Stonka ziemniaczana to jeden z najgroźniejszych szkodników roślin psiankowatych. Dowiedz się, skąd pochodzi, jak wygląda jej cykl życiowy i jak skutecznie chronić swoje uprawy przed tym owadem.
Czym jest stonka ziemniaczana?
Stonka ziemniaczana (Leptinotarsa decemlineata) to chrząszcz. Należy do rodziny stonkowatych. Owad ten jest pospolitym szkodnikiem. Żeruje głównie na ziemniakach. Bywa nazywana „żukiem z Kolorado”.
Jak wygląda stonka ziemniaczana?
Dorosły chrząszcz osiąga długość od 7 do 12 mm. Jego ciało może mieć szerokość do 7 mm. Samica jest zazwyczaj nieco większa od samca. Charakterystyczne są czarne pasy na żółto-pomarańczowych pokrywach skrzydeł.
Skąd pochodzi stonka ziemniaczana?
Stonka ziemniaczana pochodzi z Ameryki Północnej. Jej ojczyzną jest Meksyk. Pierwotnie występowała w południowo-wschodnich USA. Żywiła się liśćmi dzikich roślin psiankowatych.
Ekspansja stonki na świecie
Owad ten został opisany w 1824 roku. Zrobił to amerykański entomolog Thomas Soya. Stonka rozpoczęła globalną ekspansję w XIX wieku. Do Europy dotarła na przełomie XIX i XX wieku. W Polsce pojawiła się w latach 40. XX wieku. Była to plaga w okresie PRL. Władze interesowały się problemem. Wydano rozporządzenia w sprawie zwalczania. Organizowano akcje zbierania owadów.
Niesłychana zbrodnia imperialistów amerykańskich
Problemem zainteresowały się władze PRL
„Zbrodnicza prowokacja amerykańska”
„Samoloty USA zrzucają stonkę ziemniaczaną”
Obecnie stonka jest gatunkiem kosmopolitycznym.
Cykl życiowy stonki ziemniaczanej
Cykl życiowy stonki trwa od 30 do 60 dni. Zależy od temperatury i warunków. Owad przechodzi kilka stadiów rozwoju. Są to jajo, larwa, poczwarka i dorosły chrząszcz.
Rozmnażanie i stadia rozwoju
Samice składają jaja na spodniej stronie liści. Jaja są intensywnie żółte. Samica może złożyć od 300 do 1200 jaj. Składa je w złożach, około 30 jaj na liściu. Larwy wylęgają się po 4 do 14 dniach. Czas rozwoju larwalnego wynosi 14 do 21 dni. Larwy przechodzą cztery stadia (L1-L4). Najbardziej żarłoczne są larwy w stadium L4. Wyrządzają one 76% szkód. Następnie larwy schodzą do gleby. Tam przepoczwarzają się. Rozwój poczwarki trwa 10 do 20 dni. W ciągu jednego sezonu rozwija się 1 do 3 pokoleń. Okres aktywności stonki trwa od marca do września.
Zimowanie stonki
Dojrzałe chrząszcze zimują w glebie. Zakopują się na głębokość 10 do 30 cm. Przetrwają w ten sposób niskie temperatury. Temperatura gleby powyżej 15°C wywołuje ich wychodzenie. Jest to tak zwana diapauza. Pozwala ona przetrwać niekorzystne warunki.
Jak długo żyje stonka ziemniaczana?
Dorosła stonka może żyć od kilku tygodni do nawet 12 miesięcy. Średnia długość życia wynosi 1 rok. Niektóre osobniki dożywają do 3 lat.
Dlaczego stonka jest groźna dla upraw?
Stonka ziemniaczana to najgroźniejszy szkodnik ziemniaków w Polsce. Stanowi realne zagrożenie dla globalnego bezpieczeństwa żywnościowego. Jej szkodliwość wynika z kilku czynników. Ma dużą żarłoczność. Charakteryzuje ją wysoki współczynnik rozmnażania. Jest odporna na stresy. Ma skłonność do uodparniania się na insektycydy.
Szkodliwość żerowania
Larwy i dorosłe chrząszcze żywią się liśćmi. Atakują głównie ziemniaki. Mogą żerować na innych roślinach psiankowatych. Należą do nich pomidory, papryka czy oberżyna. Silne żerowanie prowadzi do gołożerów. Rośliny tracą zdolności asymilacyjne. Plon jest znacznie mniejszy. Stonka może obniżyć plony nawet o 60 procent. W warunkach gołożerów ubytki plonów wynoszą 60-70%. W odmianach wczesnych i średnio wczesnych straty to 20-30%.
Próg szkodliwości
Istnieją progi ekonomicznej szkodliwości. Dla niewielkich strat to 15 larw na roślinę. Dla istotnych strat ekonomicznych to 60 larw na roślinę. Inny próg to 1 chrząszcz na 25 roślin lub 1 m2. Dla złóż jaj próg to 10 złóż na 10 roślinach.
Jak skutecznie zwalczać stonkę ziemniaczaną?
Zwalczanie stonki wymaga zintegrowanego podejścia. Obejmuje metody agrotechniczne, biologiczne i chemiczne. Regularne monitorowanie upraw jest kluczowe. Monitoring powinien być prowadzony od maja.
Metody agrotechniczne i ekologiczne
Zabiegi agrotechniczne ograniczają przeżywalność stonki. Warto stosować głęboką orkę jesienną. Rotacja upraw jest bardzo ważna. Pomaga przerwać cykl życiowy szkodnika. Można stosować ręczny zbiór stonki. Jest to skuteczne przy niewielkiej populacji. Przekopywanie podłoża jesienią niszczy zimujące chrząszcze.
Ekologiczne zwalczanie obejmuje naturalnych wrogów. Biedronki i pająki polują na stonkę. Indyki i perliczki mogą pomóc w zwalczaniu larw. Stosowanie roślin towarzyszących minimalizuje szkody. Biopreparaty wykorzystują białka bakterii. Przykładem jest Bacillus thuringiensis subspecies tenebrionis. Preparat Novodor SC zawiera tę substancję. Powoduje 80% spadek żerowania stonki.
Zwalczanie chemiczne
Zwalczanie chemiczne polega na stosowaniu insektycydów. Opryski powinny być planowane w oparciu o rozwój populacji. Najlepszy czas na zabieg to wczesne stadium larw. Zaleca się stosowanie insektycydów w odpowiednich dawkach. Preparaty mają działanie żołądkowe i kontaktowe. Ważne jest naprzemienne stosowanie preparatów. Zapobiega to uodparnianiu się stonki. Przykładem preparatu jest SpinTor 240 SC. Zawiera substancję spinosad.
Uwaga: Stonka ziemniaczana wykształciła odporność na wiele pestycydów.
Innowacyjne metody walki
Biotechnologia i genetyka dają nadzieję na nowe rozwiązania. Badania nad feromonami mogą zakłócać rozród stonki. Technologie takie jak drony i satelity monitorują uprawy. Pomagają wykrywać szkodnika wcześnie. Globalna współpraca jest potrzebna do skutecznej walki.
Ważne informacje i ciekawostki
Stonka ziemniaczana jest szkodnikiem ciepłolubnym. Zakres temperatur 18-26°C sprzyja jej rozwojowi. Szkodliwość stonki wzrasta przy sprzyjających warunkach pogodowych.
Fenomen diapauzy
Stonka potrafi przetrwać niesprzyjające warunki. Wykorzystuje zjawisko diapauzy. Pozwala to przetrwać zimę w glebie. Chrząszcze wychodzą na wiosnę po ociepleniu.
Naturalni wrogowie
W przyrodzie istnieją organizmy pomagające kontrolować stonkę. Należą do nich biedronki i pająki. Niektóre ptaki, jak indyki, jedzą larwy. Wprowadzenie naturalnych drapieżników może być efektywne.
Czy stonka atakuje tylko ziemniaki?
Stonka ziemniaczana preferuje ziemniaki. Atakuje też inne rośliny psiankowate. Należą do nich pomidory, papryka, oberżyna. Może żerować na psiance czarnej, lulku czarnym czy bieluniu.
Symbolika i kultura
W czasach PRL stonka stała się symbolem propagandy. Była przedstawiana jako wróg zrzucany przez USA. Nawet lokomotywa SM42 była nazywana „stonką”.
Czy zmiany klimatu wpływają na stonkę?
Zmiany klimatyczne mają wpływ na rozprzestrzenianie się stonki. Cieplejsze zimy sprzyjają jej przetrwaniu. Wyższe temperatury latem przyspieszają rozwój. Może pojawić się więcej pokoleń w sezonie.
Edukacja rolników i społeczeństwa jest niezbędna. Tylko zrozumienie biologii stonki pozwala na skuteczną ochronę. Zastosowanie zintegrowanych metod daje najlepsze rezultaty.
Zobacz także: