Poznaj tragiczną historię rodziny Ulmów z Markowej. Zginęli ratując Żydów podczas II wojny światowej. Dziś są symbolem polskiego heroizmu i miłosierdzia.
Kim była rodzina Ulmów?
Rodzina Ulmów mieszkała we wsi Markowa. Markowa leży w województwie podkarpackim. Była to polska rodzina katolicka. Składała się z Józefa i Wiktorii Ulmów. Mieli oni sześcioro dzieci. W 1935 roku Józef i Wiktoria wzięli ślub. Józef Ulma urodził się 2 marca 1900 roku. Był rolnikiem i społecznikiem. Interesował się fotografią. Skonstruował własny aparat. Wprowadził też elektryczność do swojego domu. Wiktoria Ulma urodziła się 10 grudnia 1912 roku. Była rolniczką i gospodynią domową.
Ile dzieci mieli Ulmowie?
Rodzina Ulmów miała sześcioro dzieci w chwili zbrodni. Wiktoria była w siódmej ciąży. Było to Stanisława, Barbara, Władysław, Franciszek, Antoni i Maria. Najstarsze dziecko miało 8 lat. Najmłodsze miało półtora roku.
Ryzyko i miłosierdzie w okupowanej Polsce
W czasie II wojny światowej Polakom groziła śmierć. Groziła za pomaganie Żydom. Niemcy wprowadzili surowe kary. Mimo to wielu Polaków ratowało Żydów. W Markowej żyło około 20 rodzin żydowskich. W całym powiecie było ich około 1000. Ulmowie zdecydowali się pomóc. Przyjęli pod swój dach ośmiu Żydów. Ukrywali ich prawdopodobnie od 1942 roku.
Ukrywani Żydzi to rodzina Goldmanów. Byli to Saul Goldman i jego czterej synowie. Ukrywali się też Lea Didner i Genia Gruenfeld. Lea była córką Saula Goldmana. Miała ze sobą swoją małą córeczkę. Józef Ulma znał wcześniej rodzinę Goldmanów. Pomagał im nawet wybudować kryjówkę. Ulmowie mieli też kontakty z Żydami. Żydzi pomagali im w pracach na polu.
Tragedia w Markowej – zbrodnia na rodzinie Ulmów
Zbrodnia w Markowej wydarzyła się 24 marca 1944 roku. Niemieccy żandarmi przybyli do domu Ulmów. Zostali zadenuncjowani. Donos złożył granatowy policjant Włodzimierz Leś. Niemcy z Łańcuta dokonali mordu. Eilert Dieken dowodził tą grupą. Był komendantem posterunku w Łańcucie.
Najpierw rozstrzelano ukrywanych Żydów. Potem zabito Józefa i Wiktorię Ulmów. Wiktoria była w siódmej ciąży. W końcu zamordowano ich sześcioro dzieci. Zbrodnia była niezwykle brutalna. Niemiecki żandarm Joseph Kokott krzyczał do Polaków: „Patrzcie, jak polskie świnie giną, które przechowują Żydów”. Według zeznań świadków, dzieci krzyczały. Zginęło łącznie 16 osób. Zbrodnia w Markowej stała się symbolem bestialstwa Niemców. Ukazuje też heroiczną postawę Polaków.
Patrzcie, jak polskie świnie giną – które przechowują Żydów.
Włodzimierz Leś, denuncjator Ulmów, nie uniknął kary. Został skazany na śmierć. Wyrok wykonano 10 września 1944 roku. Ciała pomordowanych pochowano prowizorycznie. Tydzień po zbrodni ciała Ulmów włożono do trumien. Przeniesiono je na cmentarz.
Upamiętnienie i beatyfikacja
Pamięć o rodzinie Ulmów jest kultywowana. Instytut Yad Vashem w Jerozolimie uhonorował ich. Otrzymali tytuł Sprawiedliwych wśród Narodów Świata. Było to 13 września 1995 roku. Józef i Wiktoria Ulmowie dołączyli do grona bohaterów. W Polsce ponad 7 tysięcy osób ma ten tytuł. To najwięcej na świecie. W 2010 roku Lech Kaczyński odznaczył Ulmów. Otrzymali Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski.
W Markowej upamiętniono ich męczeństwo. W 2004 roku odsłonięto pomnik. Powstało też Muzeum Polaków Ratujących Żydów. Nosi imię Rodziny Ulmów. Otwarto je w 2016 roku. Muzeum znajduje się w Markowej. Odwiedziło je już ponad 110 tysięcy osób. Prezentuje historie wielu Polaków ratujących Żydów.
Kiedy obchodzony jest Narodowy Dzień Pamięci Polaków Ratujących Żydów?
Narodowy Dzień Pamięci Polaków Ratujących Żydów obchodzony jest 24 marca. Ustanowiono go w 2018 roku. Przypada w rocznicę zbrodni w Markowej.
Proces beatyfikacyjny rodziny Ulmów rozpoczął się w 2003 roku. Trwał wiele lat. 10 września 2023 roku odbyła się beatyfikacja. Cała rodzina Ulmów została ogłoszona błogosławionymi. To wyjątkowe wydarzenie w historii Kościoła. Pierwszy raz beatyfikowano całą rodzinę. Obejmuje to także nienarodzone dziecko. Rodzina Ulmów dołączyła do świętych i błogosławionych. Są świadectwem miłości i odwagi. Pokazują zwycięstwo życia w mrokach śmierci.
Rodzina Ulmów dołącza dziś do szlachetnego i bogatego grona synów i córek narodu polskiego, którzy w wiekach dawnych, ale też i we współczesnym czasie zostali wyniesieni do chwały ołtarzy jako Święci i Błogosławieni.
Historia Ulmów przypomina cytat z Ewangelii Jana. Jezus powiedział: „Nikt nie ma większej miłości od tej, gdy ktoś życie swoje oddaje za przyjaciół swoich”. (J 15, 13). Ulmowie wypełnili te słowa. Ich postawa inspiruje do dziś. Są wzorem miłosierdzia i poświęcenia.
Sprawiedliwi wśród Narodów Świata – znaczenie tytułu
Tytuł Sprawiedliwy wśród Narodów Świata nadaje Instytut Yad Vashem. Znajduje się on w Jerozolimie. To honor dla nieżydowskich osób. Ratowały one Żydów podczas Holokaustu. Tytuł jest przyznawany od 1963 roku. Kryteria są bardzo surowe. Pomoc musiała być bezinteresowna. Ratujący musieli ryzykować własnym życiem. W Polsce za pomoc Żydom groziła śmierć. Groziła całej rodzinie. Mimo to wielu Polaków decydowało się na pomoc.
Do tej pory uhonorowano ponad 28 tysięcy osób. Polacy stanowią największą grupę. Jest ich ponad 7 tysięcy. Wśród nich są znane postaci. To na przykład Irena Sendlerowa. Ratowała żydowskie dzieci. Władysław Bartoszewski też był Sprawiedliwym. Jan Karski informował świat o Holokauście. Zofia Kossak-Szczucka współtworzyła „Żegotę”.
Ile osób zostało uhonorowanych tytułem Sprawiedliwy wśród Narodów Świata?
Instytut Yad Vashem uhonorował ponad 28 tysięcy osób. Wśród nich jest ponad 7 tysięcy Polaków. Polska ma najwięcej odznaczonych Sprawiedliwych.
Historia Ulmów pokazuje ogromne poświęcenie. Ratowali życie innych. Zapłacili za to najwyższą cenę. Ich męczeństwo nie zostało zapomniane. Muzeum w Markowej pielęgnuje pamięć. Edukuje młode pokolenia. Narodowy Dzień Pamięci przypomina o bohaterstwie Polaków. Beatyfikacja uznaje ich świętość. Ulmowie są symbolem miłości bliźniego. Pokazują, że dobro jest silniejsze od zła.
Pamięć o Rodzinie Ulmów powinna być żywa. Ich historia uczy odwagi. Uczy też miłosierdzia. Pokazuje, jak ważna jest pomoc drugiemu człowiekowi. Nawet w najtrudniejszych czasach. Ulmowie są przykładem dla nas wszystkich.
Filmy opowiadają historię rodziny Ulmów. Jeden z nich to „Przykazanie miłości”. Przedstawia ich życie podczas wojny. Pokazuje ich wartości i zainteresowania. To historia dramatycznych wyborów. Film jest dostępny na TVP VOD.
Wystawy prezentują historię rodziny Ulmów. Instytut Pamięci Narodowej przygotował wystawę. Nosi tytuł „Śmierć za człowieczeństwo. Rodzina Ulmów”. Jest prezentowana w różnych miastach. Upamiętnienia odbywają się też za granicą.
Zobacz także: