Układ nerwowy to centrum dowodzenia naszego ciała. Odpowiada za wszystko, co czujemy, myślimy i robimy. Poznaj jego budowę, kluczowe funkcje i niezwykłe fakty.
Czym jest układ nerwowy?
Układ nerwowy to złożona sieć komórek. Przenosi wiadomości między mózgiem a resztą ciała. Jest to najbardziej złożona struktura w organizmie człowieka. Układ nerwowy kieruje czynnościami organizmu. Odbiera informacje z otoczenia. Kieruje procesami myślenia. Podejmuje też decyzje. Układ nerwowy odpowiada za myślenie i czucie. Umożliwia interakcje ze światem zewnętrznym. Jest to jeden z najważniejszych układów w ludzkim ciele. Układ nerwowy to system przesyłu informacji. Łączy poszczególne części organizmu.
Budowa układu nerwowego człowieka
Podstawową jednostką budującą układ nerwowy jest neuron. Neurony komunikują się ze sobą. Wykorzystują do tego synapsy. Komórki glejowe są mniejsze od neuronów. Nie posiadają dendrytów i aksonów. Dawniej uważano komórki glejowe tylko za rusztowanie dla neuronów. Dziś wiadomo, że pełnią szereg innych funkcji. Stosunek komórek glejowych do neuronów wynosi nawet kilkanaście na jednego neurona.
Układ nerwowy dzieli się na dwie główne części. Wyróżniamy ośrodkowy i obwodowy układ nerwowy.
Ośrodkowy układ nerwowy (OUN)
Ośrodkowy układ nerwowy składa się z mózgowia i rdzenia kręgowego. Mózg zawiera około 86 miliardów neuronów. Rdzeń kręgowy ma około 40–45 cm u dorosłego człowieka. Rdzeń kręgowy to główna autostrada informacyjna. Łączy mózg z resztą ciała. Ośrodkowy układ nerwowy składa się z istoty szarej i białej. Istota szara to głównie ciała komórek nerwowych. Istota biała to włókna komórek nerwowych. Zawiera również komórki glejowe. Bariera krew-mózg chroni mózg przed szkodliwymi substancjami.
Obwodowy układ nerwowy
Obwodowy układ nerwowy składa się z nerwów. Obejmuje nerwy czaszkowe i rdzeniowe. Należą do niego także zwoje nerwowe. Obwodowy układ nerwowy zapewnia komunikację. Łączy OUN z organami i kończynami.
Obwodowy układ nerwowy dzieli się dalej. Wyróżniamy układ somatyczny i autonomiczny.
* **Somatyczny układ nerwowy:** Kontroluje ruchy dobrowolne. Odbiera bodźce czuciowe ze środowiska.
* **Autonomiczny układ nerwowy:** Steruje funkcjami nieświadomymi. Należą do nich oddech i tętno.
Układ autonomiczny dzieli się na dwie części. Są to część współczulna i przywspółczulna. Jak działają te części? Część współczulna przygotowuje ciało na stres. Aktywuje reakcję 'walcz lub uciekaj’. Część przywspółczulna uspokaja organizm. Odpowiada za odpoczynek i trawienie.
Jak działa układ nerwowy?
Układ nerwowy działa na prąd. Wykorzystuje molekuły z ładunkiem elektrycznym. Impulsy nerwowe to sygnały elektryczne. Podróżują przez neurony. Impulsy mogą podróżować bardzo szybko. Prędkość przesyłanych impulsów wynosi od 5 do 130 m/s. Jeden impuls elektryczny podróżuje z dowolnego miejsca do mózgu. Osiąga prędkość nawet 300 kilometrów na godzinę. Neurony przekazują sygnały dalej. Wykorzystują do tego synapsy. W synapsach uwalniane są neuroprzekaźniki. Neuroprzekaźniki to substancje chemiczne. Należą do nich dopamina i serotonina. Przekazują sygnały między neuronami.
Układ nerwowy przetwarza informacje. Pochodzą one ze wszystkich pięciu zmysłów. Mózg aktywnie przetwarza informacje również podczas snu. Układ limbiczny odpowiada za emocje. Jest też ważny dla pamięci długotrwałej.
Fascynujące ciekawostki o układzie nerwowym
Układ nerwowy skrywa wiele tajemnic. Poznaj kilka intrygujących faktów.
Ile neuronów ma ludzki mózg?
Mózg człowieka zawiera około 86 miliardów neuronów. Niektóre źródła podają nawet 15 miliardów neuronów w całym układzie nerwowym. Liczba ta pokazuje złożoność tej struktury.
Jak szybkie są impulsy nerwowe?
Impulsy nerwowe mogą podróżować z prędkością do 120 metrów na sekundę. To około 432 kilometry na godzinę. Inne źródła podają prędkość do 300 km/h. Tak szybki przesył informacji pozwala na błyskawiczne reakcje.
Jak długie są wszystkie nerwy w ciele?
Gdyby rozwinąć wszystkie nerwy w ludzkim ciele, utworzyłyby linię. Linia ta miałaby długość ponad 100 tysięcy kilometrów. Całkowita długość nerwów obwodowych wynosi nawet 150 tysięcy km. Obwód naszej planety to około 40 tysięcy kilometrów. Długość nerwów jest więc imponująca.
* Mózg człowieka składa się w 80 procentach z wody.
* Mózg zużywa około 20% całkowitej energii ciała. To duża część zapotrzebowania.
* Człowiek nie jest w stanie sam się połaskotać. Mózg przewiduje to doznanie.
* Jedynym stanem, kiedy mózg jest aktywny w stu procentach, jest atak epilepsji.
* Nerw kulszowy jest największym i najdłuższym nerwem w organizmie człowieka.
* Dotknięcie nerwu bywa bardzo nieprzyjemne.
* Najbardziej unerwione miejsca to opuszki palców, oko, podniebienie i łechtaczka.
Czy można nie czuć bólu?
Tak, to możliwe. Analgezja wrodzona to rzadkie schorzenie genetyczne. Powoduje ono całkowity brak odczuwania bólu. Osoby z tą chorobą powinny być świadome ryzyka. Łatwo o urazy bez odczuwania bólu.
* Nowe neurony mogą powstawać. Dzieje się to w niektórych regionach mózgu. Ten proces nazywa się neurogenezą.
* Struktura mózgu i jego funkcje mogą zmieniać się z wiekiem.
Choroby i zaburzenia układu nerwowego
Uszkodzenie nerwów lub mózgu może prowadzić do chorób. Choroby układu nerwowego wpływają na jego działanie. Występują różne zaburzenia układu nerwowego.
Przykłady chorób układu nerwowego:
- Choroba Alzheimera – najczęstsza przyczyna demencji. Objawia się utratą pamięci i dezorientacją.
- Choroba Parkinsona – druga najczęstsza przyczyna demencji. Objawy to drżenie i sztywność.
- Stwardnienie rozsiane (SM) – choroba uszkadzająca osłonkę mielinową. Prowadzi do różnych objawów neurologicznych.
- Porażenie mózgowe – zaburzenie wpływa na ruch i napięcie mięśni. Spowodowane jest uszkodzeniem mózgu we wczesnym etapie rozwoju.
- Glejak – rodzaj nowotworu mózgu.
- Oponiak – nowotwór wywodzący się z opon mózgowych.
- Gwiaździak – kolejny typ nowotworu mózgu.
- Kiła OUN – neurologiczne powikłanie kiły.
- Ropień mózgu – zbiornik ropy w mózgu.
- Zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych – stan zapalny błon otaczających mózg i rdzeń.
- Udar mózgu – nagłe zaburzenie krążenia w mózgu.
- Tętniaki – poszerzenia naczyń krwionośnych.
- Padaczka – choroba charakteryzująca się nawracającymi napadami.
- Stwardnienie zanikowe boczne (SLA) – postępująca choroba neuronów ruchowych.
- Miastenia – autoimmunologiczna choroba atakująca połączenia nerwowo-mięśniowe.
Dbaj o swój układ nerwowy
Zdrowie układu nerwowego jest kluczowe. Możesz wspierać jego funkcjonowanie.
* Prowadź zdrowy styl życia.
* Bądź aktywny umysłowo. Może to spowolnić proces starzenia się mózgu.
* Regularna aktywność fizyczna poprawia krążenie. Dotyczy to również mózgu.
* Niektóre terapie mogą pomóc przy zaburzeniach. Na przykład, badanie dotyczące nitkowania nerwów pokazało znaczną poprawę sygnalizacji nerwu udowego i zmniejszenie bólu po 12 tygodniach.
* Joga może być pomocna w leczeniu neuropatii. Badanie wykazało znaczne zmniejszenie bólu neuropatycznego po 8 tygodniach praktyki po 60 minut dziennie.
* Akupunktura może zmniejszyć objawy czuciowe. Może też zredukować ból.
Zawsze skonsultuj się z lekarzem. Zrób to przed wprowadzeniem zmian związanych ze zdrowiem.
Podsumowanie
Układ nerwowy to fundament naszego istnienia. Pozwala nam czuć i myśleć. Umożliwia interakcje ze światem. Jego złożona budowa i fascynujące funkcje wciąż są badane. Dbanie o jego zdrowie wpływa na jakość życia. Zrozumienie jego działania pomaga docenić niezwykłość ludzkiego organizmu.
Zobacz także: