Płuca człowieka – budowa, funkcje, choroby i jak o nie dbać

Płuca to kluczowe narządy układu oddechowego. Zapewniają tlen każdej komórce ciała. Ich prawidłowe działanie jest niezbędne do życia. Dowiedz się, gdzie się znajdują, jak są zbudowane i jak o nie właściwie zadbać. Poznaj najczęstsze choroby płuc i metody ich diagnostyki.

Gdzie znajdują się płuca?

Płuca to parzyste narządy. Leżą po obu stronach śródpiersia. Znajdują się w klatce piersiowej. Są chronione przez żebra. Ludzkie żebra poruszają się 5 milionów razy w ciągu roku. Oddychanie umożliwia głównie praca przepony.

Budowa płuc – klucz do oddychania

Płuca składają się z płatów. Prawe płuco ma trzy płaty. Lewe płuco ma dwa płaty. Jest ono nieco mniejsze. Wewnątrz lewego płuca jest wcięcie sercowe. Oskrzela łączą płuca z gardłem i ustami. Tworzą rozgałęzione drzewo oskrzelowe.

W płucach znajdują się miliony pęcherzyków płucnych. Ich liczba szacowana jest na 300–500 milionów. Pęcherzyki mają średnicę 150-250 mikrometrów. Rozszerzona powierzchnia pęcherzyków mogłaby pokryć kort tenisowy. Powierzchnia płuc wynosi od 70 do 100 metrów kwadratowych. Może sięgać nawet 260 metrów kwadratowych.

Jak działają płuca? Funkcje i proces oddychania

Głównym zadaniem płuc jest wymiana gazowa. Przenoszą tlen z powietrza do krwi. Usuwają dwutlenek węgla z organizmu. Każda komórka ciała potrzebuje tlenu. Każda komórka wymienia tlen na dwutlenek węgla. Podczas wydechu uwalniasz CO2, azot i parę wodną.

Płuca pełnią też funkcję filtrującą. Chronią organizm przed szkodliwymi substancjami. Wdychanie tlenu to tylko jedno z zadań płuc. Płuca odgrywają kluczową rolę w regulacji pH krwi.

Twoje ciało funkcjonuje optymalnie w dość wąskim zakresie pH, a gdy wytwarzasz dodatkowy CO2, na przykład wbiegając po schodach, przywracasz pH do normy niemal natychmiast, wydalając CO2 poprzez głębokie oddychanie. – Wendie Howland, pielęgniarka

W płucach znajduje się śluz. Bez śluzu płuca wyschłyby. Śluz zwalcza infekcje. Jest ważnym środkiem ochronnym. Twój śluz jest kluczowy dla przeżycia.

To jest w rzeczywistości czystsze niż krew… Jeśli weźmiesz bakterie i wystawisz je na działanie śluzu, śluz zahamuje wzrost bakterii. – dr Ray Casciari, dyrektor medyczny szpitala St. Joseph

Gdyby nie śluz w płucach, człowiek odwodniłby się i straciłby tak dużo wody przez parowanie, że umarłby w ciągu kilku minut. – dr Ray Casciari

Wszystko, co wdychasz, trafia z płuc do mózgu. Dzieje się to bardzo szybko.

Ze względu na dużą powierzchnię płuc i ich 'bliską relację z otaczającymi je naczyniami krwionośnymi’ wdychany dym lub para może bardzo szybko dotrzeć do mózgu. – dr Scott Schroeder, pediatra pulmonolog

Najczęstsze choroby płuc i ich przyczyny

Płuca człowieka mogą być narażone na wiele chorób. Czynniki ryzyka obejmują palenie papierosów. Wpływa katastrofalnie na płuca. Zanieczyszczenie środowiska też szkodzi. Praca z azbestem jest niebezpieczna.

Czynni palacze narażeni są na schorzenia. Należą do nich rak tchawicy, rozedma płuc czy przewlekłe zapalenie oskrzeli. Przewlekła obturacyjna choroba płuc (POChP) jest często związana z dymem tytoniowym. Ponad 80% przypadków POChP wynika z palenia.

Rak płuc jest najczęstszym nowotworem złośliwym w Polsce. Długotrwała ekspozycja na dym tytoniowy to główna przyczyna. Ponad 20 tysięcy osób umiera rocznie w Polsce na raka płuc. Rocznie 15000 mężczyzn diagnozuje się z tym nowotworem.

Inne choroby płuc to:

• Zapalenie płuc: Przyczyny to bakterie (np. Streptococcus pneumoniae, Haemophilus influenzae), wirusy (np. SARS-CoV-2, RSV, wirusy grypy A i B).
• Grzybica płuc: Wywołują ją grzyby (np. Pneumocistis jiroveci, Candida spp., Aspergillus spp.).
• Astma: Choroba zapalna dróg oddechowych.
• Gruźlica: Zakaźna choroba wywołana przez prątki.
• Rozedma płuc: Uszkodzenie pęcherzyków płucnych.
• Zwapnienie płuc: Odkładanie się wapnia w tkance płucnej.
• Zespół zaburzeń oddychania noworodka: Problem u wcześniaków.

Objawy wskazujące na problemy z płucami

Warto zwracać uwagę na sygnały wysyłane przez organizm. Oddychanie staje się problemem, gdy zdrowie płuc jest zagrożone. Typowe objawy chorych płuc to:

• Duszności
• Kaszel (szczególnie przewlekły)
• Ból w klatce piersiowej
• Odksztuszanie wydzieliny
• Zmęczenie

Pacjenci z objawami raka płuc powinni natychmiast skonsultować się z pulmonologiem.

Diagnostyka płuc – jakie badania wykonać?

Regularne badania płuc są ważne. Pomagają w wczesnym wykryciu chorób. Podstawowe badania płuc to:

• Spirometria: Badanie pojemności płuc. Używa się do niego spirometru.
• RTG płuc: Zdjęcie rentgenowskie klatki piersiowej.
• Tomografia komputerowa płuc: Bardziej szczegółowe obrazowanie.
• Ultrasonografia płuc: Badanie USG płuc.
• Bronchoskopia: Wziernikowanie dróg oddechowych.

Wykonywanie tych badań pozwala ocenić stan płuc. Umożliwia postawienie diagnozy.

Jak dbać o płuca? Proste kroki dla zdrowia

Wspieranie płuc jest kluczowe dla ogólnego dobrostanu. Możesz podjąć proste kroki. Pomogą one utrzymać płuca w dobrej kondycji. Unikaj szkodliwych czynników, takich jak dym tytoniowy. Dotyczy to palenia czynnego i biernego. Zanieczyszczenie powietrza wpływa na zdrowie płuc. Dbaj o jakość powietrza wokół siebie. Możesz zainwestować w oczyszczacz powietrza.

Regularna aktywność fizyczna jest ważna. Ćwiczenia poprawiają wydolność oddechową. Praktykuj jogę i ćwiczenia oddechowe. Warto poświęcić czas na naukę prawidłowego oddychania. Gra na instrumentach dętych i śpiew pomagają w zdrowiu płuc.

Dieta i zioła wspierające zdrowie płuc

Odpowiednia dieta może poprawić wydolność oddechową. Zwiększa też odporność organizmu. Niektóre produkty i zioła są szczególnie korzystne dla płuc.

• Kurkuma: Codzienne spożywanie kurkumy pomaga w zmniejszeniu stanu zapalnego w drogach oddechowych. Detoksykuje organizm.
• Mięta: Łagodzi ból gardła i stany zapalne. Redukuje stany zapalne. Herbata miętowa pomaga na ból gardła.
• Imbir: Ma właściwości przeciwzapalne. Usuwa toksyny. Może zabijać komórki raka płuc. Przygotuj domowy napar z imbiru.
• Miód: Ma właściwości przeciwwirusowe i antybakteryjne. Miód gryczany łagodzi kaszel przed snem.
• Czosnek: Zawiera allicynę. Działa jak silny antybiotyk. Redukuje stany zapalne. Łagodzi astmę. Spożywaj surowy czosnek na infekcje dróg oddechowych.

Zioła lecznicze na płuca były stosowane od wieków. Współczesne badania potwierdzają ich właściwości. Mogą pomóc w łagodzeniu objawów chorób płuc. Można je stosować jako herbaty ziołowe. Skuteczne są też inhalacje. Dostępne są kapsułki i suplementy. Popularne są syropy ziołowe.

Niektóre skuteczne zioła na płuca to:

• Piołun: Przeciwzapalny, oczyszcza płuca z toksyn.
• Tymianek: Naturalny środek wykrztuśny.
• Eukaliptus: Łagodzi kaszel, stosowany w inhalacjach.
• Mięta pieprzowa: Udrożnia drogi oddechowe. Zmniejsza obrzęk błon w nosie.
• Żeń-szeń: Wzmacnia, wspiera układ odpornościowy.
• Szałwia: Przeciwzapalna, antyoksydacyjna.
• Lobelia: Naturalny środek wykrztuśny.
• Mniszek lekarski: Detoksykacja, przeciwzapalny.
• Lukrecja: Łagodzi podrażnienia, przeciwzapalna.
• Zielona herbata: Zawiera przeciwutleniacze.
• Kwiat lipy: Łagodzi objawy przeziębienia, przeciwzapalny.
• Podbiał: Wykrztuśny, łagodzący.
• Wrotycz: Przeciwzapalny, przeciwbakteryjny.
• Rumianek: Przeciwzapalny.
• Oregano: Zawiera przeciwutleniacze.
• Echinacea: Wzmacnia odporność.
• Rokitnik: Wzmacnia układ odpornościowy.
• Bez czarny: Przeciwwirusowy, wzmacnia odporność. Leczy objawy górnych dróg oddechowych.
• Tarczyca bajkalska: Wspomaga układ oddechowy.
• Traganda błoniasta: Tonic dla zdrowia płuc. Leczy przeziębienia, grypy, astmę.
• Pokrzywa: Naturalne wsparcie dla układu oddechowego. Leczy przeziębienia, grypę, zapalenie oskrzeli.
• Dziewanna: Łagodzi suchy kaszel.
• Reishi: Wzmacnia układ odpornościowy.
• Kordyceps: Stosowany w przewlekłych chorobach układu oddechowego.
• Cytryniec chiński: Leczy przewlekły kaszel i świszczący oddech.

Wprowadzenie tych ziół do codziennej rutyny może pomóc. Wspierają one utrzymanie zdrowia płuc.

Ciekawostki o płucach, które warto znać

Płuca skrywają wiele fascynujących faktów. Są jednymi z największych organów ciała. Płuca ważą około 1,3 kg u dorosłego. Lewe płuco jest lżejsze niż prawe. Płuca nie przypominają balonów. Bardziej przypominają wiadra.

Pojemność płuc dorosłego człowieka to około 5-6 litrów powietrza. Człowiek w ciągu minuty oddycha około 13 litrów powietrza. Dorosły człowiek robi od 16 do 24 oddechów na minutę. Średnio jest to około 18 oddechów. Ciało oddycha średnio 20 000 razy dziennie. W ciągu całego życia wykonujemy około 500 milionów oddechów.

W powietrzu jest około 21% tlenu. Organizm wykorzystuje tylko 5%. Nie da się wypuścić całego powietrza z płuc. Po głębokim wydechu zostaje około 1 litra powietrza. W ciągu życia płuca absorbują ponad 400 milionów litrów powietrza. Płuca mają zdolność do samoregeneracji.

Kobiety oddychają szybciej od mężczyzn. Kobiety rzadziej używają przepony do oddychania. Szybkość oddychania zależy od wysiłku, stresu, wieku. Prędkość kichania średnio nie przekracza 50 km/h.

Podstawowe statystyki dotyczące ludzkich płuc

Zobacz także:

• Fascynujące Płuca: Ciekawostki i Funkcje Układu Oddechowego
• Tlen – pierwiastek życia, właściwości i zastosowanie
• Stres: Przyczyny, objawy i skuteczne sposoby radzenia sobie
• Smog w Polsce i na świecie – definicja, przyczyny, skutki i jak się chronić
• Powietrze: Skład, Właściwości, Zastosowania i Ciekawostki