Starożytne Chiny to kolebka jednej z najstarszych cywilizacji świata. Jej bogata historia, niezwykłe wynalazki i unikalna kultura ukształtowały współczesny świat. Poznaj fascynujące fakty o tym niezwykłym kraju.
Początki cywilizacji chińskiej
Chiny to jedna z najstarszych cywilizacji na Ziemi. Jej początki sięgają epoki neolitu. Państwowość chińska uformowała się około 1050 roku przed naszą erą. Mitycznym założycielem państwa miał być Huang Di, czyli Żółty Cesarz. Ostatnim mitycznym władcą był Yu Wielki. On miał ustanowić dynastię Xia. Pierwszą potwierdzoną dynastią był ród Shang. Objęli rządy na początku epoki brązu. Cywilizacja chińska rozwinęła wiele gałęzi nauki i kultury.
Dynastie i władcy Starożytnych Chin
Historia Chin to dzieje wielu potężnych dynastii. Pierwszą znaną była Dynastia Xia. Rządziła od około 2070 do 1600 roku przed naszą erą. Ród Shang objął rządy w epoce brązu. Dynastia Han (206 p.n.e. – 220 n.e.) jest często nazywana złotym wiekiem Chin. Pierwszy Cesarz Chin zjednoczył kraj. Ustanowił jednolity system wag i miar. Wu Zetian była jedyną cesarzową w historii Chin. Panowała od 690 do 705 roku. Państwo Dynastii Ming liczyło 103 miliony mieszkańców w 1500 roku.
Wynalazki, które zmieniły świat
Chińska nauka i technologia wyprzedzała Europę przez wieki. Podróżnicy i kupcy kopiowali chińskie odkrycia. Wiele z nich jest używanych do dziś. Chińczyków uznaje się za wynalazców wielu kluczowych technologii.
Papier i druk
Papier wynaleziono w Chinach. Stało się to około 105 roku naszej ery. Wynalazcą był eunuch Cai Lun. Najstarszy zachowany kawałek papieru pochodzi z grobowca koło Xi’an. Wykonano go z włókien konopi. Papier toaletowy wynaleziono około 1300 roku. Pierwsze wzmianki o nim pochodzą z 589 roku. W XIV wieku produkcja papieru toaletowego osiągnęła skalę przemysłową. W 1393 roku zużyto 720 000 arkuszy. Chińczycy jako pierwsi użyli papieru do celów higienicznych. Papierowy pieniądz wymyślono w Chinach w VII wieku. Pojawił się w 806 roku z powodu niedoborów miedzi.
Druk pojawił się w Chinach w VII wieku przed naszą erą. Były to pojedyncze znaki odlewane w brązie. Inne źródła podają wynalezienie druku w IX wieku. Najstarsza drukowana książka to Diamentowa Sutra. Powstała w starożytnych Chinach. Pierwsza książka z druku ruchomego to Traktat o rolnictwie z 1297 roku.
Kompas i proch strzelniczy
Kompas wynaleziono w Chinach. Używano go w postaci namagnesowanej łyżki od I wieku naszej ery. Po III wieku przybrał formę igły magnetycznej. Pierwszy opis kompasu pochodzi z 1088 roku. Sporządził go uczony Szen Kua. Niektóre źródła podają wynalezienie kompasu w IV wieku przed naszą erą za dynastii Qin.
Proch strzelniczy odkryto w Chinach. Nastąpiło to w pierwszym wieku za panowania dynastii Han. Inne źródła podają IX wiek. Receptura powstała w wyniku eksperymentów alchemików. Najstarsza receptura prochu pochodzi z 1044 roku.
Jedwab i porcelana
Chińczycy wynaleźli jedwabną tkaninę. Technologię jej wytwarzania utrzymywali w tajemnicy. Tajemnica trwała przez prawie 2000 lat. Jedwab był używany jako odzież i przedmiot luksusowy. Lakier był znany już w epoce neolitu. Istniał od czasów dynastii Shang. Stosowano go do ochrony drewnianych produktów.
Porcelana była rodzajem ceramiki. Wykonano ją z glinki kaolinowej. Porcelana była produkowana w Chinach od okresu Wschodniej Han. Chińczycy wynaleźli porcelanę w VII wieku. Starożytne Chiny były jedynym krajem dostarczającym wyroby porcelanowe na Zachód.
Inne ważne wynalazki
W starożytnych Chinach wynaleziono wiele innych przydatnych rzeczy. Taczka ułatwia transport ciężkich materiałów. Pierwsze opisy taczki pochodzą z I wieku przed naszą erą. Chomąto do transportu zwierząt pojawiło się w III wieku naszej ery. Pług skibowy zwiększał wydajność prac rolniczych. Konstruowano go około III wieku naszej ery.
Zapałki pojawiły się w Chinach w 577 roku naszej ery. Nadworne damy użyły drzazg sosnowych. Były maczane w siarce z powodu braku krzesiw. Mechaniczny zegar wynaleziono w 724 roku. Powstał z modelu zegara wodnego. Jego wynalazcą był Liang Ling-Can.
Najstarsze widelce znaleziono w grobowcach z epoki dynastii Xia (2400-1900 p.n.e.). Były wykonane z kości. Chińczycy wynaleźli latawce około 3000 lat temu. Wzmianki o wizytówkach pochodzą z II-III wieku przed naszą erą. Pierwszy wentylator na świecie wynaleziono w epoce dynastii Han. Sejsmoskop potrafił wykrywać wstrząsy i ich kierunek. Mosty wiszące zostały wynalezione w starożytnych Chinach. Okulary przeciwsłoneczne wymyślono w Chinach w XII wieku.
Kultura, filozofia i społeczeństwo
Starożytne Chiny miały bogatą kulturę i złożone społeczeństwo. Rozwinęły się tam ważne systemy filozoficzne i religijne.
Filozofia i religia
Starzy Chińczycy mieli trzy główne doktryny. Były to konfucjanizm, buddyzm i taoizm. Konfucjanizm stał się dominującą religią w starożytnych Chinach. Nastąpiło to w okresie dynastii Han. Konfucjusz (551-479 p.n.e.) nauczał moralności. Herbert A. Giles mówi, że konfucjanizm to system moralności społecznej i politycznej. Taoizm był ściśle związany z pojęciem Dao. Laozi był chińskim filozofem. On napisał Tao Te Ching.
Konfucjanizm stał się dominującą religią w starożytnych Chinach w okresie dynastii Han.
Taoizm był ściśle związany z pojęciem Dao.
Herbert A. Giles mówi, że konfucjanizm nie jest religią, ale systemem moralności społecznej i politycznej.
W obrębie Chin występuje olbrzymie zróżnicowanie religijne. W starożytności panowały głównie te trzy religie.
Pismo i sztuka
Chiński język i pismo są najstarszymi nadal używanymi na świecie. Obowiązujące pismo zostało opracowane 4 tysiące lat temu. Pismo chińskie wywodzi się z kości wyroczni. Pochodzą one z czasów dynastii Shang. Pismo chińskie ukształtowało się na początku naszej ery. Pisząc hieroglify, człowiek przechodzi proces samodoskonalenia. Chińczycy samodzielnie wymyślili tradycje pisarskie. Pismo małopieczeńciowe miało około 3000 symboli.
Sztuka starożytnych Chin obejmowała różne dziedziny. Rzemiosło chińskie miało zdolność do technicznych innowacji. Rozwinęła się produkcja brązu i żelaza. Temperatura wytopu żelaza sięgała 1300 stopni Celsjusza. Produkowano też ceramikę i cegły. Chińczycy stosowali różne surowce do budowy. Używali bambusa, drewna, gipsu i terakoty.
Medycyna
Medycyna w starożytnych Chinach była bardzo rozwinięta. Akupunktura jest jednym z najstarszych zabiegów medycznych. Akupunktura stała się opcją leczenia na Zachodzie. Nastąpiło to około 1970 roku. Zabieg Moksa korzysta z rośliny Artemisia moxa. Teoria związku pracy serca z krążeniem krwi powstała w Starożytnych Chinach. W II wieku naukowcy wiedzieli, że krew przepływa przez naczynia. Dzieje się to dzięki biciu serca. Szczepienia i badanie pulsu wprowadzili Chińczycy. Lekarze wynaleźli specjalny lek na zatrucie wszy. W niektórych prowincjach wierzono, że choroby przedostają się przez wodę.
Społeczeństwo i życie codzienne
Społeczeństwo chińskie miało podział klasowy. Wyróżniano klasy: wen, mong, gong, shang. Zwyczaj ciasnego bandażowania stóp narodził się w starożytnych Chinach. Długie paznokcie były symbolem bogactwa i dobrobytu. Zostanie eunuchem pozwalało na pracę w cesarskim pałacu. Był to sposób na zapewnienie godnej egzystencji. Oszukiwanie podczas egzaminu do służby publicznej karano śmiercią. Męska populacja musiała zbierać włosy w kucyk. Działo się to za panowania Imperium Qing.
Dieta Chińczyków była zróżnicowana. Chińczycy wprowadzili grzyby do diety około 3000 lat temu. W Chinach znaleziono ciasto przypominające makaron sprzed 4 tysięcy lat. Ponad 2000 lat temu robiono lody z zamrożonego ryżu i mleka. Uważa się, że pierwsze lody powstały w Chinach 4000 lat temu. Wielkim przysmakiem jest zupa z gniazd i ptasiej śliny. Mlaskanie, plucie i bekanie jest normalne podczas jedzenia. Pampersy i pieluchy nie są popularne w Chinach. Cesarze chińscy zawsze trzymali ze sobą psy pekińczyki. Ciemne okulary z dymnego kwarcu były powszechne w starożytnych Chinach. W Chinach kolorem żałobnym jest biel. Kolorem szczęścia jest czerwień. Książki sprzedaje się głównie na kilogramy. W Chinach istnieje kilkaset sztuk walki. Ogólna nazwa to Wushu. Podejrzewa się, że piłka nożna rozwinęła się w Chinach. Stało się to około 1000 roku przed naszą erą. W Chinach nietoperz jest symbolem szczęścia.
Geografia i budowle
Chiny to ogromny kraj. Jest czwarty co do wielkości na świecie. Chiny dzielą granicę z 14 sąsiednimi krajami. Mają najwięcej sąsiadów na świecie. Najdłuższa granica lądowa ma 22 147 km. Z Chinami graniczy 14 państw.
Ważne rzeki to Rzeka Żółta i Rzeka Jangcy. Rzeka Jangcy ma długość 6300 km. Tama Trzech Przełomów na Jangcy to największa zapora wodna na świecie. Pustynia Gobi znajduje się na północy Chin. Mount Everest leży na granicy Chin i Nepalu. U wybrzeży Chin znajduje się około 5000 wysp.
Panda wielka żyje w górzystych regionach Syczuanu. Środkowe Chiny to jedyne miejsce, gdzie pandy żyją na wolności. Wszystkie misie panda pochodzą z Chin. Są ich własnością. W kraju tym do 1997 roku za celowe zabicie pandy groziła kara śmierci. Rezerwat przyrody Jiuzhaigou jest znany z kolorowych jezior.
Wielki Mur Chiński to najsłynniejsza budowla. Jego budowa rozpoczęła się w III wieku przed naszą erą. Został zbudowany dla ochrony przed najeźdźcami. Długość Wielkiego Muru Chińskiego to 21 196,18 km. Pierwszy fragment Muru zbudowano w starożytności. Wielki Mur Chiński był uważany za bezużyteczną konstrukcję. Wielkiego Chińskiego Muru nie widać z kosmosu. Wielki Mur Chiński to jeden z Siedmiu Nowych Cudów Świata.
Prawie 40 milionów Chińczyków mieszka w jaskiniach. W Pekińskich bunkrach mieszka milion studentów i imigrantów. Powstało ich ponad 10 000.
Fascynujące ciekawostki o Chinach
Chiny to kraj pełen niezwykłych faktów. W Chińskiej Republice Ludowej żyje 1,42 miliarda ludzi. Chiny są najbardziej zaludnionym państwem na świecie. Populacja na świecie to 1,5 miliarda ludzi według danych z 2020 roku. Co piąty człowiek na świecie pochodzi z Chin. 14% całej populacji na świecie mówi po chińsku. Mandaryński jest najczęściej używanym językiem na świecie. W Chinach żyje 56 różnych grup etnicznych.
Chiny mają tylko jedną strefę czasową. Obowiązuje pomimo ogromnego rozmiaru terytorium. Chińska armia jest największa na świecie. Liczy 2,2 miliona aktywnych żołnierzy. Ma też 1,2 miliona rezerwistów. Chińska armia ma unikalną dywizję 10 000 gołębi.
Chiny są drugą największą gospodarką na świecie. Są największym eksporterem na świecie. Chiny są największym producentem energii elektrycznej. Emitują 30% światowego dwutlenku węgla. Chiny to największy producent złota na świecie. 78% światowego czosnku pochodzi z Chin. W Chinach jest 780 milionów pracowników.
Chiny są liderem w rozwoju technologii 5G. 70% telefonów komórkowych produkuje się w Chinach. W Chinach jest ponad 1 miliard użytkowników Internetu. Zarejestrowano 1,6 miliarda numerów telefonów. W Chinach działa linia najszybszego pociągu na świecie. To Shanghai Maglev. System metra w Szanghaju jest najbardziej rozbudowany. Liczy ponad 800 km i ma 396 stacji.
Ciasteczka z wróżbą nie pochodzą z Chin. Wymyślono je w San Francisco w USA. Winda Bailong to najwyższa winda zewnętrzna na świecie. Jest też najszybsza. Łączna długość chińskich linii kolejowych jest 2 razy większa niż obwód Ziemi. New South China Mall to największe centrum handlowe na świecie. W Chinach nie ma zakazu testowania kosmetyków na zwierzętach. Facebook jest zakazany w Chinach od 2009 roku. Most na wyspę Makau zmienia ruch prawostronny w lewostronny. Obchody Chińskiego Nowego Roku trwają przez 15 dni. Kalendarz chiński jest najstarszy na świecie. Pochodzi z 2600 roku przed naszą erą. Stworzono go na potrzeby rolników.
W Chinach funkcjonuje system zaufania społecznego. Chińskie drogi są jednymi z najbardziej zakorkowanych. Jeden z najdłuższych korków utworzył się w sierpniu 2010 roku. W Chinach jest ponad 100 budynków. Liczą więcej niż 350 metrów wysokości. W IV wieku przed naszą erą Chińczycy zaczęli wydobywać gaz ziemny. Do 2014 roku nie można było kupić ani posiadać zagranicznych konsol do gier. Odkryto skamieniałości latających ssaków sprzed 160 milionów lat. Ruch lewostronny obowiązywał do 1946 roku. Dopiero pod koniec lat 70-tych zaczęli przyjeżdżać zagraniczni turyści.
1 października 1949 roku utworzono Chińską Republikę Ludową. Kobiety mają prawo głosować od 1947 roku. Kraj wstąpił do ONZ 24 października 1945 roku. 7 z 10 najkrwawszych wojen toczyło się na terenie Chin. W 1786 roku osuwisko po trzęsieniu ziemi zabiło 100 tysięcy ludzi. 28 listopada 1976 roku trzęsienie ziemi zniszczyło Tangshan. Zginęło ponad 600 tysięcy ludzi. Podczas powodzi w 1931 roku zginęło blisko 4 miliony osób. 1 listopada 1948 roku wybuch amunicji zabił ponad 6 tysięcy osób. W zachodnich Chinach znaleziono najstarsze spodnie. Mają około 3300 lat. Sinologia to dziedzina nauki. Zajmuje się wszystkim co chińskie. 70% dorosłych Chińczyków nosi okulary. Ponad 90% dorosłych mężczyzn pali papierosy.
Co wynaleziono w starożytnych Chinach?
Starożytne Chiny są znane z wielu wynalazków. Wynaleziono tam papier, proch strzelniczy i kompas. Chińczycy wynaleźli także druk i jedwab. Stworzyli porcelanę, taczkę i chomąto. Wynaleźli pług skibowy, zapałki i zegar mechaniczny. Znane są też widelce, latawce i wizytówki. Wymyślono wentylator, sejsmoskop i mosty wiszące. Okulary przeciwsłoneczne także pochodzą z Chin.
Jakie religie panowały w starożytnych Chinach?
W starożytnych Chinach dominowały trzy główne doktryny. Były to konfucjanizm, taoizm i buddyzm. Konfucjanizm stał się dominującą religią za dynastii Han. Taoizm był ściśle związany z pojęciem Dao. Buddyzm również odgrywał ważną rolę. W obrębie Chin występowało zróżnicowanie religijne.
Z czego słyną starożytne Chiny?
Starożytne Chiny słyną z bogatej historii i kultury. Są znane z licznych wynalazków. Wiele z nich wpłynęło na cały świat. Chiny były głównym wytwórcą porcelany. Słyną z produkcji jedwabiu. Znane są z Wielkiego Muru Chińskiego. Rozwinęły unikalne systemy filozoficzne i religijne. Posiadają najstarsze używane pismo na świecie.
Zobacz także: