Słonecznik to niezwykła roślina o bogatej historii i wszechstronnym zastosowaniu. Poznaj jego pochodzenie, wartości odżywcze i dowiedz się, dlaczego warto włączyć go do swojej diety i ogrodu.
Czym jest słonecznik?
Słonecznik należy do rodziny astrowatych. Jest rośliną jednoroczną. Najbardziej znanym gatunkiem jest słonecznik zwyczajny. Jego łacińska nazwa to Helianthus annuus. Słonecznik pełni rolę rośliny ozdobnej i uprawnej. Kwitnie od lipca do października. W Polsce występuje jako roślina uprawna i ozdobna. To jedna z ciekawszych roślin uprawianych na polach i w ogrodach.
Historia i pochodzenie słonecznika
Skąd pochodzi słonecznik? Słonecznik zwyczajny to przybysz z Ameryki Północnej. Rdzenni mieszkańcy Ameryki czcili słoneczniki. Były symbolem boga słońca przez ponad 4000 lat. Słoneczniki pochodzą z kontynentów amerykańskich. Uprawiano je już ponad 4500 lat temu. Pierwsi mieszkańcy Meksyku dostrzegli właściwości słonecznika. Słonecznik był jednym z głównych źródeł pożywienia przed kukurydzą. Z nasion produkowano mąkę. Nasiona prażono i jedzono. Olej słonecznikowy był używany w kuchni. Służył też do produkcji kosmetyków i barwników. Do Europy słonecznik przybył w XV wieku. Słonecznik uprawiano przez stulecia w Chinach i Grecji. Piotr I Wielki przywiózł nasiona słonecznika do Rosji. Car Piotr Wielki zabrał słoneczniki do Rosji. Słoneczniki stały się popularne jako kwiaty ozdobne w XVI wieku. Zawdzięczamy to hiszpańskim odkrywcom. Słoneczniki są popularne od XIX wieku. W Rosji w XIX wieku uprawiano dwa miliony akrów słonecznika.
„W czarnym dzbanku/ na podłodze/są jak małe słońca// Przychodzą rozjaśniać/ pochmurne dni smutku” – Małgorzata Hillar, „Słoneczniki”
Charakterystyka słonecznika
Jak wygląda słonecznik? Łodyga przeciętnego słonecznika może mieć do 3 metrów wysokości. Głowa kwiatu może mieć szerokość 30 cm. Główka słonecznika składa się z wielu małych kwiatów. Młode słoneczniki potrafią obracać kwiaty w stronę słońca. To zjawisko nazywa się heliotropizmem. Młode kwiaty i pąki kwiatowe śledzą słońce. Dojrzały kwiatostan zwraca się na wschód. Przyciąga wtedy większą liczbę zapylaczy. Istnieje ponad 70 odmian słonecznika. Najbardziej znany to słonecznik zwyczajny. Jedynie trzy gatunki słoneczników pochodzą z Ameryki Południowej. Najbardziej popularnym jest słonecznik zwyczajny (Helianthus annuus L.). Słonecznik jest narodowym kwiatem Ukrainy. To także symbol Towarzystwa Wegańskiego. Jest stanowym kwiatem Kansas. To jeden z symboli japońskiego miasta Kitakyushu.
Kwiaty słonecznika tworzą system łączących się spirali. Liczba lewych i prawych spirali to kolejne liczby ciągu Fibonacciego.
Jaka jest rekordowa wysokość słonecznika?
Najwyższy słonecznik miał 9,14 metra wysokości. Rekordowa wysokość słonecznika to 917 cm.
Uprawa słonecznika
Jak uprawiać słonecznik? Słoneczniki wymagają dużo słońca i miejsca. Potrzebują do ośmiu godzin słońca dziennie. Słonecznik zwyczajny ma niewielkie wymagania. Dobrze sprawdzi się jako roślina balkonowa. Wysiewaj nasiona do przepuszczalnej gleby. Zrób to na przełomie maja i czerwca. Optymalna temperatura gleby do siewu to od 8 do 10 stopni Celsjusza. Uprawa słonecznika na nasiona wymaga odpowiednich warunków. Plantacja słonecznika wymaga tylko 7-8 przejazdów. Liczy się czas od przygotowania gleby do zbioru. Słonecznik dobrze integruje się z różnymi systemami produkcyjnymi. Na polskim rynku są dostępne odmiany słonecznika. Pochodzą z zagranicznych hodowli. Uprawa słonecznika pochłania umiarkowane kwoty. Zamraża je na krótki czas (4-7 miesięcy). Wegetacja słonecznika zalicza się do najkrótszych. Słonecznik jest dobrym przedplonem dla zbóż ozimych. Plony pszenicy po słoneczniku mogą wzrosnąć o 15%. Słonecznik spełnia nowe wyzwania. Chodzi o ograniczenie stosowania nawozów azotowych. Słonecznik ma dobrą zdolność tolerancji na stres wodny. Optymalne zaopatrzenie w wodę w sezonie wegetacyjnym to 420 mm.
Producenci słonecznika twierdzą, że jest on rośliną 'przyjazną’ w uprawie.
Słonecznik należy do niewielu roślin, które można łatwo wprowadzić do zmianowań.
Słoneczniki zapewniają owadom zapylającym obfite źródło pożywienia. Słonecznik jest cennym źródłem nektaru i pyłku. Dostarcza je przez dużą część lata. To roślina atrakcyjna dla lokalnych ekosystemów. Przyciąga ptaki i zapylacze. Stabilne źródło pożywienia zwiększa populację zapylaczy. Słonecznik jest też pożywieniem dla ptaków. Słoneczniki zawierają substancje chemiczne. Pomagają w odstraszaniu szkodników.
Wartości odżywcze pestek słonecznika
Pestki słonecznika to cenny składnik diety. Nasiona słonecznika mają łagodny, orzechowy smak. Surowe nasiona smakują podobnie do orzechów. Nasiona słonecznika różnią się zależnie od gatunku. Najpopularniejsze są szare z białymi paskami. Pestki słonecznika zawierają 584 kcal w 100 gramach. Zalecana porcja to 30 g dziennie. Optymalna ilość dzienna to 30g. Łuskane nasiona słonecznika mają 580 kcal/100g. Prażone nasiona mają 648 kcal/100g. Niełuskane nasiona mają 561 kcal/100g.
Co zawierają pestki słonecznika? Są bogate w witaminy i minerały. Zawierają witaminy A, E, K, C, B1, B2, B3, B6. Dostarczają kwas foliowy i kwas pantotenowy. Łuskane pestki słonecznika to bogate źródło witaminy E. Witamina E nazywana jest witaminą młodości. Witamina E jest potrzebna w ciąży. Współodpowiedzialna jest za jej utrzymanie i rozwój płodu. Pestki słonecznika zawierają dużo magnezu. Magnez zmniejsza częstotliwość skurczów mózgu. Można jeść je podczas nauki czy pracy. Pomagają w koncentracji.
Nasiona słonecznika są bogate w aminokwasy. Zawierają nienasycone kwasy tłuszczowe. Przede wszystkim są to kwasy omega 6. Nasiona słonecznika są źródłem białka roślinnego. Zawierają też fitosterole. Fitosterole to 322 mg/100g. Indeks glikemiczny pestek słonecznika wynosi 35. Nasiona słonecznika nie podnoszą poziomu cukru we krwi.
Zobaczmy szczegółowe wartości odżywcze:
| Składnik | Ilość (w 100 g) |
|---|---|
| Wartość energetyczna | 584 kcal |
| Białko ogółem | 20.78 g |
| Tłuszcz | 51.46 g |
| Tłuszcz nasycony | 4.455 g |
| Tłuszcz jednonienasycony | 18.528 g |
| Tłuszcz wielonienasycony | 23.137 g |
| Kwasy tłuszczowe omega-3 | 0.083 g |
| Kwasy tłuszczowe omega-6 | 23.050 g |
| Węglowodany | 20.00 g |
| Cukry proste | 2.62 g |
| Błonnik | 8.6 g |
| Witamina C | 1.4 mg |
| Tiamina (B1) | 1.480 mg |
| Ryboflawina (B2) | 0.355 mg |
| Niacyna (B3) | 8.335 mg |
| Witamina B6 | 1.345 mg |
| Kwas foliowy | 227 µg |
| Witamina A | 50 IU |
| Witamina E | 35.17 mg |
| Wapń | 78 mg |
| Żelazo | 5.25 mg |
| Magnez | 325 mg |
| Fosfor | 660 mg |
| Potas | 645 mg |
| Sód | 9 mg |
| Cynk | 5 mg |
Ile kalorii mają pestki słonecznika?
Pestki słonecznika zawierają około 584 kalorii w 100 gramach.
Czy pestki słonecznika są bogate w błonnik?
Tak, ziarna słonecznika zawierają 8.6 g błonnika w 100 gramach. Błonnik reguluje pracę układu pokarmowego.
Właściwości zdrowotne słonecznika
Dlaczego ziarna słonecznika są zdrowe? Nasiona słonecznika mają właściwości lecznicze. Hamują działanie wolnych rodników. Zawdzięczają to witaminie E. Witamina E to silny antyoksydant. Regularne spożycie nasion słonecznika wpływa korzystnie na profil lipidowy. Może obniżyć poziom cholesterolu. Pomaga usunąć szkodliwy cholesterol z organizmu. Nasiona słonecznika chronią przed chorobami serca. Badania wykazały obniżenie poziomu markera C-reaktywnego o 32%. To marker stanu zapalnego. Słonecznik wspiera pracę jelit. Wzmacnia trawienie. Ziarna słonecznika zawierają błonnik. Błonnik reguluje pracę układu pokarmowego. Pomaga na zaparcia.
Słonecznik może zapobiegać rozwojowi nowotworów. Może mieć działanie hipoglikemiczne. Badanie z udziałem kobiet chorujących na cukrzycę typu 2 wykazało poprawę. Spożycie 30 g pestek dziennie przez 6 tygodni obniżyło poziom cukru o 10%. Ziarna słonecznika mogą poprawić jakość plemników. Są źródłem witaminy płodności (witaminy E) i cynku.
Surowcem leczniczym słonecznika są jego kwiaty. Słonecznik zwyczajny ma właściwości lecznicze. Obniża temperaturę ciała. Pobudza układ trawienny. Ma działanie przeciwzapalne. Ma działanie hipoglikemiczne. Składniki aktywne to saponozydy trójterpenowe (heliantozydy), alkohole trójterpenowe, flawonoidy, karotenoidy, cholina, betaina, ksantofil, węglowodany, sole mineralne.
Słoneczniki mają właściwości lecznicze. Były używane przez rdzennych mieszkańców Meksyku. Słoneczniki mają zdolność do absorbowania toksyn. Pochłaniają metale ciężkie i promieniowanie. Można je używać do fitoremediacji. Pomagają oczyszczać glebę ze szkodliwych substancji. Były sadzone po katastrofach nuklearnych. Pomogły w regeneracji skażonej ziemi w Czarnobylu i Fukushimie.
Pestki słonecznika w kuchni
Jak stosować słonecznik w kuchni? Nasiona słonecznika to zdrowa przekąska. Można jeść je łuskane. Można dodawać je do sałatek. Nasiona słonecznika mogą być spożywane jako osobna przekąska. Są też dodatkiem do potraw. Warto korzystać z nasion słonecznika często. Można dodawać je do pieczywa czy ciast. Stosuje się je jako panierkę do kotletów. Ziarna słonecznika są doskonałą alternatywą dla słodyczy. Dodane do chleba nadają mu głębię i aromat.
Olej ze słonecznika jest zdrowy. Z nasion słonecznika otrzymuje się olej słonecznikowy. Olej słonecznikowy na zimno zawiera dużo witaminy E. Pomaga ona zachować młodość. Olej słonecznikowy stosuje się do smażenia. Nadaje się też do sałatek. Olej słonecznikowy na zimno tłoczony ma cenne wartości odżywcze. Olej słonecznikowy używany jest jako tłuszcz jadalny. Służy też do produkcji margaryny, pokostu, lakierów i mydła.
Chałwa ze słonecznika to popularny smakołyk. Ma charakterystyczny, słodki smak. Jej głównym składnikiem są nasiona słonecznika.
Pestki słonecznika można prażyć. Jak prażyć pestki słonecznika? Rozłóż pestki na suchej patelni. Praż je na średnim ogniu. Mieszaj często, aż nabiorą złotego koloru. Uważaj, żeby się nie przypaliły.
Oto kilka pomysłów na potrawy z wykorzystaniem słonecznika:
- Sałatka ze szpinakiem i ziarnami słonecznika.
- Pasta ze słonecznika, suszonych pomidorów i czosnku.
- Zupa krem z selerem i ziarnami słonecznika.
- Kotlety ze słonecznika i marchewki.
Warto mieć w kuchni 5 nasion. Wśród nich powinien znaleźć się słonecznik.
Jak kupować i przechowywać pestki słonecznika?
Jakie pestki słonecznika wybierać? Wybieraj pestki nieprażone i niesolone. Najlepiej kupować naturalne nasiona. Wybieraj surowe lub lekko prażone. Nie powinny zawierać soli i sztucznych konserwantów. Sprawdzaj źródło pochodzenia nasion. Nie wybieraj ziaren z pożółkłą łupiną. Pestki łuskane powinny być świeże. Powinny być dobrze zapakowane.
Jak przechowywać ziarna słonecznika? Ziarna słonecznika najlepiej przechowywać w lodówce. Zapewnia to świeżość i chroni przed zepsuciem.
Czy słonecznik może szkodzić zdrowiu?
Czy słonecznik ma przeciwwskazania? Nasiona słonecznika mogą powodować alergię. Występuje ona bardzo rzadko. Nie należy zjadać zbyt dużych ilości nasion w łupinie. Może to skutkować zatrzymaniem kału. Kontroluj ilość spożywanego słonecznika. Zalecana porcja to 30g dziennie. Unikaj jedzenia łupin.
Słonecznik w kulturze i symbolice
Słonecznik ma znaczenie kulturowe. Był używany w ceremoniach. Stanowił symbol siły. W mitologii greckiej słonecznik jest związany z mitem o Klytie i Heliosie. Azteckie kapłanki nosiły słonecznikowe wieńce podczas modłów. Słoneczniki niosą pozytywne emocje. Są idealne do przekazywania szczęścia i ciepła. To kwiat kojarzony ze słońcem. Był ważnym symbolem dla Indian z Ameryki Północnej. Dla niektórych plemion symbolizował siłę i płodność.
„W takt dalekiej, rytmicznej, przeciągłej muzyki,/ Kołyszą mnie na słońcu złote słoneczniki” – Stanisław Baliński
„Dorastamy do twojej wiedzy,/ Wysokiej wiedzy solarnej,/ Kwiecie, który Słońce za wzór bierzesz!” – Maria Pawlikowska-Jasnorzewska
Słonecznik stał się natchnieniem dla artystów. Jan Kasprowicz napisał „Balladę o słoneczniku”. Vincent van Gogh malował słoneczniki. Obrazy Van Gogha są znane na całym świecie.
Podsumowanie
Słonecznik to roślina wszechstronna. Ma bogatą historię i cenne właściwości. Jego nasiona są skarbnicą witamin i minerałów. Warto włączyć pestki słonecznika do codziennej diety. Jedz słonecznik na zdrowie! Słonecznik może być cennym elementem zdrowej diety. Dieta wspierająca zdrowy układ krążenia powinna obfitować w nasiona. Słonecznik znajduje zastosowanie w kuchni. Używa się go w medycynie naturalnej. Jest stosowany w kosmetyce i przemyśle spożywczym.
Słonecznik jest rośliną atrakcyjną. Sprawdzi się w ogrodzie i na balkonie. Przyciąga zapylacze i ptaki. Coraz częściej uprawiany jest jako roślina ozdobna. Może być stosowany w bukietach.
Zobacz także:
- Mak polny – piękny kwiat o bogatej historii i zaskakujących właściwościach
- Truskawki – słodkie fakty i właściwości zdrowotne
- Tasznik pospolity – właściwości, zastosowanie i zwalczanie popularnego chwastu
- Orzech włoski – właściwości, zastosowanie i uprawa w Polsce
- Mydło naturalne: historia, rodzaje i właściwości