Układ krwionośny to sieć naczyń i serce. Transportuje tlen i składniki odżywcze. Poznaj fascynujące fakty o tej życiodajnej pompie i płynie.
Układ krwionośny – Podstawowe Fakty
Układ krążenia jest kluczowy dla życia. Składa się z układu krwionośnego i limfatycznego. Układ krwionośny transportuje krew. Krew dostarcza tlen do wszystkich komórek. Przenosi też składniki odżywcze i hormony. Zbiera produkty metabolizmu do usunięcia. Układ limfatyczny zbiera płyn tkankowy. Zwraca go do krwi. Uczestniczy też w obronie organizmu.
Serce działa jak główna pompa. Pompując krew, zapewnia jej ciągły przepływ. Naczynia krwionośne tworzą zamknięty system. Są to tętnice, żyły i naczynia włosowate. Prawidłowe działanie tego układu jest niezwykle istotne.
Niesamowite liczby o układzie krwionośnym
Układ krwionośny jest ogromny. Gdyby połączyć wszystkie naczynia, osiągnęłyby 100 tysięcy kilometrów. To pozwala okrążyć Ziemię ponad dwukrotnie. Krew w ciele robi pełną rundę w około minutę. To imponująca prędkość transportu.
W jednym milimetrze sześciennym krwi jest wiele komórek. Znajduje się tam około 5 milionów krwinek czerwonych. Jest też około 7 tysięcy krwinek białych. Białe krwinki pomagają zwalczać infekcje.
Jak długi jest układ krwionośny człowieka?
Długość wszystkich naczyń krwionośnych człowieka wynosi prawie 100 tysięcy kilometrów.
Serce – Nasza Niezwykła Pompa
Serce to centralny narząd układu krwionośnego. Pompuje krew do całego ciała. Jest to najintensywniej pracujący mięsień. Naukowa nazwa serca to cordis. Serce zaczyna się formować bardzo wcześnie. Nabiera znanej formy już w 21 dniu życia płodu.
Większość serca leży po lewej stronie ciała. Około dwóch trzecich jego masy. Serce przypomina lekko nieregularny stożek. Jego wielkość porównuje się do zaciśniętej pięści dorosłego. Serce wytwarza pole elektromagnetyczne. Można je mierzyć specjalnymi urządzeniami.
Wielkość i waga serca
Wielkość serca jest zbliżona do pięści. Waga serca zależy od płci. U mężczyzn waży 300-350 gramów. U kobiet waga wynosi 230-280 gramów. Kobiety w ciąży mają nieco większe serce. Sportowcy również często mają większe serce. Najmniejsze serca mają owady rzęsikowate. Największe serca spośród ssaków mają wieloryby. Ich serca mogą ważyć do 600 kg.
Ile razy bije serce?
Serce pracuje nieprzerwanie. Bije około 100 tysięcy razy dziennie. W ciągu 70 lat życia to około 2,5 miliarda uderzeń. Inne dane mówią o 115 tysiącach skurczów dziennie. W ciągu życia to ponad 3 miliardy uderzeń. Średnio w ciągu życia serce pompuje około 170 milionów litrów krwi. To około 7000 litrów krwi na dobę.
Częstość pracy serca różni się. U dorosłych w spoczynku wynosi 60-100 uderzeń na minutę. Spoczynkowe tętno dorosłego to 70-80 uderzeń. U dzieci tętno jest szybsze. Może przekraczać 120 uderzeń na minutę. U sportowców spoczynkowe tętno bywa niższe. Czasem spada do 40 uderzeń na minutę. Podczas intensywnych ćwiczeń serce pompuje więcej krwi. Może to być do 30 litrów na minutę. W stanie spoczynku pompuje około 5 litrów na minutę. Pojemność serca dorosłego to około 270 cm³. Pojemność ta może się zmieniać zależnie od potrzeb.
Pojedynczy skurcz serca pompuje 60-80 mililitrów krwi do aorty. Serce może działać bez przeszkód nawet ponad 100 lat.
Zobaczmy statystyki pracy serca:
| Parametr | Wartość |
|---|---|
| Uderzenia serca dziennie | ~100,000 – 115,000 |
| Uderzenia serca w ciągu życia (70 lat) | ~2.5 – 3 miliardy |
| Krew pompowana w spoczynku | ~5 litrów na minutę |
| Krew pompowana w intensywnym ćwiczeniu | Do 30 litrów na minutę |
| Krew pompowana dziennie | ~7,000 litrów |
| Krew pompowana w ciągu życia | ~170 milionów litrów |
Historia kardiologii
Pierwsze operacje na sercu to ważne daty. Pierwsza operacja na otwartym sercu miała miejsce w 1893 roku. Pierwszy rozrusznik serca wszczepiono w 1958 roku. Pacjentem był Szwed Arne Larsson. Pierwszy udany przeszczep serca odbył się w 1967 roku w RPA. W Polsce pierwszy udany przeszczep przeprowadził zespół profesora Zbigniewa Religi w 1985 roku.
Choroby serca mają długą historię. Najstarszą chorobę serca wykryto u mumii. Była to egipska królowa Ahmose-Meritamon. Żyła 3500 lat temu.
Krew – Życiodajny Płyn
Krew to jeden z najważniejszych płynów. Jest życiodajnym płynem. Dostarcza tlen do komórek. Krew to wyspecjalizowany rodzaj tkanki łącznej. Składa się z kilku elementów. Są to czerwone krwinki, białe krwinki i płytki krwi. Ponad pięćdziesiąt procent krwi to osocze.
Krew stanowi 7 do 8 procent masy ciała. Objętość krwi u dorosłego to około 1,325 galonów. To kilka litrów. Człowiek tuż po urodzeniu ma jej niewiele. Zmieściłaby się w filiżance kawy. Krew zawiera śladowe ilości złota.
Krew jest czerwona. Zawiera barwnik hemoglobinę. Hemoglobina jest czerwona. To przez wysoką zawartość żelaza. Krew to doskonałe źródło informacji. Mówi o pracy i kondycji organizmu.
Skład krwi
Krew ma złożony skład. Składa się głównie z osocza. Osocze to około 55%. Czerwone krwinki stanowią 40%. Płytki krwi to około 4%. Białe krwinki to tylko 1%. Czerwone krwinki żyją około 4 miesiące. Płytki krwi żyją około 9 dni. Białe krwinki żyją od kilku godzin do kilku dni.
| Składnik krwi | Procent objętości | Czas życia |
|---|---|---|
| Osocze | 55% | – |
| Czerwone krwinki | 40% | ~4 miesiące |
| Płytki krwi | 4% | ~9 dni |
| Białe krwinki | 1% | Kilka godzin do kilku dni |
Hematokryt to ważny parametr. To procent objętości krwi zajmowany przez erytrocyty. U zdrowych mężczyzn wynosi 39-50%. U kobiet jest niższy, 34-45%.
Grupy krwi i ich znaczenie
Ludzka krew dzieli się na cztery główne grupy. Są to grupy A, B, AB i O. Podział odkrył polski immunolog, Ludwik Hirszfeld. Istnieje też system Rh. Grupa krwi ma znaczenie w transfuzjach. Osoby z grupą O Rh minus są uniwersalnymi dawcami. Mogą oddać krew większości ludzi. Osoby z grupą AB Rh plus są uniwersalnymi biorcami. Mogą przyjąć krew od wszystkich grup. W Polsce najczęstszą grupą jest ARh+. Najrzadsza to ABRh-.
Badania sugerują związki grupy krwi ze zdrowiem. Osoby z grupą O mogą być mniej podatne na choroby układu krążenia. Bywają bardziej podatne na raka skóry lub otyłość. Grupa A wymaga uwagi na cholesterol. Grupa B może być podatna na cukrzycę i raka trzustki. Grupa AB powinna dbać o pamięć i koncentrację. Badanie z 2017 roku wykazało związek grupy O z lepszą wytrzymałością sportową. Niektóre badania sugerują związek grupy krwi z charakterem. Istnieją też teorie o wpływie grupy krwi na rozwody. Naukowcy z Uniwersytetu Toronto udowodnili, że diety pod daną grupę krwi to mit.
Czy grupa krwi wpływa na nasze zdrowie?
Badania sugerują pewne powiązania grupy krwi z podatnością na określone choroby, ale nie jest to jedyny ani kluczowy czynnik.
Jaka grupa krwi jest najczęstsza w Polsce?
W Polsce najczęściej występuje grupa krwi ARh+.
Niesamowite fakty o krwi
Krew kryje wiele zaskakujących faktów. Do wyssania całej krwi dorosłego potrzeba ponad miliona komarów. Dokładnie 1,12 miliona komarów. Serce pompuje krew z dużym ciśnieniem. Ciśnienie to mogłoby wystrzelić strumień krwi na wysokość 9 metrów.
Człowiek może żyć bez pulsu. W 2012 roku wszczepiono urządzenie. Umożliwiło krążenie krwi bez pulsu. Stan Larkin żył 555 dni bez serca. Czekał na przeszczep. Można stracić 40% krwi i przeżyć. Potrzebna jest jednak szybka transfuzja. Ilość krwi krążącej w 25 dni mogłaby wypełnić basen. Woda kokosowa może zastąpić osocze krwi. Ma podobny skład.
Płytki krwi są kluczowe. Odpowiadają za krzepnięcie krwi. Ilość krwi oddanej podczas donacji uzupełnia się. Zajmuje to około czterech tygodni. Uzupełnienie żelaza trwa dłużej, około ośmiu tygodni.
20 tysięcy lat temu wszyscy ludzie mieli taką samą grupę krwi. Była to grupa O.
Naczynia krwionośne – Tętnice i Żyły
Naczynia krwionośne tworzą rozległą sieć. Dzielimy je na tętnice i żyły. Jest też sieć naczyń włosowatych.
Tętnice – Drogi tlenu
Tętnice odprowadzają krew z serca. Zazwyczaj transportują krew natlenioną. Krew z tlenem dociera do wszystkich komórek. Tętnice rozgałęziają się na coraz węższe naczynia.
Żyły – Powrót do serca
Żyły odprowadzają krew do serca. Większość żył przenosi krew pozbawioną tlenu. Żyły są mniej masywne niż tętnice. Zazwyczaj znajdują się bliżej skóry. Żyły są półprzezroczyste. Ich kolor wydaje się niebieski. To przez małą ilość tlenu we krwi. Żyły są wyposażone w zastawki. Zastawki zapobiegają cofaniu się krwi. Największe żyły to żyły główne. Są to żyła główna górna i dolna.
Istnieje wiele klasyfikacji żył. Dzielimy je na powierzchowne, głębokie i przeszywające. Są też żyły łączące, płucne i ogólnoustrojowe. Żyły są dobrym izolatorem termicznym. Każdy zbędny kilogram przyspiesza krążenie w żyłach. Zwierzęta nie są podatne na żylaki.
Problemy z układem krążenia i ich objawy
Choroby układu krążenia to poważne zagrożenie. Są najczęstszą przyczyną zgonów na świecie. Stanowią około 30% wszystkich zgonów. Rozpoznanie wczesnych objawów jest bardzo ważne.
Tętniaki – Ciche zagrożenie
Tętniaki to zmiany w tętnicach. Polegają na miejscowym poszerzeniu naczynia. Występują najczęściej w dużych tętnicach. Często dotyczą aorty. Dziewięćdziesiąt procent tętniaków aorty to tętniaki brzuszne. Większość tętniaków nie daje objawów. Wykrywane są przypadkowo podczas badań. Kluczowym zagrożeniem jest pęknięcie tętniaka. Może to spowodować masywny krwotok.
Tętniaki diagnozuje się różnymi metodami. Stosuje się ultrasonografię jamy brzusznej. Pomocna jest tomografia komputerowa (TK). Wykorzystuje się też rezonans magnetyczny (MR). Angio-TK i angio-MR to specjalistyczne badania. Tętniaki aorty brzusznej diagnozuje się najczęściej. Dotyczy to osób powyżej 70. roku życia. Wywiad rodzinny jest istotny. 10-25% tętniaków występuje u krewnych. Tętniaki aorty dzielą się na piersiowe, brzuszne i piersiowo-brzuszne. Tętniaki wewnątrzczaszkowe bywają wrodzone. Mogą też wynikać z nieprawidłowej budowy ściany tętnicy.
Wczesna diagnoza tętniaków oraz świadomość pacjenta są bardzo istotne.
Treść artykułu nie jest poradą medyczną.
Zatkane tętnice – Objawy ostrzegawcze
Zatkane tętnice mogą prowadzić do problemów. Mogą wpływać na ciśnienie krwi. Mogą powodować zawały serca. Umiejętność rozpoznania wczesnych objawów może uratować życie. Zatkane tętnice obwodowe mogą powodować ból nóg. Mogą też prowadzić do zimnych stóp. Opóźnione gojenie urazów stóp to też sygnał. Obrażenia potrzebują krwi do gojenia. Kołatanie serca może oznaczać nieregularny przepływ krwi.
Zatkanie tętnic szyjnych ma specyficzne objawy. Może powodować osłabienie jednej strony ciała. Czasem pojawia się drętwienie. Może też wystąpić bełkotliwa mowa. Zatkana zewnętrzna tętnica szyjna może powodować utratę wzroku. Zatkanie tętnic płucnych może objawiać się dusznością.
Ból w klatce piersiowej to znany objaw. Nazywany jest dławicą piersiową. Powstaje, gdy serce otrzymuje mniej krwi. To przez nagromadzenie blaszki miażdżycowej. Nudności mogą być objawem. Nudności są powszechne, ale warto je skonsultować.
Oto lista potencjalnych objawów zatkanych tętnic:
- Nudności
- Ból w klatce piersiowej (dławica piersiowa)
- Duszność
- Osłabienie lub drętwienie jednej strony ciała
- Bełkotliwe wypowiadanie słów
- Utrata wzroku
- Ból nóg
- Zimne stopy
- Opóźnione gojenie się urazów stóp
- Kołatanie serca
Jeśli odczuwasz którykolwiek z tych objawów, skonsultuj się ze specjalistą.
Nieoczywiste sygnały chorób serca
Objawy chorób serca bywają subtelne. Opuchnięte kostki mogą być sygnałem. Nagły przyrost wagi też może niepokoić. Obrzęk jednej nogi z bólem łydki wymaga uwagi. Może sugerować zakrzep krwi. Badanie z 2019 roku wykazało wzrost zawałów. Dotyczyło grupy 35-54 lata. Wzrost był widoczny szczególnie u kobiet.
Zdrowie jamy ustnej ma wpływ na serce. Choroby dziąseł mogą być wskaźnikiem ryzyka. Łysienie androgenowe u mężczyzn też może wskazywać na ryzyko kardiologiczne. Silny stres emocjonalny wpływa na serce. Może prowadzić do zespołu złamanego serca. Nazywa się to kardiomiopatią takotsubo. Częściej dotyka kobiet po 50. roku życia.
Zdrowie jamy ustnej może mieć wpływ na kondycję serca.
Silny stres emocjonalny, żal czy traumatyczne przeżycia mogą prowadzić do tzw. kardiomiopatii takotsubo.
Jak dbać o zdrowie układu krążenia?
Dbanie o układ krążenia jest kluczowe dla długiego życia. Zdrowy styl życia ma ogromne znaczenie. Regularne badania kontrolne są niezbędne.
Rola aktywności fizycznej
Regularny wysiłek fizyczny bardzo dobrze wpływa na serce. Wzmacnia cały układ krwionośny. Ćwiczenia aerobowe są szczególnie polecane. Bieganie, pływanie czy rower to dobry wybór. Nordic walking czy wioślarstwo też pomagają. Pomagają utrzymać optymalne tętno. Lekarze kardiolodzy podkreślają znaczenie aktywnego trybu życia.
- Regularnie uprawiaj sport.
- Wybieraj ćwiczenia aerobowe.
- Utrzymuj optymalne tętno.
Znaczenie diety
Zbilansowana dieta wspiera serce. Spożywanie ryb i orzechów pomaga utrzymać zdrowe serce. Sok z buraków pozytywnie wpływa na układ krwionośny. Zawiera azotany. Zalecana bywa niewielka ilość czerwonego wina. Ważne jest kontrolowanie czynników ryzyka. Unikaj nadwagi. Dbaj o prawidłowy poziom cholesterolu. Kontroluj ciśnienie tętnicze. Normalizacja ciśnienia poniżej 140/90 mmHg jest celem. Zapobieganie cukrzycy też jest ważne. Stosuj zasady zbilansowanej diety.
- Jedz ryby i orzechy.
- Pij sok z buraków.
- Utrzymuj prawidłową wagę.
- Kontroluj cholesterol i ciśnienie.
- Zapobiegaj cukrzycy.
Badania kontrolne
Regularne badania układu krążenia są zalecane. Pozwalają wcześnie wykryć problemy. Świadomość pacjenta jest bardzo istotna. Zwracaj uwagę na sygnały wysyłane przez organizm. Wczesna diagnoza zwiększa szanse na skuteczne leczenie.
- Wykonuj regularne badania serca i naczyń.
- Nie lekceważ niepokojących objawów.
Inne czynniki
Unikanie palenia tytoniu jest kluczowe. Palenie bardzo szkodzi naczyniom. Stres wpływa na serce. Dbanie o wypoczynek jest ważne. Aby zmniejszyć ryzyko zawału rano, wstawaj powoli. Ograniczaj intensywność wieczornych treningów. Unikaj słabej kondycji fizycznej.
- Zrezygnuj z palenia.
- Unikaj silnego stresu.
- Dbaj o odpowiedni sen i wypoczynek.
Zobacz także: