Powstanie Wielkopolskie wybuchło 27 grudnia 1918 roku w Poznaniu. Była to jedna z nielicznych udanych polskich insurekcji. Doprowadziło do przyłączenia niemal całej Wielkopolski do odrodzonej Rzeczypospolitej. To największe zwycięskie polskie powstanie narodowe.
Dlaczego wybuchło Powstanie Wielkopolskie?
Przyczyny Powstania Wielkopolskiego były złożone. Niemcy ponieśli klęski na froncie zachodnim I wojny światowej. To wpłynęło na decyzję o organizacji zrywu. Polska odzyskała niepodległość 11 listopada 1918 roku. Wielkopolska pozostawała jednak pod pruską okupacją. Trwała ona 146 lat. Obietnice utworzenia państwa polskiego z 1916 roku nie zmieniły sytuacji. Wielkopolanie pragnęli przyłączenia do Polski. W Poznaniu i okolicach trwały przygotowania. Gromadzono broń i tworzono tajne struktury wojskowe. Wizyta Ignacego Jana Paderewskiego w Poznaniu była iskrą zapalną. Przybył 26 grudnia 1918 roku. Jego obecność wzbudziła entuzjazm. Zachęciła młodych do działania.
Kiedy wybuchło Powstanie Wielkopolskie?
Powstanie Wielkopolskie wybuchło 27 grudnia 1918 roku w Poznaniu.
Przebieg Powstania Wielkopolskiego
Powstanie wybuchło 27 grudnia 1918 roku. Działania w pierwszych dniach były żywiołowe. Powstańcy zdobyli Prezydium Policji w Poznaniu. Pierwszą ofiarą powstania był Franciszek Ratajczak. Inne źródła podają Antoniego Andrzejewskiego. Powstańcy szybko opanowali Poznań. 6 stycznia 1919 roku zdobyli lotnisko w Ławicy. Był to wielki sukces. Zdobyto kilkadziesiąt samolotów. Przyniosło to największe łupy wojenne w polskiej historii. Armia powstańcza rosła. Na początku lutego 1919 roku liczyła 28 tysięcy ochotników. W czerwcu 1919 roku Armia Wielkopolska miała ponad 102 tysiące żołnierzy. Komendantem powstania został generał Józef Dowbor-Muśnicki. Przybył 8 stycznia 1919 roku. Przekształcił oddziały w regularne wojsko. Ważną postacią był też Stanisław Taczak. Był pierwszym dowódcą powstania.
Ile trwała pruska okupacja Wielkopolski przed powstaniem?
Pruska okupacja Wielkopolski trwała 146 lat.
Najważniejsze bitwy i zasięg powstania
Powstanie wielkopolskie objęło obszar Wielkopolski. Walki toczyły się w wielu miastach. Wśród nich były Inowrocław, Jarocin i Gniezno. Powstańcy walczyli w Środzie Wielkopolskiej i Wrześni. Ważne były bitwy o Chodzież. Straty powstańcze były znaczne. Zginęło ponad 160 osób, a rannych było ponad 260. Powstanie trwało do 16 lutego 1919 roku. Zakończył je rozejm w Trewirze. Rozejm objął front wielkopolski.
| Etap | Data | Wydarzenie |
|---|---|---|
| Wybuch | 27 grudnia 1918 | Wybuch powstania w Poznaniu |
| Zdobycie Ławicy | 6 stycznia 1919 | Przejęcie lotniska |
| Rozejm | 16 lutego 1919 | Rozejm w Trewirze |
| Traktat pokojowy | 28 czerwca 1919 | Traktat Wersalski |
Skutki i znaczenie Powstania Wielkopolskiego
Efektem powstania było przyłączenie Wielkopolski do Polski. Traktat Wersalski z 28 czerwca 1919 roku to potwierdził. Traktat wszedł w życie 10 stycznia 1920 roku. Powstanie miało ogromne znaczenie. Wielkopolska nie pozostała w granicach Niemiec. Sukces powstania był zasługą samych powstańców. Tak uważa Zbigniew Pilarczyk. Społeczeństwo wielkopolskie było obywatelskie. To efekt pracy organicznej. 2/3 ludności Wielkopolski chciało przyłączenia do Polski. Powstanie pokazało, że Polacy potrafią zwyciężać. Nie wszystkie zrywy kończyły się klęską. W Powstaniu Wielkopolskim zginęło około 2289 powstańców. Rannych zostało ponad 6000 osób. Straty niemieckie wyniosły 1240 żołnierzy.
Ilu żołnierzy liczyła Armia Wielkopolska w czerwcu 1919 roku?
W czerwcu 1919 roku Armia Wielkopolska liczyła ponad 102 tysiące żołnierzy.
Postacie i technologie powstania
W Powstaniu Wielkopolskim walczyło wielu dowódców. Wśród nich byli Korneliusz Mann i Edmund Krause. Ważną rolę odegrali Władysław Wiewiórkowski i Paweł Cyms. Tadeusz Fenrych i Bohdan Hulewicz też dowodzili oddziałami. Andrzej Kopa i Włodzimierz Kowalski przyczynili się do sukcesu. Zygmunt Łakiński i Ignacy Mielżyński walczyli o wolność. Zdzisław Orłowski i Mieczysław Paluch byli dowódcami. Wiktor Pniewski i Stanisław Siuda brali udział w walkach. Kazimierz Szcześniak i Bernard Śliwiński walczyli z Niemcami. Jan Tomaszewski był dowódcą. Głównodowodzącymi byli Stanisław Taczak i Józef Dowbor-Muśnicki. Wielu ochotników wstąpiło do armii. Byli to Antoni Majewski i Jan Witkowski. Walczyli też Jan Zieliński i Michał Kunicki. Mieczysław Kunicki i Stefan Kunicki byli ochotnikami. Wacław Kunicki i Jan Meller też walczyli. Józef Meller i Stanisław Meller służyli ojczyźnie. Kazimierz Wojciechowski i Piotr Wojciechowski walczyli. Stanisław Wojciechowski był ochotnikiem.
Kto był głównodowodzącym Powstania Wielkopolskiego?
Głównodowodzącymi powstania byli Stanisław Taczak i Józef Dowbor-Muśnicki.
Powstańcy używali różnego uzbrojenia. Mieli karabiny Mauser kal. 7,92 mm. Używali karabinów maszynowych Maksima. Ważną rolę odegrały pociągi pancerne. Był Pociąg Pancerny nr 11 „Danuta”. Inne pociągi to Wawel, Poznańczyk, Rzepicha i Goplana. Zdobyte samoloty z Ławicy były cennym nabytkiem. Wśród nich były Albatros B.II i LVG C.V. Powstańcy zdobyli też AEG C.IV i Rumpler C. Mieli DFW C.V i Fokker D, E. Używali Halberstadt Cl i Hannover CL.II. Wartość zdobytego sprzętu lotniczego wynosiła 160 do 200 milionów marek.
Powstanie Wielkopolskie w pamięci
Powstanie Wielkopolskie było niedoceniane. Szczególnie w czasach PRL. Władysław Gomułka wykorzystywał je propagandowo. Od 2021 roku 27 grudnia to Narodowy Dzień Zwycięskiego Powstania Wielkopolskiego. Ustawa została podpisana przez prezydenta Andrzeja Dudę. Świętowanie tego wydarzenia jest ważne. Nasza narracja historyczna często skupia się na klęskach. Powstanie Wielkopolskie pokazuje, że możemy zwyciężać. Zryw był dobrze zorganizowany. Społeczeństwo aktywnie wspierało powstańców. Organizowano kwatery i kuchnie polowe. Zapewniano posiłki i noclegi. To było kluczowe dla sukcesu.
„Efekty powstania to jednak przede wszystkim zasługa samych powstańców a nie zabiegów dyplomatycznych.” – Zbigniew Pilarczyk
„Ideał bohaterstwa polskiego przyoblókł się znowu w kształty widome. On daje nam niespożytą moc i wiarę w przyszłość. Dlatego zawsze żywą i świętą będzie pamięć 27. grudnia.”
Wielkopolska była bliska pozostania w granicach Niemiec. Powstanie zmieniło bieg historii. Był to jeden z najbardziej demokratycznych zrywów. W Polskim Sejmie Dzielnicowym było 1399 delegatów. 30% posłanek stanowiły kobiety. To świadczy o zaangażowaniu społeczeństwa. Pamięć o powstaniu jest kultywowana. W 2018 roku obchodzono setną rocznicę wybuchu. Możesz odwiedzić muzea poświęcone powstaniu. Muzeum Powstańców Wielkopolskich jest w Lusowie. Muzeum Regionalne w Jarocinie też ma zbiory. Muzeum Regionalne w Kościanie prezentuje historię regionu.
Podsumowanie
Powstanie Wielkopolskie to przykład skutecznego zrywu. Wybuchło 27 grudnia 1918 roku. Trwało do 16 lutego 1919 roku. Doprowadziło do przyłączenia Wielkopolski do Polski. Było dobrze przygotowane i dowodzone. Pokazało siłę pracy organicznej. Udowodniło zdolność Polaków do zwycięstwa. Pamięć o nim jest ważna dla historii Polski. Narodowy Dzień Pamięci przypada 27 grudnia.
Zobacz także: