Wyspa Wielkanocna, znana jako Rapa Nui, to odległy zakątek na Pacyfiku. Słynie z monumentalnych posągów Moai. Odkryj sekrety tych kamiennych gigantów i historię wyspy.
Wyspa Wielkanocna – położenie i odkrycie
Wyspa Wielkanocna leży na południowym Pacyfiku. Należy do terytorium Chile. Jest to jedno z najbardziej odizolowanych miejsc na Ziemi. Od chilijskiego wybrzeża dzieli ją niemal 4000 km (3686 km). Najbliższym zamieszkałym sąsiadem jest wyspa Pitcairn (około 2000 km).
Europejczycy odkryli wyspę w niedzielę wielkanocną 1722 roku. Dokonał tego holenderski admirał Jacob Roggeveen. Oficjalna nazwa wyspy pochodzi właśnie od tego odkrycia. Rdzenni mieszkańcy nazywają ją Rapa Nui. Czasem używają nazwy Te Pito te Henua, co znaczy „Pępek Świata”.
Czym są kamienne posągi Moai?
Moai to monumentalne kamienne posągi. Są one największą ikoną Wyspy Wielkanocnej. Rzeźby moai są monolityczne. Wykonano je z tufu wulkanicznego. Tuf to minerał będący sprasowanym popiołem wulkanicznym. Posągi Moai mają ponadwymiarową głowę. Charakteryzuje je szeroki nos i tajemniczy wyraz twarzy.
Na wyspie znajduje się niemal 900 kamiennych kolosów. Dokładna liczba znanych moai to 887. Niektóre źródła podają liczbę ponad 900. Większość posągów stoi na ceremonialnych platformach Ahu. Ahu to kamienne platformy wzniesione na wyspie. Niektóre moai mają na głowach czerwone elementy. Te ozdoby nazywa się Pukao.
Jak duże są posągi Moai?
Posągi Moai mają różną wielkość. Ich wysokość waha się od 2 do 11 metrów. Moai mierzą średnio około 4,5 metra. Ważą po kilkadziesiąt ton. Przeciętna waga moai to ponad 5 ton. Największa ukończona rzeźba, zwana Paro, mierzy 10 metrów. Paro waży 75 ton. Znaleziono też niedokończoną figurę. Ma ona wysokość 21 metrów. Jej waga sięga około 270 ton.
Jak powstawały i transportowano Moai?
Rdzenni mieszkańcy Wyspy Wielkanocnej, Rapanujczycy, byli twórcami moai. Posągi powstały w okresie od około X do XVI wieku naszej ery. Inne dane mówią o latach 1100-1500 n.e. lub 1250-100 n.e. Posągi przestały być wznoszone po roku 1680.
Około 95% znanych moai wyrzeźbiono w jednym miejscu. Był to kamieniołom w kraterze wulkanu Rano Raraku. Rano Raraku to główne miejsce powstawania posągów. Używano do tego prymitywnych narzędzi. Były to topory wykonane z bazaltu.
Transportowanie moai ważących kilkadziesiąt ton było wielkim wyzwaniem. Posągi przenoszono z kamieniołomu Rano Raraku. Niektóre transportowano na odległość do 18 km. Starożytni mieszkańcy używali różnych technik. Wskazują na to prymitywne technologie. Wykorzystywano drewniane bale jako wałki. Stosowano też liny i drewniane sanie. Niektórzy badacze sugerują wykorzystanie kołyszącego ruchu. Miało to pozwolić posągom „chodzić”.
Istnieje wiele teorii na temat transportu moai. Badacze tacy jak Thor Heyerdahl, Pavel Pavel czy Terry Hunt i Carl Lipo testowali różne metody. James Cook stwierdził, że ówcześni mieszkańcy wyspy nie mogli stworzyć kamiennych głów. Suri Tuki, przewodnik z wyspy, ma inne zdanie. Powiedział:
Eksperci mogą sobie mówić, co chcą. My znamy prawdę. Te posągi chodziły.
Kamieniołom Rano Raraku został nagle opuszczony. Rzeźbiarze pozostawili tam wiele niedokończonych posągów. To dodaje tajemnic historii wyspy.
Znaczenie kulturowe posągów Moai
Posągi moai miały głębokie znaczenie dla Rapanujczyków. Były one symbolami władzy i autorytetu. Reprezentowały również szacunek dla przodków. Kult przodków był niezwykle istotny w całej Polinezji. Posągi miały chronić lokalną społeczność. Przekazywały im energię. Pełniły funkcję pośredników. Tworzyły pomost między światem żywych a duchami przodków. Niektórzy badacze, jak Anneliese Pontius, sugerują inne teorie. Uważa ona, że Rapa Nui wzniosła posągi jako rodzaj antidotum. Inni wierzą, że posągi miały tymczasowo zachować dusze przodków. Miało to pomóc mieszkańcom wyspy.
Posągi ustawiano na Ahu. Ahu to ceremonialne platformy. Były one ważnymi miejscami kultu. Czerwone Pukao na głowach niektórych moai dodawały im znaczenia. Wykonywano je w kraterze wulkanu Puna Pau.
Historia i upadek cywilizacji Rapa Nui
Kolonizacja Wyspy Wielkanocnej miała miejsce prawdopodobnie w VIII w. n.e. Pierwsi osadnicy przybyli z Polinezji. Przywodził im król Hotu Matu’a. Wyspa Wielkanocna, nazywana przez jej mieszkańców Rapa Nui, ma powierzchnię blisko 170 km². Powstała w wyniku aktywności wulkanicznej. Na wyspie mieszkało około 10 tys. osób w czasach największego rozwoju cywilizacji. Mieszkańcy wyspy dzielili się na grupy. Jedną byli „długousi”. Uważano ich za władców i klasę uprzywileajowaną. Drugą grupą byli „krótkousi”. Zajmowali się budowaniem posągów.
Wzrost populacji i rozwój doprowadził do problemów. Nastąpiło całkowite wylesienie niewielkiego lądu. Była to katastrofa ekologiczna na Wyspie Wielkanocnej. Niedobór zasobów spowodował walki. Pod koniec XVII wieku na Wyspie Wielkanocnej mieszkało około 6 tys. osób. W połowie XIX wieku większość moai została przewrócona. Stało się to przypuszczalnie w trakcie wewnętrznych walk. Był to koniec okresu wznoszenia posągów.
Pierwszy kontakt wyspiarzy ze światem zewnętrznym nastąpił w 1722 roku. Tragiczne skutki wizyty Holendrów i innych Europejczyków były poważne. Rdzenna populacja została zmniejszona. Przyczyną była ospa przywieziona przez Europejczyków. W 1862 roku Peruwiańczycy wywieźli na kontynent blisko 1500 mieszkańców wyspy. Trudne losy wyspiarzy trwały. W 1877 roku liczba mieszkańców spadła do 111 osób. W latach 1862-1888 zmarło lub wyemigrowało 94% populacji. W 1888 roku Chile anektowało Wyspę Wielkanocną.
Wyspa Wielkanocna dzisiaj
Wyspa Wielkanocna dziś należy do Chile. Jest to specjalne terytorium Chile. Powierzchnia wyspy wynosi 163,6 km kw. (około 164-170 km²). Ludność Wyspy Wielkanocnej wynosi 7750 osób. Gęstość zaludnienia to około 47,37 os./km². Jedynym miastem na wyspie jest Hanga Roa. Mieszka tam około 90% wszystkich wyspiarzy. Język urzędowy na wyspie to hiszpański. Waluta to peso chilijskie (CLP).
Cała wyspa jest wpisana na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO od 1995 roku. Kultura starożytnych mieszkańców Rapa Nui dostarcza środków do życia ich współczesnym potomkom. Mieszkańcy Rapa Nui podtrzymują swoje tradycje. Co roku w lutym odbywa się festiwal Tapati Rapa Nui. Celebruje on kulturę mieszkańców. Na wyspie jest szkoła. Dla lepszego wykształcenia mieszkańcy muszą jechać na stały ląd do Chile.
Wyspa boryka się z wyzwaniami. Rząd Chile podejmuje działania. Mają one na celu ochronę wyspy przed komercjalizacją. Zagrożenia dla posągów Moai wynikają ze zmian klimatu i erozji.
Ważne miejsca i zasady dla odwiedzających
Wyspa Wielkanocna oferuje wiele atrakcji. Warto odwiedzić kamieniołom Rano Raraku. Można tam zobaczyć wiele posągów w różnym stadium ukończenia. Platforma Ahu Tongariki robi wrażenie. Stoi tam 15 posągów Moai. Warto zobaczyć Ahu Tongariki o wschodzie słońca. Inne ważne miejsca to Orongo. To wioska związana z rytuałem Człowieka-Ptaka (Tangata Manu). Legenda mówi o rywalizacji wodzów o zdobycie jaja ptaka Manutara. Plaża Anakena to piękne miejsce do relaksu.
Nie wolno niszczyć ani dotykać posągów Moai. Wiele posągów nie wolno nawet zbliżać. Dotknięcie posągu moai grozi grzywną. Kwota grzywny może wynosić 16 tys. euro (17 tys. dolarów).
Stanięcie twarzą w twarz z posągiem Moai to przeżycie. Głęboko zapada ono w pamięć. Wyspa Wielkanocna to magia i historia. Otacza ją przepiękny krajobraz. Marzenia są po to, żeby się spełniać.
Czy na Wyspie Wielkanocnej są rzeki?
Na Wyspie Wielkanocnej nie płynie żadna rzeka. Przed powstaniem scentralizowanego systemu zaopatrzenia w wodę, mieszkańcy czerpali świeżą wodę z jezior. Znajdowały się one w kraterach wygasłych wulkanów.
Co symbolizują posągi Moai?
Posągi Moai symbolizują władzę i autorytet. Wyrażają też szacunek dla przodków. Uważano je za obrońców ludzi. Pełniły rolę pośredników między światem żywych a duchami.
Jakie inne tajemnice kryje Wyspa Wielkanocna?
Wyspa Wielkanocna kryje wiele tajemnic. Jedną z nich jest tajemnicze pismo rongorongo. Zawiera ono ponad 600 unikatowych znaków. Znaczenie tego pisma nie zostało w pełni odczytane. Moment odkrycia Wyspy Wielkanocnej przez pierwszych żeglarzy pozostaje zagadką. Należy zbadać znaczenie kamiennych głów oraz tajemnicze pismo rongorongo.
Zobacz także: