednią dietą oraz suplementacją.
- Sprawdzać informacje pogodowe na temat stężenia pyłów.
- Rezygnować ze spaceru, gdy sytuacja jest bardzo zła.
- Sprawdzaj stężenie smogu w powietrzu.
- Zainwestuj w maskę antysmogową.
- Dbaj o wentylację w domu.
- Śledź komunikaty dotyczące jakości powietrza.
- Unikaj wychodzenia z domu w dniach, gdy stan powietrza jest szczególnie zły.
- Ogranicz spacery wzdłuż ruchliwych ulic.
- Wesprzyj organizm odpowiednią dietą oraz suplementacją.
- Unikać wychodzenia z noworodkiem, jeśli powietrze jest w aplikacji „pomarańczowe lub czerwone”.
- Inwestycja w oczyszczacz jako inwestycja w zdrowie.
- Trzymać w schowku samochodowym maseczki antysmogowe.
Długoterminowa walka ze smogiem – działania i programy
Walka ze smogiem wymaga działań systemowych. Ważne są wspólne działania na rzecz poprawy jakości powietrza w miastach. Kluczowa jest termomodernizacja budynków jednorodzinnych. To klucz do rozwiązania problemu smogu i ubóstwa energetycznego. Ważna jest prawidłowa kolejność podczas termomodernizacji. Najpierw ocieplenie, potem wymiana źródła ciepła. Działania obejmują ocieplenie dachu, podłogi, stropu, izolację ścian działowych, izolację fasad, izolacje HVAC.
Ważna jest wymiana źródeł ciepła. Należy zastosować odnawialne źródła energii. Wymiana pieca na ekologiczny jest kluczowa. Rządowe programy wspierają te działania. Program Czyste Powietrze wspiera termomodernizację i wymianę pieca. Kwota dotacji w programie Czyste Powietrze wynosi do 48000 zł. Program Kawka Plus oferuje dopłaty do ekologicznych źródeł ogrzewania. Wydatki na termomodernizację i wymianę pieca w Polsce wynoszą 103 miliardy złotych.
Transport publiczny i ekologiczny transport są ważne. Zachęcaj osoby spoza miasta do skorzystania z programu dopłat. Skorzystanie z komunikacji miejskiej lub ekologicznych środków transportu jest pomocne. Samochody elektryczne nie emitują spalin. Filtr cząstek stałych w dieslach jest ważny.
Strefy czystego transportu (SCT) pomagają ograniczyć emisję z pojazdów. SCT w Krakowie to przełom w Polsce. To pierwsze miasto na poważnie bierze się za zanieczyszczenia z transportu. A te są szczególnie ważne i groźne dla zdrowia ludzi mieszkających w miastach. Na zakorkowanych ulicach w tzw. miejskich kanionach stężenia niebezpiecznych zanieczyszczeń osiągają kosmiczne wartości. Nawet minuta narażenia na takie stężenia znacząco podnosi ryzyko zawału czy udaru. 76% mieszkańców Krakowa popiera powstanie strefy czystego transportu. 93% oczekuje działań na rzecz poprawy jakości powietrza. W Europie stref czystego transportu jest 320. Do końca dekady liczba ta przekroczy 500.
Smog – fakty i mity
Zanieczyszczenia powietrza to zjawisko. Na jego temat panuje wiele mitów oraz błędnych przekonań.
Czy smog występuje tylko w dużych miastach?
Nie. Smog występuje w dużych miastach. Może występować również w mniejszych miejscowościach i na obszarach wiejskich. Smog nie dotyczy tylko dużych miast.
Czy głównym źródłem smogu są wielkie zakłady przemysłowe?
Nie. Głównym źródłem smogu jest niska emisja. Pochodzi ona z indywidualnego ogrzewania budynków mieszkalnych. Źródłem powstawania smogu w Polsce są głównie gospodarstwa domowe. Dymiący komin sąsiada może być groźniejszy od komina fabrycznego.
Czy polskie normy alarmów smogowych są wysokie?
Nie. Polskie normy alertów smogowych są ustalone na niskim poziomie. Poziom alarmowy PM10 w Polsce wynosi 300 µg/m³. Poziom alarmowy PM10 we Francji to 80 µg/m³. W Belgii to 70 µg/m³.
Czy smog może przenikać do domu?
Tak. Smog może przenikać przez szpary w oknach. Stężenie smogu w domu może być czasami dużo większe niż na zewnątrz. W mieszkaniach może być 60% zanieczyszczeń.
Zobacz także: