Topola czarna (Populus nigra) to wysokie drzewo liściaste, powszechnie spotykane w Polsce. Poznaj jej wygląd, wymagania, zastosowanie w ziołolecznictwie i przemyśle. Dowiedz się, gdzie rosną największe okazy.
Czym jest topola czarna?
Topola czarna to gatunek drzewa. Należy do rodziny wierzbowatych (Salicaceae). Jest to roślina z rodzaju topola (Populus). Jej nazwa łacińska to Populus nigra. W Polsce rośnie dziko w wielu regionach. Czasami bywa również sadzona. Inne nazwy tego drzewa to sokora lub topola nadwiślańska. Jest jednym z najbardziej charakterystycznych drzew w Europie.
Jak wygląda topola czarna?
Topola czarna to duże, szybko rosnące drzewo. Osiąga wysokość 20-30 metrów. Największe okazy mogą mieć 40 metrów wysokości. Średnica pnia dorasta do 2-2.5 metra. U starych drzew obwód pnia może przekroczyć 9 metrów. Kora topoli czarnej jest ciemnobrązowa. U starszych drzew staje się prawie czarna. Jest głęboko spękana. Pędy mają kolor jasnożółty do szarożółtawego.
Cechy morficzne topoli czarnej
Liście topoli czarnej są trójkątne. Mają długość od 5 do 12 cm. Młode liście są zielonoczerwonawe. Starsze liście są ciemnozielone na wierzchu. Ich powierzchnia jest błyszcząca. Spodem liście są matowe i jasnozielone. Topola czarna jest drzewem dwupiennym. Oznacza to, że kwiaty męskie i żeńskie rosną na osobnych drzewach. Kwitnienie odbywa się wczesną wiosną. Zaczyna się pod koniec marca lub w kwietniu. Dzieje się to przed rozwojem liści. Po zapyleniu kwiaty żeńskie tworzą owocostany. Owocami są torebki. Pękają na 2 klapy. Nasiona są pokryte puchem. Dojrzałość nasion przypada na maj.
Gdzie rośnie topola czarna?
Topola czarna występuje naturalnie w Europie. Spotkasz ją również w Azji i północnej Afryce. W Polsce jest dość powszechna. Rośnie z wyjątkiem Pomorza Zachodniego. Preferuje wilgotne siedliska w pobliżu wód. Znajdziesz ją w lasach łęgowych. Lubi stanowiska zalewowe. Rośnie dobrze na glebach piaszczystych. Gleba powinna być bogata w składniki pokarmowe. Jest to roślina światłolubna. Gatunek ten jest charakterystyczny dla zbiorowiska roślinnego Ass. Popletum albae.
Uprawa i wymagania topoli czarnej
Topola czarna jest drzewem krótkowiecznym. Jej żywotność wynosi 100-200 lat. Czasami może żyć do 250 lat. Rośnie bardzo szybko. Tempo wzrostu wynosi 1.5-2 metry rocznie. Jest jednym z najszybciej rosnących drzew w naszym klimacie. Ze względu na swoje rozmiary i kruche drewno, topola czarna nie poleca się sadzić w małych ogrodach. Dobrze rośnie w większych ogrodach. Sprawdza się w parkach miejskich. Widuje się ją często przy drogach.
Jak sadzić topolę czarną?
Podczas sadzenia topoli czarnej zachowaj bezpieczną odległość od domu. Jej korzenie mogą być inwazyjne. Przygotuj odpowiednie miejsce dla sadzonki. Zaleca się dół o objętości 1 m³. Młode drzewka wymagają pielęgnacji. W przypadku ataku szkodników, takich jak gaśnice, warto stosować środki owadobójcze.
Odmiany topoli czarnej
Istnieje kilka odmian topoli czarnej. Różnią się pokrojem i wyglądem.
- Odmiana 'Afghanica’ osiąga 15-18 metrów wysokości. Charakteryzuje się efektowną białą korą. Ma ciemnozielone trójkątne liście.
- Odmiana 'Foemina’ dorasta do 20-32 metrów. Posiada wąsko lejkowaty pokrój. Jej kora jest szarobrązowa.
- Odmiana 'Vereecken’ osiąga 20-25 metrów wysokości. Ma wąską i luźną koronę. Liście są trójkątne i karbowane. Kwiaty są czerwone.
- Topola włoska (często uznawana za odmianę 'Italica’) znosi zanieczyszczenia powietrza. Dobrze znosi regularne podcinanie. Może być wykorzystywana do tworzenia szpalerów. Nadaje się także na wiatrochrony.
Właściwości lecznicze topoli czarnej
Topola czarna to roślina lecznicza. Głównym surowcem zielarskim są pączki. Zbierane są wczesną wiosną. Zawierają wiele substancji aktywnych.
Substancje aktywne w pąkach topoli czarnej
W pąkach topoli czarnej znajdziemy wiele cennych związków.
- Związki fenolowe
- Terpenoidy
- Flawony
- Flawanony
- Kwas kawowy
- Kwas ferulowy
Substancje te odpowiadają za prozdrowotne działanie rośliny.
Działanie topoli czarnej
Topola czarna wykazuje szereg korzystnych działań.
- Działanie przeciwzapalne
- Działanie przeciwbólowe
- Działanie antyseptyczne
- Działanie przeciwnowotworowe
- Działanie przeciwgrzybicze
- Działanie moczopędne
- Działanie przeciwgorączkowe
- Działanie wykrztuśne
- Działanie napotne
- Działanie przeciwutleniające
- Działanie przeciwdrobnoustrojowe
Wspomaga również mechanizmy odpornościowe organizmu.
Zastosowanie topoli czarnej
Topola czarna ma szerokie zastosowanie. Wykorzystuje się ją w ziołolecznictwie. Ma znaczenie w przemyśle. Sprawdza się w architekturze krajobrazu.
Zastosowanie w ziołolecznictwie i medycynie ludowej
Pąki topoli stosuje się wewnętrznie i zewnętrznie. Są zalecane w schorzeniach dróg moczowych. Pomagają przy bólach reumatycznych i mięśniowych. Stosuje się je na nerwobóle. Przynoszą ulgę w objawach grypy i przeziębienia. Są pomocne w stanach obniżonej odporności. Zewnętrznie surowiec wykorzystuje się na trudno gojące się rany. Stosuje się go również w przypadku żylakowych owrzodzeń nóg. W medycynie ludowej pąki topoli były używane na stany zapalne. Pomagały w infekcjach i chorobach nerek.
Czy pyłek topoli czarnej jest alergenem?
Tak, pyłek topoli czarnej jest jednym z powszechnych alergenów. Może wywoływać objawy alergii u wrażliwych osób. Objawy pylenia topoli czarnej to typowe symptomy alergii wziewnej. Należą do nich katar, kichanie, swędzenie oczu. Osoby uczulone powinny unikać kontaktu z pyłkiem. Zaleca się stosowanie leków przeciwhistaminowych. Pomocne mogą być również maski ochronne podczas pylenia.
Dawkowanie preparatów z topoli czarnej
Preparaty z topolą czarną można stosować w różnych formach. Dostępne są jako herbata, napar, odwar, intrakt. Zalecane dawkowanie naparu lub odwaru to 1 szklanka. Stosuje się ją 1 do 3 razy dziennie. Zaleca się przykładanie zmiażdżonych pąków topoli bezpośrednio na zmienione chorobowo miejsca.
Zastosowanie w przemyśle
Drewno topoli czarnej jest lekkie i miękkie. Charakteryzuje się elastycznością. Twardziel ma jasnobrązowy kolor. Bieli jest żółtobiały. Drewno wykorzystuje się do wyrabiania celulozy. Służy do produkcji sklejek. Znajduje zastosowanie w meblarstwie. Używane jest jako materiał budowlany.
Zastosowanie w architekturze krajobrazu i ekologii
Topola czarna doskonale sprawdza się w naturalnych nasadzeniach. Używana jest do nasadzeń w parkach. Wykorzystuje się ją w architekturze krajobrazu. Sadzi się ją na terenach rekultywowanych. Sokora jest rośliną o ogromnym znaczeniu ekologicznym. Stabilizuje brzegi rzek. Zapewnia schronienie dla wielu gatunków ptaków. Jest domem dla licznych owadów.
Przeciwwskazania i środki ostrożności
Stosowanie topoli czarnej nie jest zalecane dla każdego. Istnieją pewne przeciwwskazania.
- Okres ciąży
- Okres laktacji
- Uczulenie na salicylany
- Przewlekłe schorzenia układu pokarmowego
Wdrożenie jakiejkolwiek suplementacji w czasie ciąży powinno być zawsze skonsultowane z ginekologiem. Przed zastosowaniem preparatów z topoli czarnej skonsultuj się z lekarzem. Przy niewielkich ilościach brak znaczącego ryzyka działań niepożądanych. Nie są znane interakcje topoli czarnej z innymi lekami.
Największe okazy topoli czarnej w Polsce
Topola czarna jest jednym z najwyższych drzew liściastych w Polsce. Znajduje się tu kilka rekordowych okazów.
| Nazwa | Lokalizacja | Obwód (cm) | Wysokość (m) | Przybliżony wiek (lata) |
|---|---|---|---|---|
| Topola Mariańska | Ostromecko, woj. kujawsko-pomorskie | 908 | 30 | 200-220 |
| Topola Kromnowska | Kromnów | 821 | 37,5 | 200-220 |
| Topola czarna w Melsztynie | Melsztyn | 788 (860) | 36 | 220-240 |
| Topola Zasańska | Stalowa Wola | 781 | 30 | 200 |
| Topola czarna na warszawskich Bielanach | Warszawskie Bielany | 621 | 40 | 120-140 |
Najstarsza w Polsce topola czarna rośnie w Puławach. Liczy około 275 lat. Rekordowa topola czarna w Polsce pod względem obwodu rośnie w Ostromecku. Jej obwód wynosi 9.08 metra. Najgrubsza znana topola czarna na świecie rośnie na Węgrzech. W węgierskim kompleksie leśnym Gemenc jej obwód to 12.00 metra.
Znaczenie ekologiczne i zagrożenia
Sokora jest ważnym elementem ekosystemów nadrzecznych. Zapewnia stabilność brzegów. Tworzy siedliska dla wielu gatunków zwierząt. Z sokory korzysta wiele gatunków ptaków. Jest ważna dla licznych owadów. Niestety, populacja topoli czarnej spada. Przyczyną jest wypieranie przez mieszance. Wyniszczanie lasów łęgowych przyczynia się do tego. Masowe wycinanie przydrożnych drzew również wpływa negatywnie.
Podsumowanie
Topola czarna to imponujące drzewo o wielu zastosowaniach. Ma znaczenie ekologiczne. Jest cennym surowcem zielarskim. Jej drewno wykorzystuje się w przemyśle. Choć nie zawsze nadaje się do małych ogrodów, jest ważnym elementem krajobrazu. Pamiętaj o przeciwwskazaniach przy stosowaniu leczniczym.
Zobacz także: