Polska Rzeczpospolita Ludowa to okres pełen wyzwań i kontrastów. Codzienność definiowały kolejki, kartki i kultowe przedmioty. Zapraszamy w podróż do tamtych czasów.
Czym był PRL? Historia i Ustrój
Polska Rzeczpospolita Ludowa istniała od 1952 roku. Okres ten obejmuje lata 1944–1989. PRL była państwem satelickim Związku Radzieckiego. System polityczny opierał się na monopolu PZPR. Polska Zjednoczona Partia Robotnicza rządziła krajem. Podstawą ideologiczną był marksizm-leninizm. Sejm uchwalił konstytucję lipcową w 1952 roku.
Komitet Centralny PZPR założono w 1948 roku. Była to najważniejsza władza partii. W 1944 roku powstał Manifest PKWN w Moskwie. Radzieckie jednostki wojskowe stacjonowały w Polsce. Propaganda PZPR kształtowała świadomość obywateli. Cenzura silnie oddziaływała na życie publiczne. Nie było wolności wypowiedzi. Służba Bezpieczeństwa kontrolowała społeczeństwo.
W czerwcu 1976 roku doszło do strajków. Ogłoszono wtedy drastyczne podwyżki cen. Protesty rozpoczęły się 25 czerwca 1976 roku. Odbyły się w Radomiu, Ursusie i Płocku. Ważnym wydarzeniem były wybory kontraktowe. Przeprowadzono je 4 czerwca 1989 roku.
Pierwsza wizyta prezydenta USA miała miejsce 31 maja 1972 roku. Edward Gierek spotkał się wtedy z Richardem Nixonem.
Codzienne Życie w Realnym Socjalizmie
Życie w PRL-u pełne było absurdalnych problemów. System kartkowy był codziennością. Funkcjonował do 1989 roku. Kartkowano dosłownie wszystko. Obejmowało to benzynę i obuwie. Kartki dotyczyły też kiełbasy i czekolady. Kartki na czekoladę przysługiwały rodzinom z dziećmi. W czasach komuny brakowało żywności. Można było ją kupować tylko na kartki. Dieta Polaków była dość uboga. Wprowadzono reglamentację podstawowych artykułów. Kolejki do sklepów były symbolem tamtych czasów.
W PRL-u luksusem były dżinsy i kosmetyki. Pożądano coca-coli i pomarańczy. Szynka była rarytasem. Jadano ją tylko w święta. Górnicy byli grupą uprzywilejowaną. Mogli kupować sprzęt w specjalnych sklepach. Cytrusy 'rzucano’ przed świętami. Większość Polaków miała problemy. Dotyczyły one kupienia papieru toaletowego. Produkowano około siedmiu rolek rocznie na osobę. To było w 1988 roku.
W latach 1945-1970 powstało 2,8 mln mieszkań. Średnia wynosiła 500 mieszkań dziennie. W latach 1971-1978 wybudowano 1,9 mln mieszkań. Średnia wzrosła do 650 dziennie.
Lata 80. to okres dzikiej inflacji. Przeciętna wypłata wynosiła 20 tys. złotych. Samochód na pilota kosztował 240 tys. złotych. W 1993 roku wprowadzono banknot dwumilionowy. Denominacja złotówki nastąpiła w 1995 roku.
W PRL istniało zjawisko bezrobocia ukrytego. Przodownikiem pracy nazywano osobę. Wykonywała 300 procent normy. Otrzymywała za to tę samą stawkę. Włodzimierz Lenin powiedział: „Kto nie pracuje, ten nie je”.
Telefon był towarem deficytowym. Na podłączenie czekało się nawet 10 lat. Na 100 mieszkańców Warszawy przypadało 19 abonentów. 80 osób na 100 nie miało telefonu w domu.
Ewenementem były luksusowe sklepy Pewexu. Pewex był synonimem luksusu. Można było tam kupować zachodnie towary. Pewex oferował też luksusowe polskie towary. Najbardziej pożądanym towarem były amerykańskie dżinsy.
W PRL istniał jeden bank. Był nim PKO. Pojawiły się kantory wymiany walut. Działał też czarny rynek.
Ikony PRL-u: Przedmioty i Technologie
Prodiż był odpowiedzią na brak piekarników. Farelek ogrzewał mieszkania. Telewizor Rubin produkowano od 1956 roku. Powstawał w Moskwie. Amator-Stereo DSS-101 był pierwszy w Polsce. To był odbiornik stereofoniczny. Produkowano go w latach 1976-1985. Radiomagnetofon Unitra był ówczesnym I-POD-em.
Motorower Komar był popularnym środkiem transportu. Meblościanka symbolizowała prosperity. Fotel 366 to klasyk. Zaprojektował go Józef Chierowski. Pasuje do nowoczesnych wnętrz.
Wspomnienia budzą też inne przedmioty. Zestaw do gazowania wody był w wielu domach. Bateria Elektron Extra 3R12 4,5 V zasilała sprzęty. Diaskop Jacek służył do oglądania slajdów. Saturator był uliczną wersją syfonu.
Polo Cocta była polską Coca-Colą. Buty RELAKS wzorowano na obuwiu Neila Armstronga. Czekolada była dostępna na kartki. Miała etykietę zastępczą. Proszek IXI wyżerał dziury w rękach. Gra „wilk i zając” była radziecką odpowiedzią na „Super Mario Bros”. Czyste kasety były cenne. Nie było możliwości kupowania płyt zagranicznych.
Kultura, Rozrywka i Absurdy
Czas Polski Ludowej obfitował w zabawne anegdoty. PRL określano najweselszym barakiem demoludów. Humor charakteryzował się wysoką jakością. Był formą komentarza politycznego. Scena kabaretowa była formą terapii. Kabaret Tey Zenona Laskowika i Bohdana Smolenia był ważny. Reżyser Stanisław Bareja pokazywał absurdy życia. Obserwatorzy twierdzą, że humor był wyrafinowany.
W PRL-u organizowano festiwale piosenki. Czerwone Gitary i Niebiesko-Czarni byli popularni. W trudnym życiu pomagał śmiech. W PRL popularne były happeningi. Pomarańczowa Alternatywa organizowała je we Wrocławiu. Była to forma oporu. Ruch stworzył Waldemar Fydrych (Major).
W PRL-u nagminne było nadużywanie alkoholu. Butelka wódki Baltic była dostępna od 13. roku życia. Istniała kultura picia alkoholu.
W 1953 roku zaczęto nadawać programy telewizyjne. Telewizja TVP była głównym medium. W PRL nie było wolności wypowiedzi. Cenzura była powszechna. Polityka silnie oddziaływała na życie.
Sport odgrywał ważną rolę. Polscy sportowcy zdobywali medale olimpijskie.
Ważnymi wydarzeniami były obchody Święta Pracy. Odbywały się pochody z transparentami. Ważne było też Święto 22 lipca. Międzynarodowy Dzień Kobiet (Żeńskij prazdnik) obchodzono 8 marca.
W PRL istniały wczasy pracownicze. Działały zakładowe domy wypoczynkowe. Robotnik jechał na wczasy. Rodzina często zostawała w domu.
Godzina policyjna obowiązywała nocą. Trwała od 22:00 do 6:00.
Warszawska Radiostacja Centralna w Gąbinie była rekordzistką. Był to najwyższy obiekt wzniesiony przez człowieka. Miał ponad 646 metrów. Zbudowano go w 1974 roku. Zawalił się w 1991 roku.
Społeczeństwo i Opozycja
Ponad 90 procent Polaków wierzyło w Boga. Chodzili do kościoła regularnie. Rola Kościoła katolickiego była istotna. Jan Paweł II odbył pierwszą pielgrzymkę. Powiedział wtedy „Niech zstąpi Duch Twój!”.
W 1981 roku wybrano delegatów na Krajowy Zjazd „Solidarności”. Wybrano 898 delegatów. 10% Polaków dokonało tego wyboru. Do „Solidarności” należało 10 milionów członków. 80% pracowników oświaty było w związku. 90% szkolnictwa wyższego należało do związku. 70% kultury i sztuki było w „Solidarności”. Solidarność i ruchy opozycyjne miały wpływ. Ruch Solidarność wpłynął na tożsamość narodową. Ruch Obrony Praw Człowieka i Obywatela działał w opozycji.
Polskie meble w latach 60. przypominały współczesne meble. Wyglądały jak modele z Ikei. Fotel 366 jest przykładem. Najbardziej luksusowe prostytutki spotkać można było w Warszawie. Były w restauracji „Europejska”.
Szpiegów w PRL-u szkolono. Używano nożyczek i kleju. PRL handlował bronią. Dostarczał ją terrorystom bliskowschodnim. Polscy wywiadowcy zostali pokonani przez pocztę.
Muzycy szukali zarobku na złomowiskach. Przywozili części do samochodów. Były to części dla partyjnych oficjeli.
Polacy błagali o wsparcie Pałac Kultury i Nauki. Pisali listy do Pałacu. Jeden cytat brzmi: „Kochany Pałacu, Pozdrawiam Załogę Pałacu i Obywatela Dyrektora”.
Wspomnienia i Ciekawostki z PRL-u
Czas Polski Ludowej obfitował w niesamowite fakty. Wiele osób wierzyło w Boga. Robili to mimo indoktrynacji. Istniał czarny rynek. Dostępne były tam deficytowe towary. Dzieci uwielbiały gumy do żucia Donald. Miały mały komiks w środku.
W czasach PRL istniały zawody. Były to krawiec i zegarmistrz. Obecnie praktycznie zniknęły. Działały zakłady naprawy telewizorów. Magnetowid był luksusowym przedmiotem. Umożliwiał oglądanie filmów na kasetach.
W PRL-u najpopularniejsze perfumy to „Być może”. Popularna była też „Pani Walewska”.
Cytaty z filmów i piosenek oddają klimat epoki. „W trumnie z Baltony wyglądasz jak żywy” pochodzi z filmu. „Proza życia to przyjaźni kat, pęka cienka nić / Telewizor, meble, mały fiat, oto marzeń szczyt” to słowa piosenki.
Cytaty polityczne krążyły o Gierku. Były też o innych przywódcach partii. Humor polityczny był wszechobecny. „A teraz, kochane dzieci, pocałujcie misia w dupę.” to znany cytat. „K…, jak tu gorąco, gdyby wiedziała, że aż tak, to bym zdjęła barchanowe majtki!” to inny przykład.
Hasło „Kobiety na traktory” symbolizowało epokę. Slogan „Sąsiedzie ucz swoje dziatki dbać o czystość naszej klatki” przypominał o porządku. „Entliczek , pentliczek, co zrobi Piechniczek nie wie nikt…” to cytat sportowy.
Wojciech Jaruzelski był prezydentem III Rzeczypospolitej. Witold Pilecki zginął 25 maja 1948 roku. Komuniści zabili Pileckiego. Bitwa w Lesie Stockim odbyła się 24 maja 1945 roku. Liczba uczestników powstania antysowieckiego przekroczyła 180 tysięcy.
Ile papieru toaletowego przypadało na osobę w PRL?
Większość Polaków miała problemy z kupieniem papieru toaletowego. W 1988 roku produkowano około siedmiu rolek rocznie na osobę.
Na co czekało się najdłużej w PRL?
Telefon był towarem deficytowym. Na podłączenie czekało się nawet 10 lat. Na 100 mieszkańców Warszawy przypadało 19 abonentów telefonicznych.
Wspomnienia z czasów PRL-u mogą wywoływać sentyment. Warto poznać historię PRL-u. Pomaga to zrozumieć współczesną Polskę. Zachęcamy do powspominania tamtych odległych czasów.
Zobacz także: