Niebieskie oczy fascynują wielu ludzi na całym świecie. Są stosunkowo rzadkie w globalnej populacji. Wyjaśniamy, skąd się wzięły i co oznaczają.
Co decyduje o kolorze naszych oczu?
Kolor oczu zależy głównie od melaniny w tęczówce. Melanina to barwnik obecny także w skórze i włosach. Ilość i rozmieszczenie melaniny decyduje o barwie oczu. Osoby z niebieskimi oczami mają śladowe ilości pigmentu. Ich tęczówki są pozbawione niebieskiego barwnika. Kolor niebieski jest efektem rozpraszania światła w warstwach tęczówki.
Jak powszechne są niebieskie oczy?
Niebieskie oczy należą do rzadkich kolorów tęczówki. Posiada je około 8-10% globalnej populacji. Brązowe oczy są najczęstsze na świecie. Ma je od 55 do około 79% ludzi. Zielone oczy są najrzadsze. Występują u 1-2% populacji.
Powszechność niebieskich oczu różni się regionalnie. W Polsce 52,5% populacji ma niebieskie oczy. W niektórych krajach Europy Północnej odsetek jest znacznie wyższy. Na przykład w Finlandii lub Estonii nawet 89% mieszkańców ma niebieskie oczy. W Estonii odsetek osób z niebieskimi oczami sięga nawet 98-99%. W Stanach Zjednoczonych około 27% Amerykanów ma niebieskie oczy.
Genetyka niebieskich oczu
Kolor oczu dziedziczy się po rodzicach i dalszych przodkach. Barwa oczu dziecka zależy od otrzymanego zestawu genów. Gen dominujący odpowiada za ciemny kolor oczu. Gen recesywny odpowiada za jasny kolor. Geny OCA2 i HERC2 mają największe znaczenie. Determinują one kolor tęczówek.
Niebieskie oczy są wynikiem genetycznej mutacji. Mutacja ta powstała około 6 000-10 000 lat temu. Według naukowców mutacja pojawiła się w rejonie Morza Bałtyckiego lub północno-zachodniego wybrzeża Morza Czarnego. Gen odpowiedzialny za tę zmianę to HERC2. Mutacja to zmiana jednej litery w genie HERC2 na chromosomie 15. Gen nie wytwarza niebieskiego koloru. On wyłącza mechanizm produkcji brązowego pigmentu melaniny.
Podobno wszystkie osoby posiadające niebieskie oczy są ze sobą spokrewnieni. Mogą pochodzić od jednego wspólnego przodka. Ewolucyjna narracja głosi, że niebieskie oczy są wynikiem mutacji genetycznej. Mutacja ta miała miejsce w wyniku migracji naszych przodków do bardziej północnych klimatów.
Jaki kolor oczu będzie miało dziecko niebieskookich rodziców?
Podobno rodzice z niebieskimi oczami nie mogą mieć dziecka z ciemnymi. Czy na pewno? Według specjalistów w dziedzinie genetyki klinicznej, rodzice o niebieskich oczach mogą mieć potomka z brązowymi oczami. Dziedziczenie koloru oczu jest bardziej złożone. Zależy od wielu genów. Zestaw genów od dalszych przodków także ma wpływ.
Niebieskie oczy a zdrowie
Osoby z niebieskimi oczami są bardziej podatne na uszkodzenia słoneczne. Ich oczy zawierają mniej ochronnej melaniny. Zaleca się noszenie okularów przeciwsłonecznych. Powinny mieć odpowiednią ochronę UV. Osoby o jasnych oczach powinny szczególnie dbać o wzrok i skórę. Okulary przeciwsłoneczne z filtrem UV to dla nich konieczność.
Kolor oczu może mieć związek z ryzykiem wystąpienia różnych chorób oczu. Osoby z jaśniejszymi tęczówkami mogą być bardziej narażone na rozwój zaćmy. Mają też zwiększone ryzyko rozwinięcia AMD (zwyrodnienia plamki związanego z wiekiem). Osoby o ciemniejszym kolorze oczu mogą mieć wyższe ryzyko wystąpienia jaskry.
Badania wskazują na korelację między kolorem oczu a predyspozycjami zdrowotnymi. Osoby posiadające niebieskie oczy częściej chorują na nowotwór skóry – czerniaka. Osoby posiadające niebieskie oczy częściej mają problemy ze wzrokiem. Osoby posiadające niebieskie oczy są podatniejsze na uzależnienie od alkoholu. Osoby z jasnymi oczami są bardziej narażone na uzależnienie od alkoholu. Niebieskookie kobiety są bardziej odporne na dyskomfort i ból.
Osoby o jasnych oczach powinny unikać silnego słońca. Zaleca się stosowanie kremów z mocnym filtrem. Dotyczy to osób o jasnej karnacji.
Znaczenie i postrzeganie niebieskich oczu
Mówi się, że oczy są zwierciadłem duszy. Kolor oczu jest ściśle powiązany z osobowością człowieka. Twierdzi się, że kolor oczu ma wpływ na osobowość. Zespół naukowców z Uniwersytetu Örebro w Szwecji przebadał prawie 500 osób. Analizowali zależność między kolorem oczu a cechami charakteru. Badania na uniwersytecie w Vermont w Stanach Zjednoczonych również badały te zależności.
Badania przeprowadzone na grupie kobiet w USA w 2014 r. oceniły kobiety o niebieskich oczach. Okazały się trudniejsze do wyprowadzenia ze spokoju. Były mniej podatne na depresję.
Niebieskie oczy zawsze zwracały szczególną uwagę. W średniowiecznej Europie niebieskie oczy były rzadkie. Wierzono, że jasne oczy wskazują na zimną naturę. Niebieskie oczy mogły być powodem do oskarżania o czary. Błękitne oczy były kojarzone ze złym spojrzeniem. Wierzono w ich moce magiczne.
To nie może być naturalne!
Zbyt nieczyste.
Zimne, niebieskie oczy wysysały życie.
– takie cytaty pojawiały się w legendach o czarownicach.
Współcześnie niebieskie oczy są często uważane za wyjątkowe i atrakcyjne. W niektórych krajach są uważane za ideał piękna. W Europie Północnej traktuje się je jako coś naturalnego. Niebieskie oczy to według badań najbardziej pożądany kolor oczu na świecie.
Niebieski to najładniejszy kolor oczu i ma w sobie coś magicznego.
– brzmi jedna z opinii.
Ciekawostki o niebieskich oczach
Noworodki często mają niebieskie oczy. Ich tęczówki są pozbawione naturalnego pigmentu. Kolor może zmienić się w pierwszych miesiącach życia. Niebieskie oczy są bardzo rzadkie wśród zwierząt. Pierwszy człowiek posiadający niebieskie oczy pochodzi z północnej części Afganistanu. Niebieskie oczy to coś więcej niż tylko kolor tęczówki. To znamię niesamowitej ewolucji naszych przodków.
Niebieskie oczy mają również ważne znaczenie w kulturze śródziemnomorskiej oraz arabskiej. W popkulturze pojawia się motyw niebieskookich postaci. Przykładem jest Yennefer z „Wiedźmina”. Inny przykład to Daenerys Targaryen z „Gry o Tron”.
Znane osoby o niebieskich oczach to między innymi Brad Pitt, Jennifer Aniston i Paul Newman. Inni to Elijah Wood, Frank Sinatra i Taylor Swift. Ed Sheeran, Chris Pine i Margot Robbie także mają niebieskie oczy. Ian Somerhalder również.
Jak podkreślić niebieskie oczy?
Makijaż w odcieniach miedzi lub fioletu podkreśla urok niebieskich oczu. Dobór koloru włosów może wpłynąć na wygląd niebieskich oczu. Kolor oprawek okularów także ma znaczenie. Niebieskie oprawki to prosty sposób na uwydatnienie niebieskich oczu. Pomarańczowe oprawki pomogą podkreślić błękitne spojrzenie. Srebrne oprawki to jeden z najlepszych wyborów. Szary kolor oprawek również doskonale podkreśli niebieskie oczy.
Inne ciekawostki o oczach
Ludzkie oko może rozróżnić około 10 milionów różnych kolorów. Oczy składają się z ponad 2 milionów pracujących części. Każde oko zawiera 107 milionów komórek wrażliwych na światło. Oczy są najszybszym mięśniem w ludzkim ciele. Człowiek widzi mózgiem, a nie oczami. Około połowa ludzkiego mózgu zajmuje się wzrokiem.
Oczy szybko się goją. Drobne zarysowania rogówki naprawiają się w 48 godzin. Soczewki kontaktowe nie mogą zgubić się za okiem. Oczy człowieka pozostają tej samej wielkości od urodzenia. Noworodki nie produkują łez do około 6 tygodnia życia. Rzęsy mają przeciętną żywotność 5 miesięcy. Rogówka jest jedyną tkanką w ciele. Nie zawiera naczyń krwionośnych.
Heterochromia oznacza posiadanie dwóch różnych kolorów oczu. Heterochromia występuje u około 1% populacji. To rzadkie zaburzenie. Polega na nierównomiernym rozmieszczeniu barwnika w tęczówkach.
Często zadawane pytania na temat niebieskich oczu
Czy niebieskie oczy są naprawdę niebieskie?
Nie, niebieskie oczy nie zawierają niebieskiego barwnika. Kolor wynika z rozpraszania światła w tęczówce. Mają one bardzo małą ilość melaniny.
Czy wszyscy niebieskoocy mają wspólnego przodka?
Naukowcy sugerują, że tak. Mutacja genetyczna odpowiedzialna za niebieskie oczy pojawiła się u jednego przodka. Żył on około 6-10 tysięcy lat temu.
Czy kolor oczu może się zmienić?
Kolor oczu niemowląt często zmienia się w pierwszych miesiącach. U dorosłych zmiana koloru jest rzadka. Może być oznaką choroby lub urazu.
Czy niebieskie oczy są bardziej wrażliwe na światło?
Tak, osoby z niebieskimi oczami mają mniej melaniny. Melanina chroni przed światłem UV. Dlatego są bardziej wrażliwe na słońce. Powinny nosić okulary z filtrem UV.
Zobacz także: