Stefan Batory był wybitnym władcą Polski. Pochodził z Siedmiogrodu. Jego panowanie przyniosło Rzeczypospolitej ważne reformy i sukcesy militarne.
Kim był Stefan Batory?
Stefan Batory urodził się 27 września 1533 roku. Miejscem urodzenia był zamek w Somlyo. Somló leży obecnie w Rumunii. Jego ojciec, Stefan VIII Batory, był wojewodą siedmiogrodzkim. Matka, Katarzyna Telegdi, była córką podskarbiego węgierskiego. Stefan miał co najmniej pięcioro rodzeństwa. Wychowywał go starszy brat Krzysztof. Osierocony w młodym wieku, zdobywał wykształcenie. Studiował między innymi w Padwie i Wiedniu. Został księciem Siedmiogrodu w 1571 roku. Popierał go sułtan turecki. Znał się dobrze na wojnie i dyplomacji.
Droga na polski tron
Sytuacja w Polsce była skomplikowana. Henryk Walezy uciekł z kraju. Nastąpiło półtora roku bezkrólewia. Szlachta ogłosiła Annę Jagiellonkę królem. Była siostrą Zygmunta II Augusta. Trwała wtedy podwójna elekcja. Część szlachty popierała Maksymiliana II Habsburga. Anna Jagiellonka potrzebowała męża. Elektorzy wybrali Stefana Batorego. Zgodził się poślubić Annę Jagiellonkę. Został królem Polski iure uxoris. Koronacja odbyła się 1 maja 1576 roku w Krakowie. Był królem elekcyjnym.
Jak Stefan Batory został królem Polski?
Stefan Batory został wybrany na króla w podwójnej elekcji. Zgodził się poślubić Annę Jagiellonkę. Była ona obrana wcześniej na króla przez część szlachty.
Kluczowe aspekty panowania
Rządy Stefana Batorego trwały od 1576 do 1586 roku. Współpracował blisko z Janem Zamoyskim. Zamoyski pełnił funkcję kanclerza. Batory musiał zmierzyć się z opozycją. Pokonał ruch prohabsburski pod wodzą Kaspra Bekiesza. Rozwiązał konflikt wewnętrzny z Gdańskiem. Gdańsk zapłacił kontrybucję 200 000 złotych złota. Te pieniądze wzmocniły skarb królewski.
Najważniejszym celem była walka z Rosją. Przeciwnikiem był Iwan IV Groźny. Batory przeprowadził trzy zwycięskie kampanie. Zdobył Połock i Wielkie Łuki. Odsiecz smoleńska 1633 była późniejszym wydarzeniem. Oblężenie Pskowa zakończyło wojnę. Sukcesy militarne wzmocniły pozycję Rzeczypospolitej.
Król wprowadził ważne reformy. Zreformował wojsko. Zmienił strukturę armii z feudalnej na zawodową. Rozwijał artylerię i nowoczesne fortyfikacje. Używał mostów pontonowych w kampaniach. Wprowadził system podatkowy i reformę mennictwa. Działał w dziedzinie edukacji. Założył Akademię Wileńską. Jej pierwszym rektorem był Piotr Skarga. Wspierał rozwój szkolnictwa i kultury.
Życie osobiste i ciekawostki
Stefan Batory był mężem Anny Jagiellonki. Anna była o 10 lat starsza od niego. Ich małżeństwo było polityczne. Miało umocnić pozycję Batorego. Miał trójkę dzieci: Gabriela, Andrzeja i Annę. Jedna ze źródeł podaje siedmioro dzieci, lecz jest to informacja błędna. Nie nauczył się języka polskiego. Mówił po węgiersku i łacinie. Jego siostrzenicą była Elżbieta Batory. Urodził się pod znakiem Wagi. Pochodził ze szlacheckiego rodu Batorych.
Królem jestem ludzi, nie sumienia.
Fantazji w Polakach dużo, ale gdy się słowa wyczerpią, do czynu ochoty i sił im brak.
Warto wspomnieć o statkach o nazwie „Batory”. M/s Batory pływał od 1936 do 1969 roku. Ts/s Stefan Batory działał od 1969 do 1988 roku. Były symbolami łączności Polski z Polonią. Nazwy statków upamiętniały króla. TSS „Stefan Batory” przewoził 653 pasażerów w pierwszym rejsie. Został zezłomowany w 2000 roku.
Czy Stefan Batory znał język polski?
Nie, Stefan Batory nie nauczył się języka polskiego. Używał łaciny lub węgierskiego do komunikacji.
Śmierć i dziedzictwo
Stefan Batory zmarł 12 grudnia 1586 roku. Zgon nastąpił w Grodnie na Białorusi. Miał wtedy 53 lata. Przyczyną śmierci była choroba nerek. Schorzenie to znane jest jako mocznica. Zmarł po długiej chorobie. Pochowano go w katedrze wawelskiej w Krakowie. Jego śmierć w Grodnie była zaskoczeniem. Pojawiły się spekulacje na temat przyczyny zgonu. Próbowano nawet rozwiązać zagadkę jego śmierci.
Stefan Batory jest uważany za jednego z najlepszych władców Polski. Zasłynął ze swoich sukcesów wojennych. Wzmocnił pozycję Rzeczypospolitej na arenie międzynarodowej. Jego reformy wojskowe miały długofalowy wpływ. Przyczynił się do rozwoju edukacji. Dbał o stabilizację kraju. Był królem wojowników. Czas jego panowania to ważny okres w historii Polski.
Zobacz także: