Szop pracz (Procyon lotor) to inteligentny ssak z Ameryki Północnej. W Polsce stał się gatunkiem inwazyjnym, budzącym obawy przyrodników. Dowiedz się, jakie zagrożenia stwarza i co robić, gdy go spotkasz.
Szop pracz – charakterystyka gatunku
Szop pracz to średniej wielkości ssak. Należy do rzędu drapieżnych i rodziny szopowatych. Pochodzi z Ameryki Północnej. Jest największym przedstawicielem swojej rodziny. Dorasta do 40-70 cm długości ciała. Jego ogon mierzy 20-40 cm. Waga szopa pracza waha się od 3,5 do 15 kg. Zależy od regionu i pory roku. Samce są zazwyczaj cięższe od samic o 15-20%. Wyróżniono 22 podgatunki szopa pracza.
Szopy pracze są bardzo inteligentne. Potrafią rozwiązywać proste zadania. Badania pokazują, że przechowują rozwiązania w pamięci przez trzy lata. Mają sprawne dłonie, których używają do manipulowania przedmiotami. Szop pracz jest aktywny głównie nocą. Przyzwyczaił się jednak do żerowania w ciągu dnia. Może wykazywać zachowania samotnicze lub społeczne. Oznaczają swój teren moczem i kałem.
Skąd szop pracz wziął się w Polsce i Europie?
Szop pracz pochodzi z Ameryki Północnej. Zamieszkuje tam suche tereny. Pierwsze wzmianki o szopach pochodzą od Krzysztofa Kolumba. Członkowie jego załogi nazwali go psem podobnym do borsuka. Do Europy szopy sprowadzono w latach 20. XX wieku. W Polsce pierwszy osobnik zaobserwowano w 1927 roku. Szopy pracze pojawiły się w Polsce około 70 lat temu. Obecnie występują w Azji i Europie. Największa europejska populacja żyje w Niemczech, w mieście Kassel. W Polsce szopa pracza można spotkać na zachodnich terenach. Występuje między innymi w województwie lubuskim i zachodniopomorskim. Szopy kolonizują Polskę w tempie 80-100 km co 5 lat.
Szop pracz jako gatunek inwazyjny (IGO)
Szop pracz to gatunek inwazyjny. W Europie i Unii Europejskiej jest uznawany za gatunek obcy i niepożądany. Jego obecność w Europie niszczy siedliska rodzimych gatunków. Szop pracz nie ma naturalnych wrogów na terenie Polski. Jest bezwzględnym drapieżnikiem. Stwarza zagrożenie dla rodzimych ekosystemów. Niszczy siedliska i lęgi rzadkich ptaków. Od XVII wieku IGO przyczyniły się do wyginięcia prawie 40% gatunków zwierząt.
Dieta szopa pracza – co jedzą te wszystkożerne ssaki?
Szopy pracze są wszystkożerne. Ich dieta jest bardzo różnorodna. Szopy są oportunistami. Łatwo adaptują się do życia w mieście. Pokarm szopa pracza składa się głównie z bezkręgowców (40%). Rośliny stanowią 33% diety. Kręgowce to 27% ich pożywienia. Jedzą owoce, orzechy, nasiona. Polują na owady, gryzonie, ryby, skorupiaki. Plądrują ptasie gniazda dla jaj i piskląt. Szopy pracze są znane z grzebania w koszach na śmieci. Szukają pożywienia w śmietnikach i kradną z karmników. Często płuczą pokarm w wodzie. W Polsce szop pracz nazywany jest szopem praczem właśnie z tego powodu. Dokarmianie resztkami ze stołu szkodzi szopom. Prowadzi do otyłości i chorób, takich jak cukrzyca.
Czy szop pracz jest wszystkożerny?
Tak, szop pracz jest zwierzęciem wszystkożernym. Jego dieta obejmuje zarówno pokarm roślinny, jak i zwierzęcy.
Rozmnażanie i cykl życiowy
Okres godowy szopów przypada między styczniem a marcem. Ciąża samicy trwa od 60 do 70 dni. Często trwa około 65 dni. W miocie rodzi się od 2 do 9 młodych. Zazwyczaj na świat przychodzi od 2 do 5 noworodków. Ważą one około 70 gramów. Samice szopów są troskliwe wobec swoich młodych. Długość życia szopa pracza na wolności wynosi od 2 do 4 lat. Średnio żyją około 3 lat w warunkach naturalnych. W niewoli szopy dożywają kilkunastu lat. W ogrodach zoologicznych mogą żyć nawet do 20 lat.
Szop pracz a człowiek – zagrożenia i współistnienie
Szopy pracze mogą okazywać agresję wobec ludzi. Dzieje się tak zwłaszcza, gdy czują się zagrożone. Stwarzają zagrożenie dla zdrowia ludzi. Są nosicielami wielu patogenów i pasożytów. Przenoszą choroby, takie jak wścieklizna i Baylisascaris procyonis. Mogą być nosicielami leptospirozy, listeriozy czy tężca. Szopy pracze stwarzają zagrożenie dla zwierząt domowych i gospodarskich. Mogą niszczyć uprawy. Są znane z wyrządzania szkód materialnych, np. wchodzenia do budynków.
Czy szop pracz może być niebezpieczny dla człowieka?
Tak, szopy pracze mogą być niebezpieczne. Mogą przenosić choroby i okazywać agresję, jeśli czują się zagrożone.
Co zrobić, gdy spotkasz szopa pracza?
Nie należy dokarmiać szopów. Nie próbuj ich oswajać. Unikaj sytuacji, które mogą prowokować szopy do ataku. Zabezpieczaj wejścia do budynków. Uniemożliwisz szopom dostęp. Możesz używać naturalnych repelentów, np. amoniaku czy octu. Zgłoś obserwację szopa pracza do lokalnego samorządu. Zgłoszenie powinno zawierać imię i nazwisko zgłaszającego. Podaj też informacje o zaobserwowanym osobniku. Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska gromadzi dane o IGO. W przypadku potrzeby pomocy dla szopa, np. rannego, zwróć się do azylu lub fundacji. Przykładem jest fundacja Szopowisko. Myśliwi odgrywają kluczową rolę w kontroli populacji szopa pracza.
Jak skutecznie zabezpieczyć się przed szopami praczami? Możesz zastosować pułapki klatkowe do odłowienia zwierzęcia. Użyj systemów oświetleniowych lub urządzeń emitujących dźwięki do ich odstraszenia. Zabezpiecz kosze na śmieci. W Kanadzie stworzono specjalne śmietniki. Uniemożliwiają one szopom dostęp do odpadków. Pamiętaj, że dokarmianie szopów jest zakazane.
- Unikaj prowokowania szopów.
- Nie dokarmiaj szopów resztkami jedzenia.
- Zabezpieczaj wejścia do budynków.
- Zgłoś obserwację szopa w urzędzie gminy.
- W przypadku rannego zwierzęcia skontaktuj się z azylem.
Aspekty prawne dotyczące szopa pracza w Polsce
Szop pracz jest gatunkiem inwazyjnym w Polsce. Jest uznawany za gatunek niepożądany. Ustawa o ochronie przyrody z dnia 16 kwietnia 2004 roku wprowadziła zakazy dotyczące tego gatunku. Zakazano wwozu szopów z zagranicy. Zabroniono ich przetrzymywania, hodowli i rozmnażania. Nie wolno oferować szopów do sprzedaży ani ich zbywać. Rozporządzenie Ministra Środowiska z 29 września 2009 roku zakazało stosowania pułapek żywołownych na szopy. Rozporządzenie Ministra Klimatu i Środowiska z 25 marca 2022 roku usunęło szopa pracza z listy zwierząt łownych. Domowa hodowla szopa pracza jest w Polsce nielegalna. Chociaż w niektórych krajach szop pracz jest trzymany jako zwierzę domowe, w Polsce prawo tego zabrania. Posiadanie szopa wiąże się z koniecznością corocznych szczepień i częstego odrobaczania. Może to stanowić problem ze względu na jego status prawny. Cena szopa pracza na czarnym rynku wynosi około 1000 zł. Należy pamiętać, że zakup i posiadanie go jest niezgodne z prawem.
- Zakazy prawne w Polsce (Ustawa o ochronie przyrody):
- Wóz z zagranicy
- Przetrzymywanie
- Hodowla i rozmnażanie
- Oferowanie do sprzedaży i zbywanie
Ciekawostki o szopach praczach
Szop pracz to symbol Ameryki Północnej. W Polsce nazywany jest szopem praczem ze względu na charakterystyczne płukanie pokarmu. Krzysztof Kolumb po raz pierwszy zobaczył szopa na Long Island. Nazwał go psem podobnym do borsuka. Szopy występują także w kulturze. Przykładem jest Szop Rocket z komiksów Marvela. Prezydent USA Calvin Coolidge posiadał szopa pracza jako zwierzę domowe. W miastach zagęszczenie szopów na kilometr kwadratowy wynosi 50-150 osobników. W środowisku naturalnym jest ich do 20 osobników na km². W 2005 roku w Polsce odnotowano 73 osobniki. Na Kaukazie w latach 70. XX wieku było ich około 20 000. Rozmiar areału osobniczego samic wynosi 3 ha. U samców może osiągać do 50 km².
Szopy są inteligentne, zwinne i doskonale przystosowują się do nowych warunków.
Obecnie, być może także pod wpływem opowieści o indiańskiej piękności, zainteresowanie szopem praczem stało się tak duże, że powstały w Polsce hodowle tego gatunku.
Warto pamiętać, że hodowla szopa pracza w Polsce jest niezgodna z prawem.
Zobacz także: