Pomidory to jedne z najpopularniejszych owoców na świecie. Cenimy je za smak i liczne korzyści zdrowotne. Poznaj historię, odmiany i tajniki uprawy tych niezwykłych roślin. Dowiedz się, dlaczego warto jeść pomidory regularnie.
Czym dokładnie jest pomidor?
Pomidor to roślina uprawna. Należy do rodziny psiankowatych. Z botanicznego punktu widzenia pomidor jest mięsistą jagodą. Kulinarnie traktujemy go jak warzywo. Pomidor jest uniwersalnym pożywieniem. Znajdziesz go w kuchniach całego świata.
Czy pomidor to owoc czy warzywo?
Pomidor botanicznie jest owocem, a konkretnie jagodą. Kulinarnie używamy go jednak jak warzywa. Traktuje się go jako warzywo do celów podatkowych.
Podróż pomidora przez historię
Pomidory pochodzą z Ameryki Południowej. Udomowili je rdzenni mieszkańcy Meksyku. Aztekowie nazywali je „xitomatl”. To dosłownie „duży pulchny owoc”. Nazwa angielska „tomato” wywodzi się z języka nahuatl. Polska nazwa „pomidor” pochodzi z Włoch. Długo funkcjonowała też nazwa „tomat”.
Pomidory trafiły do Europy około 1532 roku. Przywieźli je hiszpańscy żeglarze z Meksyku. Za pierwszą ekspansję odpowiada Hernán Cortés. Początkowo ludzie bali się jeść pomidory. Uważali je za rośliny trujące. Bańki miały specyficzny zapach. Miały też intensywną czerwoną barwę. Pierwsze pomidory w Europie były żółte. W języku włoskim nazywają się „pomodoro”. To znaczy „złote jabłko”.
To dziwna roślina, niespotykana w tym kraju poza ogrodami niektórych zielarzy /…/, niebezpiecznie jej zażywać.
Hiszpanie pierwsi zaadaptowali „pulchne owoce” w kuchni. W Polsce pierwsze pomidory wyhodowano w Warszawie. Było to w 1880 roku. Pomidory zdobyły popularność w Polsce po II wojnie światowej.
Odmiany pomidorów – bogactwo wyboru
Istnieje ponad 10 000 odmian pomidorów. Różnią się kształtem, kolorem i smakiem. Rozwój odmian trwa nadal. Hodowcy tworzą nowe kolory, smaki i kształty.
Rodzaje dużych pomidorów
Duże pomidory imponują rozmiarem. Często ważą ponad pół kilograma. Mają dużo miąższu. Nadają się do sałatek i przetworów.
- Pomidory wołowe serce: Mają delikatną skórę. Charakteryzuje je bardzo jasny kolor.
- Różowy pomidor Barbastro: Znany też jako „pomidory ze skóry panieńskiej”. Ma uderzający smak i konsystencję. Waga często przekracza pół kilograma.
Rodzaje średnich pomidorów
Średnie pomidory ważą od kilkudziesięciu do około 150 gramów. Są wszechstronne w kuchni. Użyjesz ich do wielu dań.
- Pomidory marglobe: Ważą około 150 gramów. Często używane są do przygotowania gazpacho.
- Pomidory Andine Cornue: Ważą około 100 gramów. Mają kształt papryki. Charakteryzują się bardzo smacznym miąższem.
- Zielony pomidor esquena: Używany jest do nadziewania. Doskonały dodatek do sałatek.
- Gładki okrągły pomidor: Posiada twardą skórkę. Smak jest bardziej kwaśny.
- Pomidory mauretańskie: Mają bardzo zwartą kwasowość. Łączy się ona ze słodkim smakiem.
- Pomidory Comanche: Spożywane są, gdy skóra jest zielona.
- Pomidory winorośli: To średniej wielkości pomidory. Ważą około 40 lub 50 gramów.
Rodzaje małych pomidorów
Małe pomidory, zwane koktajlowymi, są bardzo popularne. Ważą około 40 lub 50 gramów. Idealne do sałatek i przekąsek.
- Pomidorki koktajlowe: Są małe i aromatyczne. Wywodzą się z Azteków.
- Pomidory gruszkowe: Znane też jako „łza pomidorowa” lub „rzymska”. Mają słodki i łagodny smak.
- Wiszący pomidor: Alias „pomidory penjar”, „stanik”, „mallorquin”. Są małe, z dużą ilością soku. Mają mięsisty miąższ.
Inne ciekawe odmiany
Świat pomidorów oferuje wiele unikalnych odmian. Wyróżniają się one wyglądem i właściwościami.
- Pomidory kumato: Mają ciemniejszy kolor niż typowe pomidory. Ich miąższ jest bardzo smaczny i ceniony.
- Raf pomidor: Może być zielono-pomarańczowy lub czerwony. Jest odporny na grzyby Fusarium.
Wartości odżywcze i właściwości zdrowotne
Pomidory to superżywność. Są bogate w składniki odżywcze. Jednocześnie są niskokaloryczne. W 100 gramach pomidorów znajduje się około 18 kcal. Pomidory zawierają około 95% wody.
| Składnik | Zawartość w 100 g |
|---|---|
| Kalorie | ok. 18 kcal |
| Woda | ok. 95% |
| Białko | 0,88 g |
| Tłuszcz | 0,20 g |
| Węglowodany | 3,89 g |
| Błonnik pokarmowy | 1,2 g |
| Witamina C | ok. 13,7 mg |
| Witamina A | ok. 833 IU |
| Potas | 237 mg |
| Sód | 5 mg |
Pomidory są bogatym źródłem likopenu. Likopen to silny przeciwutleniacz. Cechuje się dużą siłą neutralizacji wolnych rodników. Jest dwukrotnie silniejszy niż beta-karoten. Likopen ma właściwości przeciwnowotworowe. Badania naukowe potwierdzają jego działanie. Naukowcy z Harvardu dowodzą, że likopen chroni przed rakiem prostaty.
Likopen to antyutleniacz, cechujący się nawet dwukrotnie większą siłą neutralizacji wolnych rodników niż ogólnie znany beta-karoten.
Badania przeprowadzone przez naukowców z Harvardu dowodzą, że likopen zawarty w pomidorach jest skuteczną ochroną przed rakiem prostaty.
Pomidory zawierają witaminę C. Witamina C wzmacnia odporność. Dostarczają potasu. Potas reguluje ciśnienie krwi. Znajdziesz w nich także witaminę A i K. Są źródłem błonnika. Błonnik wspiera trawienie.
Regularne spożywanie pomidorów przynosi wiele korzyści. Specjaliści zalecają jedzenie 2-3 sztuk pomidorów dziennie. Aby lepiej przyswoić likopen, spożywaj pomidory z tłuszczem. Najlepsza będzie oliwa z oliwek. Przetworzone pomidory mają więcej likopenu. Obróbka termiczna zwiększa ich wartość zdrowotną.
- Spożywaj pomidory regularnie.
- Jedz pomidory z dodatkiem tłuszczu.
- Wybieraj przetworzone produkty pomidorowe.
- Kupuj pomidory ekologiczne. Zawierają więcej likopenu.
Pamiętaj o jednej ciekawostce. Enzym w ogórkach (askorbinaza) niszczy witaminę C z pomidorów. Unikaj sałatek pomidorowo-ogórkowych.
Jak pomidory wpływają na zdrowie serca i układ krążenia?
Pomidory zawierają potas i likopen. Potas reguluje ciśnienie krwi. Likopen wspiera zdrowie naczyń krwionośnych. Regularne spożycie może zmniejszyć ryzyko chorób serca.
Uprawa pomidorów – kluczowe wskazówki i błędy
Pomidory to jedne z najbardziej lubianych roślin. Chętnie uprawiamy je w ogrodach. Mają jednak duże wymagania. Potrzebują odpowiedniej pielęgnacji. Mają też spore zapotrzebowanie na składniki mineralne.
Najczęstsze błędy w uprawie
Doświadczeni ogrodnicy unikają pewnych błędów. Poznanie ich pomoże Ci uzyskać lepsze plony.
- Zły dobór stanowiska: Pomidory są wrażliwe na sąsiedztwo. Niektóre rośliny konkurują o składniki. Unikaj sadzenia ich obok bobu, grochu czy kapusty. Pomidory nie powinny rosnąć po ziemniakach i papryce. Mają wspólne patogeny glebowe. Sadź pomidory w miejscu słonecznym. Zalecany rozstaw to 50 x 50 cm.
- Niewłaściwe podlewanie: Zbyt częste podlewanie pod koniec sezonu daje mdły smak. Nieregularne podlewanie powoduje pękanie owoców. Zbyt obfite podlewanie prowadzi do pleśni. Może też spowodować gnicie korzeni.
- Problemy z chorobami i szkodnikami: Żółknące liście mogą świadczyć o chorobach. Zaraza ziemniaczana często atakuje pomidory. Mączniak objawia się białym nalotem. Rośliny atakują też mszyce, przędziorki, mączliki, wciornastki. W wilgotnym klimacie stosuj ekologiczne środki ochrony.
- Niewłaściwe nawożenie: Złe nawozy uszkadzają rośliny. Pomidory potrzebują wapnia. Niedobór wapnia powoduje suchą zgniliznę wierzchołkową. Wzbogać glebę w wapń. Możesz użyć nawozu ze skorupek jaj.
- Pozostawianie bocznych pędów: Usuwaj boczne pędy. Nazywamy je „wilkami”. Regularne usuwanie poprawia plonowanie.
Zbyt częste podlewanie pod koniec sezonu to mdły smak.
Moje rośliny są zielone od dołu do góry przez cały sezon.
Warto regularnie stosować ekologiczne środki ochrony roślin, zwłaszcza jeśli uprawiamy pomidory w wilgotnym klimacie.
Amerykańska metoda „Trzech Sióstr”
Metoda „Trzech Sióstr” pochodzi z Ameryki. Stosowali ją rdzenni mieszkańcy. Indianie nie używali nawozów ani podpór. Współcześni ogrodnicy testują tę metodę. W centrum układu sadzi się pomidora. Sadzi się go w głębokim dołku. Obok sadzi się kukurydzę, fasolę pnącą i dynię lub cukinię. Rośliny wspierają się nawzajem.
Naturalne nawozy
Możesz stosować naturalne nawozy. Popularny jest nawóz rybny. Zakop resztki ryb w dołkach. Użyj ich tam, gdzie sadzisz rośliny wymagające. Papryka, bakłażan czy kapusta też skorzystają. Mikroorganizmy potrzebują tlenu do przetwarzania. Na ciężkich glebach dodaj trociny lub liście.
Pomidory w kuchni i fascynujące ciekawostki
Pomidory są podstawą wielu dań. Używa się ich do gazpacho i salmorejo. Są kluczowe w sosie neapolitańskim. Tworzą klasyczną sałatkę caprese. Bez pomidorów nie byłoby ketchupu.
Jakie są największe światowe producenci pomidorów?
Liderami produkcji pomidorów są Chiny i Indie. Dużymi producentami są też Stany Zjednoczone, Turcja i Egipt. Ważną rolę odgrywają Włochy, Hiszpania, Meksyk, Brazylia i Iran.
Ciekawostki ze świata pomidorów
Pomidory kryją wiele zaskakujących faktów.
- Rocznie na świecie uprawia się ponad 178 000 000 ton pomidorów.
- Około 60% światowej produkcji pochodzi z Azji.
- Suszone pomidory mają więcej potasu i błonnika niż świeże.
- Ketchup ma swoją prędkość maksymalną – około 0,045 km/h.
- Najcięższy pomidor ważył ponad 3,5 kg.
- Najwyższy krzak pomidora osiągnął blisko 20 metrów.
- Sok pomidorowy zaserwowano po raz pierwszy w 1917 roku. Miało to miejsce w Hotelu French Lick Springs w Indianie.
- W Hiszpanii odbywa się festiwal La Tomatina. Bierze w nim udział około 40 000 uczestników. Zużywa się 150 000 kg pomidorów.
- Festiwal Pomidora odbywa się także w Ohio, USA.
Pomidory w kosmetyce
Pomidory znajdują zastosowanie w kosmetyce. Wykorzystuje się ich właściwości pielęgnacyjne. Zawarte w nich przeciwutleniacze pomagają dbać o skórę.
Przyszłość pomidora
Badania nad pomidorami trwają. Rozwija się inżynieria genetyczna. Biotechnologia tworzy nowe, lepsze odmiany. Wzrasta zainteresowanie lokalnymi i sezonowymi odmianami. Postęp w badaniach dotyczy zrównoważonego rozwoju upraw.
Pomidor pozostaje kluczową rośliną. Jego znaczenie ekonomiczne, społeczne i kulturowe jest ogromne. Będzie nadal podbijał światowe kuchnie.
Zobacz także: