Powstanie Warszawskie to jedno z kluczowych wydarzeń II wojny światowej. Był to zbrojny zryw przeciwko niemieckiemu okupantowi. Trwało 63 dni i odcisnęło piętno na historii Polski. Poznaj najważniejsze fakty dotyczące tego dramatycznego boju.
Czym było Powstanie Warszawskie?
Powstanie Warszawskie to największa bitwa miejska w dziejach Polski. Było to również największa akcja zbrojna podziemia w okupowanej Europie. Ten zryw miał na celu wyzwolenie Warszawy spod niemieckiej okupacji. Walki rozpoczęły się 1 sierpnia 1944 roku. Była to część szerzej zakrojonej operacji „Burza”. Akcja „Burza” rozpoczęła się 4 stycznia 1944 roku. Powstanie Warszawskie uznaje się za jedno z najważniejszych wydarzeń najnowszej historii Polski. Był to też jeden z największych bojów II wojny światowej.
Kiedy wybuchło Powstanie Warszawskie?
Powstanie Warszawskie wybuchło 1 sierpnia 1944 roku. Dokładna godzina rozpoczęcia walk to 17:00. Ta godzina stała się znana jako „Godzina W”. Decyzję o rozpoczęciu walk podjął gen. Tadeusz Komorowski „Bór”. Podjął ją 22 lipca 1944 roku. Powstanie trwało 63 dni. Zakończyło się 3 października 1944 roku.
Czym była „Godzina W”?
„Godzina W” to symboliczne określenie godziny 17:00 w dniu 1 sierpnia 1944 roku. O tej porze rozpoczęły się walki Powstania Warszawskiego. Był to sygnał do jednoczesnego ataku na niemieckie pozycje w całej Warszawie.
Kto walczył w Powstaniu Warszawskim?
Główny ciężar walk spoczywał na oddziałach Armii Krajowej. Była to największa militarna operacja zorganizowana przez AK. W powstaniu brały udział też jednostki regularnego wojska. Były to oddziały 1. Armii Wojska Polskiego. Całością sił powstańczych dowodził płk Antoni Chruściel ps. „Monter”. Na początku sierpnia Okręg Warszawski AK podzielono na trzy części. Dowodził nimi pułkownik „Monter”.
W Powstaniu walczyło około 45-50 tysięcy Polaków. Armia Krajowa w dniu wybuchu liczyła około 45 tys. żołnierzy. Zmobilizowano około 35 tys. z nich. W powstaniu brało udział około 300 cudzoziemców. Najmłodszy znany powstaniec miał 14 lat. Dzieci często pełniły rolę kurierów.
Uzbrojenie powstańców i Niemców – porównanie sił
Powstańcy byli słabo uzbrojeni. W broń palną wyposażonych było niespełna 10 procent żołnierzy. Broni palnej wystarczyło dla około 3,5 tys. żołnierzy. Powstańcy mieli do dyspozycji:
- 3846 pistoletów
- 2629 karabinów
- 657 pistoletów maszynowych (np. konspiracyjne „Błyskawice”, zdobyczne niemieckie, zrzutowe brytyjskie Steny)
- 145 ręcznych karabinów maszynowych
- 47 ciężkich karabinów maszynowych
- 29 karabinów przeciwpancernych i granatników PIAT
- 43 971 granatów ręcznych
- 416 granatów przeciwpancernych
- 16 moździerzy i granatników
- 2 działka przeciwpancerne
- 30 miotaczy ognia
- 12 tys. butelek zapalających (Koktajle Mołotowa)
- 1266 kg materiałów wybuchowych
Największym problemem był brak amunicji. Amunicji wystarczało tylko na 2-3 dni walki. Powstańcy dysponowali też bronią pancerną. Udało im się zdobyć czołg typu „Panther”. Używali też wozu bojowego „Kubuś”.
Przeciwko Polakom stanęli Niemcy. W kulminacyjnym momencie było ich 50 tysięcy. Po stronie niemieckiej walczyło początkowo 16 tys. żołnierzy. Wspierały ich dodatkowe jednostki. Niemcy używali ciężkiego sprzętu. Mieli moździerz kal. 600 mm Karl-Gerät 040. Używali też czołgów PzKpfw. V Panther. Dysponowali niszczycielami czołgów Jagdpanzer 38(t) Hetzer. Używali transporterów opancerzonych Sd.Kfz. 251. Mieli samochody pancerne FAI.
Jakie pojazdy zdobywali powstańcy?
Powstańcom udało się zdobyć różne pojazdy. Zdobyli między innymi czołg typu „Panther”. Używali też wozu bojowego „Kubuś”.
Najważniejsze miejsca i wydarzenia Powstania
Jednym z najważniejszych miejsc były Aleje Jerozolimskie. Tam powstało umocnione przejście. Było ono bronione wykopem i barykadami. Powstańcy zdobyli gmach PKO. Jednym z największych osiągnięć było zdobycie PAST-y. Była to Polska Akcyjna Spółka Telefoniczna.
Walki toczyły się w całej Warszawie. 5 sierpnia rozpoczęła się Rzeź Woli. Zginęło tam nawet 65 tysięcy cywilów. Odbyła się też Rzeź Ochoty. Miasto było pod ciągłym ostrzałem.
Kanały miały ogromne znaczenie. Służyły jako drogi ewakuacji. Pomagały w przemieszczaniu się między dzielnicami.
8 sierpnia uruchomiono radiostację „Błyskawica”. Nadawała ona wiadomości dla mieszkańców i świata. Powstańcy prowadzili też Harcerską Pocztę Polową.
Wsparcie z zewnątrz i jego brak
Powstańcy nie mogli liczyć na pomoc wojsk radzieckich. Armia Czerwona stała na drugim brzegu Wisły. Wsparcie ze strony Stanów Zjednoczonych i Wielkiej Brytanii było znikome. Od 4 sierpnia alianci organizowali zrzuty zaopatrzenia. Zrzuty te były jednak utrudnione. Z około 300 zrzutów tylko 50 ton trafiło do Polaków. 18 września zrzucono 1284 zasobniki. Tylko 228 trafiło do powstańców. Zestrzelono około 40 samolotów. Zginęło ponad 200 pilotów.
Straty i zakończenie Powstania
Powstanie Warszawskie zakończyło się 3 października 1944 roku. Podpisano akt kapitulacji. W Powstaniu zginęło nawet 200 tysięcy osób. Większość ofiar to cywile. Straty cywilne wyniosły około 150-180 tysięcy. Zginęło około 16 tysięcy powstańców. Rannych zostało 25 tysięcy powstańców. Ciężko rannych było 6,5 tysiąca.
Po kapitulacji Niemcy wypędzili z miasta około pół miliona mieszkańców. Trafili oni do obozów przejściowych. Jednym z nich był Dulag 121 w Pruszkowie.
Warszawa została zniszczona. Zniszczono większość budynków lewobrzeżnej Warszawy. Zniszczono 72% zabudowy mieszkalnej. Zniszczono 90% zabytków.
Jak zakończyło się Powstanie Warszawskie?
Powstanie Warszawskie zakończyło się kapitulacją. Akt kapitulacji podpisano 3 października 1944 roku. Miasto zostało całkowicie zniszczone. Mieszkańców wypędzono.
Specyfika walk i życie w powstańczej Warszawie
Mundury powstańców to często cywilne ubrania. Używano też zdobycznych niemieckich strojów. W Powstaniu brały udział Szare Szeregi. Uczestnikom powstania wyznaczano misje samobójcze. Cytat:
Waszym przeznaczeniem jest zginąć, aby Starówka mogła przejść.
Pojmani esesmani i gestapowcy nie mogli liczyć na litość. Żołnierze Wehrmachtu byli dobrze traktowani przez powstańców.
W Warszawie ostała się tylko jedna krowa. Aprowizacja była dużym problemem. Mieszkańcy cierpieli głód.
W Powstaniu Warszawskim walczył oddział niesłyszących żołnierzy. Pluton Głuchoniemych AK liczył 50 żołnierzy. 33 z nich było niesłyszących. Były wśród nich 3 kobiety. Pluton organizował nauczyciel WF-u Wiesław Jabłoński. Sanitariuszka Celina Kiluk była jedyną poległą z Plutonu.
Rola Powstania w historii Polski
Powstanie Warszawskie miało zapobiec sowietyzacji Polski. Próba odbicia Warszawy miała stworzyć polską administrację. Chciano być gospodarzem dla wkraczającej Armii Czerwonej. Cytat:
Uważał on, że wielki zryw zbrojny będzie kartą przetargową, służącą do wywierania skutecznego nacisku na Stalina.
Odpowiedzialność za wybuch Powstania nie jest do końca jasna. Wybuch Powstania był Niemcom na rękę. Adolf Hitler wydał rozkaz zrównania Warszawy z ziemią.
Powstanie Warszawskie to jedno z najlepiej opisanych wydarzeń w dziejach Polski. Pomimo klęski militarnej, miało ogromne znaczenie symboliczne. Pokazało wolę walki Polaków o niepodległość.
Dlaczego Powstanie Warszawskie zakończyło się porażką?
Powstanie zakończyło się porażką z wielu przyczyn. Powstańcy mieli niewystarczające uzbrojenie i amunicję. Niemcy dysponowali przewagą liczebną i techniczną. Brakowało skutecznego wsparcia ze strony Aliantów. Armia Czerwona nie udzieliła pomocy walczącej Warszawie.
Tragiczne liczby Powstania Warszawskiego
Powstanie trwało 63 dni.
Walczyło około 45-50 tysięcy Polaków.
W kulminacyjnym momencie przeciwko Polakom stanęło 50 tysięcy Niemców.
Niespełna 10% Polaków miało broń palną.
W Rzezi Woli zginęło nawet 65 tysięcy cywilów.
Zginęło 16 tysięcy powstańców.
Rannych zostało 25 tysięcy powstańców.
Zginęło około 150-180 tysięcy cywilów.
W Powstaniu zginęło nawet 200 tysięcy osób, w tym większość cywilów.
Zniszczono 72% zabudowy mieszkalnej.
Zniszczono 90% zabytków.
Zebrano 12 ton popiołów z zamordowanych Polaków na Woli.
Alianci zrzucili 230 ton zasobów. Tylko 50 ton trafiło do Polaków.
Powstanie Warszawskie pozostaje symbolem walki o wolność. Pamięć o nim jest wciąż żywa.
Zobacz także: