Stefan Banach to jeden z najwybitniejszych polskich matematyków w historii. Był współtwórcą słynnej Lwowskiej Szkoły Matematycznej. Jego dokonania w analizie funkcjonalnej miały ogromny wpływ na rozwój tej dziedziny. Poznaj jego niezwykłe życie i karierę.
Kim był Stefan Banach?
Stefan Banach był polskim matematykiem. Uznaje się go za geniusza. Był współtwórcą Lwowskiej Szkoły Matematycznej. Opracował podstawy analizy funkcjonalnej. Ta dziedzina matematyki zyskała dzięki niemu. Banach był w dużej mierze samoukiem. Jego nazwisko znane jest na całym świecie. Był członkiem Polskiej Akademii Umiejętności. Pochodził z góralskiej rodziny.
Kim był Stefan Banach?
Stefan Banach to wybitny polski matematyk. Był jednym z czołowych przedstawicieli Lwowskiej Szkoły Matematycznej. Jego głównym obszarem badań była analiza funkcjonalna.
Życie i droga do nauki
Stefan Banach urodził się w Krakowie. Miało to miejsce 30 marca 1892 roku. Pochodził z góralskiej rodziny. Był nieślubnym dzieckiem Stefana Greczka. Jego matką była Katarzyna Banach. Wychowywał się w rodzinie zastępczej. Miał trudne dzieciństwo. Ojciec łożył na jego utrzymanie. Miał kontakt tylko z ojcem. W młodości interesował się matematyką. Pociągała go także lingwistyka. Miał niesamowite zdolności językowe. Znał łacinę, grekę i francuski. Uczył się także sanskrytu. Uczęszczał do IV Gimnazjum w Krakowie. Zdał maturę w 1910 roku. Po maturze pracował w księgarni. Miał problemy z maturą. Udało mu się do niej podejść dzięki wstawiennictwu nauczycieli. Podjął studia na Politechnice Lwowskiej w 1910. Studiował inżynierię lądową na Wydziale Inżynierii Lądowej. W 1914 roku wrócił do Krakowa. Chciał kontynuować studia matematyczne. W czasie I wojny światowej pracował fizycznie. Był nadzorcą przy budowie dróg. Zatrudniono go przy budowie drogi. Po wojnie utrzymywał się z korepetycji. Pracował też jako model w zakładzie fotograficznym.
Kariera naukowa we Lwowie
Kluczowym momentem było spotkanie z Hugo Steinhausem. Miało to miejsce w Krakowie w 1916 roku. Steinhaus usłyszał rozmowę Banacha o całce Lebesgue’a. Zobaczył w nim wielki talent. Hugo Steinhaus uważał Banacha za swoje odkrycie. Zaproponował mu współpracę naukową. W 1918 roku Banach był współzałożycielem Polskiego Towarzystwa Matematycznego. Powstało ono w Krakowie. W 1920 roku Stefan Banach przeniósł się do Lwowa. Został asystentem profesora Antoniego Łomnickiego. Pracował na Politechnice Lwowskiej na Wydziale Mechanicznym. W tym samym roku obronił doktorat. Zrobił to na Uniwersytecie Jana Kazimierza. Co ciekawe, nie ukończył formalnie studiów. Został doktorem w niecodzienny sposób. Podobno odpowiadał na pytania komisji. Nie wiedział, że zdaje egzamin doktorski. Taką historię opisał ksiądz profesor Andrzej Turowicz. Krzysztof Ciesielski i Zdzisław Pogoda także opisali te kulisy. 30 czerwca 1922 roku Banach habilitował się. Habilitacja odbyła się na Uniwersytecie Jana Kazimierza. Szybko awansował w karierze. 22 lipca 1922 roku został profesorem nadzwyczajnym. Nominację otrzymał na Uniwersytecie Lwowskim. W 1924 roku wybrano go na członka-korespondenta PAU. Został profesorem zwyczajnym w 1927 roku. Pracował na Uniwersytecie Lwowskim w latach 1922-1939. W latach 30. był już autorytetem. Specjalizował się w analizie funkcjonalnej. W 1939 roku objął funkcję Prezesa PTM. Lwów stał się centrum polskiej matematyki. Stefan Banach był czołowym przedstawicielem Lwowskiej Szkoły Matematycznej. Matematycy spotykali się często w Kawiarni Szkockiej. Dyskutowali tam nad problemami. Wyniki zapisywali w Księdze Szkockiej. Pierwszy wpis Banacha pochodzi z 17 lipca 1935. Ostatni wpis jest z 31 maja 1941. Współpracował z wieloma naukowcami. Wśród nich byli Stanisław Mazur i Juliusz Schauder. Współpracował też z Kazimierzem Kuratowskim i Stanisławem Ulamem. Z Alfredem Tarskim opisał paradoks rozkładu kuli. Inni współpracownicy to Witold Wilkosz i Otton Nikodem.
Jak Stefan Banach zdobył doktorat?
Stefan Banach uzyskał doktorat w 1920 roku na Uniwersytecie Jana Kazimierza we Lwowie. Było to nietypowe, ponieważ nie ukończył wcześniej studiów wyższych. Podobno obrona odbyła się w nieformalny sposób. Banach odpowiadał na pytania, nie wiedząc, że jest to jego egzamin doktorski.
Najważniejsze dokonania naukowe
Stefan Banach był pionierem analizy funkcjonalnej. Ta dziedzina stała się kluczowa. Opracował jej podstawowe zagadnienia. Jego największym osiągnięciem było odkrycie Banacha. Wprowadził pojęcie przestrzeni Banacha. Przestrzenie te są kluczowe w analizie. Rozwinął także algebrę Banacha. Zajmował się całką Banacha. Tworzył ważne twierdzenia matematyczne. Wiele z nich nosi jego nazwisko. Opisał paradoks rozkładu kuli. Zrobił to wspólnie z Alfredem Tarskim. Banach opublikował około 60 prac naukowych. Napisał też 10 podręczników szkolnych. Te podręczniki są cenione do dziś. Jego prace miały ogromny wpływ na matematykę. Miał wkład w teorię miary. Zajmował się szeregami Fouriera.
Życie prywatne i osobowość Banacha
Stefan Banach poślubił Łucję Braus. Mieli syna Stefana juniora. Banach miał nietypowy sposób pracy. Lekceważył zaszczyty i pieniądze. Był znany z niechęci do formalności. Miał łatwość wydawania pieniędzy. Częstował hojnie innych. To wpędziło go w długi. Słynął z mocnej głowy do alkoholu. Był duszą towarzystwa. Palił około 5 paczek papierosów dziennie. Był ulubieńcem studentów. Często spóźniał się na zajęcia. Potrafił jednak przekazać wiele wiedzy w krótkim czasie. Miał niesamowite zdolności językowe. Znał łacinę, grekę i francuski. Uczył się także sanskrytu. Powiedział kiedyś:
Nie ma takiej kwoty, za którą chciałby opuścić Polskę.
Mariusz Urbanek opisał jego życie w książce „Genialni. Lwowska szkoła matematyczna”.
Okres wojenny i przedwczesna śmierć
Okres II wojny światowej był trudny. Stefan Banach pozostał we Lwowie. Pracował na Uniwersytecie Lwowskim. W czasie okupacji niemieckiej pracował w Instytucie Profesora Rudolfa Weigla. Zajmował się tam karmieniem wszy. Wszy były potrzebne do produkcji szczepionki. Była to praca chroniąca przed wywózką. Mimo trudnych warunków kontynuował pracę naukową. Zmarł krótko po wojnie. Stefan Banach zmarł 31 sierpnia 1945 roku. Przyczyną był rak płuc. Zmarł w wyniku nowotworu płuc. Został pochowany na Cmentarzu Łyczakowskim we Lwowie. Podobno powiedział:
Nie będę służył tak zbrodniczemu systemowi, jakim był komunizm.
Co robił Stefan Banach podczas II wojny światowej?
Podczas II wojny światowej Stefan Banach pracował we Lwowie. Był zatrudniony w Instytucie Profesora Rudolfa Weigla. Zajmował się tam karmieniem wszy. Pomagało to w produkcji szczepionki przeciw tyfusowi. Ta praca chroniła go przed represjami okupanta.
Dziedzictwo i upamiętnienie Stefana Banacha
Stefan Banach pozostawił trwały ślad w nauce. Jego prace są używane globalnie. Nazwisko Banacha jest znane na całym świecie. W latach 30. otrzymał ofertę z Ameryki. Dostał kartkę z cyfrą „jeden”. Prawdopodobnie dotyczyła wynagrodzenia. Odmówił wyjazdu z Polski. W 2022 roku Google Doodle upamiętniło Banacha. Planuje się różne formy upamiętnienia. Sugerowano nazwanie ulicy jego imieniem. Mówiono o postawieniu pomnika w centrum wsi. Pomysł to także utworzenie izby pamięci. Izba miałaby projekcje multimedialne. Istnieje Międzynarodowa Nagroda imienia Stefana Banacha. Przyznaje się ją za osiągnięcia matematyczne. Banach jest wymieniany wśród największych matematyków.
- Polecamy również zapoznanie się z biografiami innych matematyków:
- Niels Henrik Abel – biografia i dokonania
- Archimedes – biografia i dokonania
- Thomas Bayes – biografia i dokonania
- Daniel Bernoulli – biografia i dokonania
- Jakob Bernoulli – biografia i dokonania
Zobacz także: