Zęby to fascynujące struktury naszego ciała. Pełnią kluczowe funkcje i kryją wiele sekretów. Poznaj zaskakujące ciekawostki na temat uzębienia i dowiedz się, jak najlepiej o nie dbać.
Twardość i unikalność ludzkich zębów
Szkliwo zębowe to najtwardsza substancja w ludzkim ciele. Jest twardsze nawet od kości. Składa się głównie ze składników mineralnych. Szkliwo stanowi zewnętrzną warstwę zęba. Chroni go przed uszkodzeniami.
Każdy człowiek ma unikalny układ zębów. Jest on tak charakterystyczny jak linie papilarne. Odcisk zębów może służyć do identyfikacji. Pomógł na przykład złapać seryjnego mordercę.
Jak twarde jest szkliwo zębowe?
Szkliwo zębowe osiąga twardość 5-6 punktów w skali Mohsa. Jest to najtwardsza tkanka w organizmie człowieka.
Ile zębów ma człowiek?
Człowiek posiada dwa komplety zębów w ciągu życia. Pierwszy to zęby mleczne. Zaczynają się formować już w życiu płodowym. Dziecko rodzi się z 20 zębami ukrytymi w dziąsłach. Zęby mleczne wyrzynają się po kilku miesiącach. Dorosły człowiek ma 32 zęby stałe. Wyrastają one jako drugi komplet.
Uzębienie stałe składa się z różnych rodzajów zębów. Człowiek ma 8 siekaczy. Posiada także 4 kły. W jamie ustnej znajduje się 8 zębów przedtrzonowych. Uzupełnia je 12 zębów trzonowych. Zęby mądrości wyrastają zazwyczaj jako ostatnie.
| Rodzaj uzębienia | Liczba zębów |
|---|---|
| Zęby mleczne | 20 |
| Zęby stałe | 32 |
Nasi przodkowie mieli szersze szczęki. Posiadali także więcej zębów niż współcześni ludzie. Niektórzy ludzie mają dodatkowe zęby. Nazywane są zębami dziewiątkami. Czasem określa się je zębami głupoty.
Czy dzieci rodzą się z zębami?
Tak, jedno na 2-3 tysiące noworodków rodzi się z zębami mlecznymi. Są one czasem nazywane zębami natalnymi.
Zęby nie potrafią się same naprawić
Zęby są jedyną częścią naszego ciała. Nie mają zdolności do samoregeneracji. Uszkodzone szkliwo nie odbuduje się samo. Próchnica jest procesem nieodwracalnym. Dlatego tak ważna jest profilaktyka.
Po usunięciu zęba nowy ząb już nie wyrośnie. W przeciwieństwie do niektórych zwierząt. Rekiny wymieniają zęby przez całe życie. Szkoda, że ludzie nie mają takiej możliwości!
Codzienna higiena jamy ustnej
Higiena jamy ustnej jest niezwykle ważna. Pozwala utrzymać zdrowie zębów i dziąseł. Niestety, wielu ludzi zaniedbuje podstawowe czynności. Ludzie spędzają jedynie 48 sekund dziennie na myciu zębów. Zaleca się mycie zębów przez co najmniej 2 minuty. Powinno się to robić dwa, maksymalnie trzy razy dziennie.
Przeciętny człowiek spędza około 38 dni życia na myciu zębów. Mycie zębów zgodnie z zaleceniami zajmie człowiekowi 38 pełnych dób życia.
Ile czasu powinno trwać mycie zębów?
Zalecany czas mycia zębów to co najmniej 2 minuty. Należy myć zęby dwa lub trzy razy dziennie.
Bakterie w jamie ustnej
W Twojej jamie ustnej znajduje się ponad 400 gatunków bakterii. Nie wszystkie są szkodliwe. Nieprawidłowa higiena powoduje namnażanie się złych bakterii. Prowadzi to do chorób zębów i dziąseł. Kamień nazębny zawiera ponad 300 rodzajów bakterii. Regularne mycie zębów usuwa płytkę bakteryjną.
Zarazki z toalety mogą osadzać się na Twojej szczoteczce. Zaleca się trzymanie szczoteczki przynajmniej 1,5 metra od toalety. Szczoteczka nie lubi być zamknięta w wilgotnym środowisku.
Mity i fakty o myciu zębów
Krąży wiele mitów na temat higieny jamy ustnej. Mogą one prowadzić do poważnych problemów.
Zęby należy myć zaraz po posiłku, a najlepszy płyn do płukania ust jest z alkoholem, bo zabija bakterie.
To jest mit. Zęby najlepiej umyć około 30 minut po posiłku. Kwasy pokarmowe zmiękczają szkliwo. Mycie od razu może je uszkodzić. Płyn do płukania ust z alkoholem może wysuszać śluzówkę. Nie jest najlepszym wyborem dla każdego.
Czy myć zęby przed czy po śniadaniu?
Idealnie byłoby umyć zęby przed i po śniadaniu. Można umyć zęby przed jedzeniem. Wtedy usuniesz bakterie nagromadzone przez noc. Po śniadaniu odczekaj około 30 minut. Następnie umyj zęby ponownie.
Inny mit mówi, że intensywne szczotkowanie daje czystsze zęby. Badania z 2024 roku pokazują coś innego. Osoby używające twardych szczoteczek częściej cierpią na recesję dziąseł. Mają też nadwrażliwość zębów. Zaleca się używanie standardowej lub miękkiej szczoteczki.
Samo szczotkowanie nie wystarcza. Nawet najlepsza szczoteczka nie dociera wszędzie. Należy czyścić przestrzenie międzyzębowe. Służą do tego nici dentystyczne lub szczoteczki międzyzębowe.
- Używaj nici dentystycznej codziennie.
- Sięgaj po szczoteczki międzyzębowe.
- Stosuj irygator do zębów.
Rola szczoteczek i innych narzędzi
Pierwsza chińska szczotka do zębów powstała w XV wieku. Używano włosów koni, świń i borsuków. Pierwsza szczoteczka z nylonowym włosiem wynaleziona została w 1938 roku. Nowoczesne szczoteczki mają ponad 25 000 włókien. Pierwsza oficjalna reklama szczoteczki pojawiła się w 1938 roku.
Szczoteczki elektryczne są skuteczniejsze. Usuwają płytkę nazębną lepiej niż manualne. Badania pokazują o 21% większą skuteczność. Szczoteczki soniczne wykonują tysiące drgań na minutę. Czyszczą zęby dokładniej. Nie uszkadzają wypełnień ani uzupełnień protetycznych.
- Wymieniaj szczoteczkę przynajmniej raz na trzy miesiące.
- Używaj płynu do płukania ust.
- Czasami przepłukuj płynem także szczoteczkę.
Dzieci do 6. roku życia potrzebują specjalnych past. Nie powinny używać past dla dorosłych. Rodzice powinni nadzorować dzieci do 8. roku życia podczas mycia zębów.
Zęby w historii i kulturze
Pierwsze wzmianki o dentystach pochodzą z roku 3000 p.n.e. Kilkaset lat temu wyrywaniem zębów zajmowali się kowale. Dotyczyło to między innymi łódzkich kowali. Rzymianie potrafili leczyć zęby. Pierwsze sztuczne zęby wykonano w starożytnym Rzymie. Pierwsze implanty zębów stosowali Celtowie.
W średniowiecznych Niemczech ludzie całowali osła. Wierzyli, że to pomoże na ból zębów. W starożytnym Egipcie wierzono w moc złotych zębów. Myślano, że przyciągną bogactwo. Ząb Izaaka Newtona sprzedano na aukcji. Osiągnął cenę 3300 dolarów. W dzisiejszych pieniądzach to ponad 35 000 dolarów.
Japończycy wymyślili modę zwaną Yaeba. Polega ona na sztucznym tworzeniu nierównych zębów. Jest to popularne zwłaszcza wśród młodych kobiet.
Ciekawostki o zębach u zwierząt
Zwierzęta mają fascynujące uzębienie. Ślimak pomimo małych rozmiarów ma 20 000 zębów. Zęby królików i koni rosną przez całe życie. Wymagają regularnego ścierania.
Zęby słoni są największymi zębami u ssaków lądowych. Mogą ważyć nawet 5 kilogramów. Delfiny używają zębów tylko do chwytania pokarmu. Nie przeżuwają go. Żyrafy mają zęby tylko w dolnej szczęce. Mrówkojady to ssaki, które w ogóle nie mają zębów.
Najwięcej zębów wśród delfinów ma delfin długopyski. Posiada ich aż 240.
Nietypowe fakty i schorzenia
Jedno na kilka tysięcy dzieci rodzi się z zębami mlecznymi. Są to tak zwane zęby natalne. Niektórzy dorośli mogą mieć mleczne zęby przez całe życie. Zdarza się to rzadko.
Istnieją nietypowe schorzenia związane z zębami. Zębiak to łagodny nowotwór. Może tworzyć guzy przypominające tkanki zęba. Potworniak to guz. Może zawierać różne tkanki. Czasem zawiera także zęby.
Pewnemu chłopcu z Indii usunięto ponad 230 dodatkowych zębów. Inny chłopiec w Chinach miał 9 zębów usuniętych z mózgu. To rzadkie, ale możliwe przypadki.
Związek zdrowia jamy ustnej z ogólnym stanem zdrowia
Stan zębów i dziąseł wpływa na cały organizm. Nasze ciało to system naczyń połączonych. Problemy w jamie ustnej mogą wpływać na inne choroby. Zdrowie zębów wiąże się z ryzykiem chorób serca. Dotyczy to także udaru. Choroby dziąseł mogą wpływać na cukrzycę. Istnieje związek między zdrowiem jamy ustnej a demencją.
Niedobór witamin i minerałów osłabia zęby i kości. Właściwa dieta jest ważna dla zdrowia jamy ustnej. Niektóre warzywa i owoce pomagają utrzymać biały uśmiech. Japońscy naukowcy zauważyli korelację. Osoby myjące zęby 3 razy dziennie rzadziej mają nadwagę.
Prawie 80% populacji światowej cierpi na choroby zębów i dziąseł. Koszty leczenia zaniedbań stomatologicznych są wysokie. W Polsce przekraczają 2 miliardy złotych rocznie.
Podsumowanie i zalecenia
Zęby są niezwykłe i złożone. Wymagają regularnej pielęgnacji. Właściwa higiena zapobiega wielu problemom. Obejmuje szczotkowanie i nitkowanie. Ważne jest też stosowanie płynów do płukania.
- Myj zęby przez 2-3 minuty.
- Rób to dwa lub trzy razy dziennie.
- Czyść przestrzenie międzyzębowe nicią lub irygatorem.
- Wymieniaj szczoteczkę co 3 miesiące.
- Regularnie odwiedzaj dentystę.
Regularne wizyty u dentysty są kluczowe. Pozwalają wykryć problemy wcześnie.
Zobacz także: