Żuk leśny (Anoplotrupes stercorosus) odgrywa kluczową rolę w ekosystemie leśnym. Ten niewielki chrząszcz, często niedostrzegany, jest jednym z najpożyteczniejszych owadów. Poznaj jego wygląd, życie i niezwykłą pracę na rzecz przyrody.
Kim jest żuk leśny?
Żuk leśny to gatunek chrząszcza. Należy do rodziny gnojarzowatych. Jego nazwa naukowa to Anoplotrupes stercorosus. Chrząszcz jest masywny i porusza się powoli. Ciało ma najczęściej czarne lub niebieskoczarne. Charakterystyczny jest metaliczny połysk.
Dorosły żuk leśny osiąga długość od 1,2 do 1,9 cm. Niektóre źródła podają wymiary 16-24 mm. Ma zwykle czarne pokrywy. Na każdej znajduje się 7 rzędów rowków. Podstawa przedplecza jest obrzeżona. Przedplecze jest wyraźnie punktowane. Tylna goleń ma 2 poprzeczne listewki po zewnętrznej stronie.
Żuka leśnego zwie się potocznie gnojarzem. Ta nazwa nawiązuje do jego diety. Jest bardzo rozpowszechniony w Polsce. To najpospolitszy gatunek z rodziny gnojarzowatych w kraju.
Jak wygląda żuk leśny?
Żuk leśny to masywny, powolny chrząszcz. Ma czarne lub granatowe ciało. Wyróżnia go metaliczny połysk. Osiąga długość do 1,9 cm. Posiada 7 rzędów rowków na pokrywach.
Klasyfikacja i synonimy
Anoplotrupes stercorosus należy do typu stawonogi. Jest przedstawicielem gromady owady. Wchodzi w skład rzędu chrząszcze. Należy do nadrodziny żukokształtne. Jego rodzina to gnojarzowate. Podrodzina to Geotrupinae.
Gatunek ten ma kilka synonimów. Używano ich w przeszłości. Oto niektóre z nich:
- Scarabaeus stercorosus
- Geotrupes juvenilis
- Geotrupes monticola
- Geotrupes prusicus
- Geotrupes sylvaticus
- Geotrupes amoethysticus
- Geotrupes nigrinus
Żuk leśny (Anoplotrupes stercorosus) bywa mylony z innymi gatunkami. Należy do nich żuk gnojowy (Geotrupes stercerarius). Żuk leśny jest zazwyczaj mniejszy od gnojarza. Żuk wiosenny (Geotrupes vernalis) nazywany jest wiosnowcem.
Gdzie żyje żuk leśny?
Żuk leśny zasiedla wyłącznie lasy. Spotkasz go w lasach liściastych. Występuje też w lasach mieszanych. To jedyny przedstawiciel rodziny, który unika terenów otwartych. Nie znajdziesz go na pastwiskach.
Gatunek ten jest bardzo liczny w całym kraju. Jest pospolity w polskich lasach. Jego rozprzestrzenienie jest szerokie. Obejmuje prawie całą Europę. Spotkasz go na Syberii Zachodniej. Występuje również na Kaukazie. Można go znaleźć w Iranie i Azji Mniejszej.
W Polsce żuk leśny występuje w wielu regionach. Obserwowano go w województwie łódzkim. Znajduje się w kujawsko-pomorskim. Spotykany jest na Mazurach. Występuje w Bieszczadach. Można go zobaczyć w Beskidzie Niskim.
W jakich miejscach w Polsce występuje żuk leśny?
Żuka leśnego spotkasz w lasach liściastych i mieszanych. Jest pospolity w całym kraju. Występuje m.in. w Łódzkiem, na Mazurach, w Bieszczadach i Beskidzie Niskim.
Co je żuk leśny?
Żuki odżywiają się głównie szczątkami roślin. Jedzą butwiejące fragmenty roślin. Ich pokarmem są stare owocniki grzybów. Spożywają także odchody zwierząt roślinożernych. Stąd wzięła się potoczna nazwa „gnojarz”.
Żuk leśny zakopuje nadmiar pokarmu. Robi to w podziemnych tunelach. Tworzy w ten sposób zapasy. Zapasy służą jemu i jego larwom. Samice żuków kopią boczne korytarze. Tworzą też komory lęgowe. Zakopują tam szczątki organiczne. Zapewniają w ten sposób pokarm dla larw. Larwy żuków są koprofagiczne. Oznacza to, że żywią się odchodami.
Czym żywi się żuk leśny?
Żuk leśny je głównie szczątki roślin. Spożywa też stare grzyby i odchody roślinożerców. Nadmiar pokarmu zakopuje pod ziemią.
Dlaczego żuk leśny jest ważny dla lasu?
Leśne żuki odgrywają bardzo ważną rolę w przyrodzie. Należą do najpożyteczniejszych owadów w lasach. Są cichymi pracownikami ekosystemu. Ich praca jest nieoceniona.
Żuki poprawiają jakość gleby. Nawożą ją zakopanymi szczątkami. Zwiększają przewiewność gleby. Poprawiają także jej przesiąkliwość. Kopią tunele głębokie na 30–40 cm. Przenoszą materię organiczną w głąb ziemi. Według niektórych danych żuki potrafią zakopać ćwierć tony szczątków organicznych na jednym hektarze lasu rocznie.
Niewielki chrząszcz wykonuje tytaniczną pracę. Jeden żuk potrafi zakopać pokarm. Jego waga może być 500 razy większa. Inne źródła podają wagę ponad 550 razy większą. Dla przyrody życie żuka jest bezcenną wartością.
„Dla przyrody jego życie, jest wartością bezcenną.” – Autor anonimowy
Jaką pracę wykonuje żuk leśny w lesie?
Żuk leśny zakopuje materię organiczną pod ziemią. Poprawia jakość gleby. Nawozi ją i zwiększa jej przewiewność. Pomaga przetwarzać obumarłe szczątki.
Cykl życia i zachowania
Żuk leśny żyje około jednego roku. Dorosłe osobniki występują od kwietnia do października. W tym czasie są najbardziej aktywne. Dużo czasu spędzają pod ziemią.
Gody odbywają się pod ziemią. Samica szuka miejsca na gniazdo. Samiec towarzyszy jej w tej wędrówce. Prawdopodobnie samica testuje wartość samca. Ocenia jego determinację. Sprawdza, czy dotrzyma jej kroku. Samice kopią komory lęgowe. Tam składają jaja i gromadzą pokarm dla larw.
Żuki leśne mają bardzo dobry węch. Pomaga im to znajdować pokarm. Żyją w symbiozie z bakteriami. Bakterie znajdują się w ich przewodach pokarmowych. Pomagają trawić pokarm.
Zagrożenia i jak pomóc żukom leśnym?
Żuki leśne napotykają wiele zagrożeń. Chrząszcze często giną. Padają ofiarą ruchu drogowego. Giną pod kołami samochodów i rowerów. Niebezpieczne są też buty turystów. Wystarczy chwila nieuwagi.
Poważnym problemem są śmieci w lesie. Puszki i butelki stanowią pułapkę dla żuków. Chrząszcze wchodzą do środka. Nie potrafią się wydostać. Giną w tych pułapkach. Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Katowicach apeluje o pomoc.
„Dlatego apelujemy do wszystkich odwiedzających lasy, o zabieranie ze sobą wszelkich odpadów, w tym butelek, puszek i innych opakowań.” – Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Katowicach
Jak możesz pomóc żukom leśnym i innym owadom?
- Zabieraj ze sobą wszelkie odpady z lasu.
- Uważaj, gdzie stawiasz kroki podczas spaceru.
- Poruszaj się po wyznaczonych ścieżkach.
- Nie zjeżdżaj rowerem poza szlaki.
- Wspieraj ochronę owadów i ich środowiska.
Pamiętaj, że każdy gatunek jest ważny. Ochrona owadów to ochrona całego ekosystemu. Ich życie, choć małe, ma wielkie znaczenie.
Co zagraża żukom leśnym?
Żuki leśne giną pod kołami pojazdów i pod butami turystów. Dużym zagrożeniem są śmieci w lesie. Puszki i butelki stają się dla nich śmiertelnymi pułapkami.
Ciekawostki o żuku leśnym
W starożytnym Egipcie żuka gnojaka uważano za symbol. Reprezentował nowe życie. Był kojarzony z bogiem Cheprim. Chepri symbolizował wschodzące słońce. Kula gnoju toczy przez żuka przypominała słońce toczące się po niebie.
Żuki gnojowe należą do najbardziej pożytecznych stworzeń. Ich praca jest kluczowa dla obiegu materii. Bez nich lasy byłyby zaśmiecone. Obieg składników odżywczych byłby zaburzony.
Istnieją bazy danych przyrodniczych. Pomagają monitorować występowanie gatunków. Należą do nich
„Można powiedzieć, że pół życia spędzają pod ziemią.” – Autor anonimowy
Ludzie często zauważają te chrząszcze. „widuję je w lesie – te lub inne, podobne żuki.” – Onibe. „Te żuczki widać z daleka.” – Myk. Spotkanie z żukiem może być miłym doświadczeniem. „Piekne spotkanie.” – Jozef Ryzy.
Co symbolizował żuk gnojak w starożytnym Egipcie?
W starożytnym Egipcie żuka gnojaka uważano za symbol nowego życia. Był związany z bogiem wschodzącego słońca, Cheprim.
Zobacz także: