Melchior Wańkowicz to wybitny polski pisarz. Był też cenionym reportażystą. Rok 2024 poświęcono jego pamięci. Poznaj kluczowe fakty z jego życia i twórczości.
Kim był Melchior Wańkowicz?
Melchior Wańkowicz to ważna postać polskiej literatury. Urodził się 10 stycznia 1892 roku. Zmarł 10 września 1974 roku w Warszawie. Był nie tylko pisarzem. Pracował jako dziennikarz i publicysta. Służył też w polskiej armii jako oficer. Działał również jako wydawca.
Sejm Rzeczypospolitej Polskiej uznał jego zasługi. Ustalił, że rok 2024 będzie rokiem Melchiora Wańkowicza. Przypada wtedy 50. rocznica jego śmierci. Jego twórczość wciąż inspiruje. Jest pełna pasji i patriotyzmu.
Kiedy urodził się Melchior Wańkowicz?
Melchior Wańkowicz urodził się 10 stycznia 1892 roku.
Melchior Wańkowicz zmarł 10 września 1974 roku.
Dlaczego rok 2024 jest rokiem Melchiora Wańkowicza?
Sejm ustanowił rok 2024 rokiem Melchiora Wańkowicza. W 2024 roku przypada 50. rocznica jego śmierci. Doceniono jego wkład w polską literaturę.
Wczesne lata i edukacja
Melchior Wańkowicz przyszedł na świat w Kałużycach. Miejscowość leżała na Mińszczyźnie. Dziś to teren Białorusi. Pochodził z rodziny ziemiańskiej. Posiadali herb Lis. Był najmłodszym z czworga dzieci. Jego ojciec także nosił imię Melchior. Ojciec był powstańcem styczniowym. Zmarł w roku narodzin syna. Matka zmarła kilka miesięcy później. Melchior stracił rodziców bardzo wcześnie. Wychowywała go babcia.
Wańkowicz zdobywał wykształcenie w Krakowie. Studiował prawo na Uniwersytecie Jagiellońskim. To tam rozwijał swoje intelektualne zainteresowania.
- Urodził się 10 stycznia 1892 roku w Kałużycach.
- Pochodził z kresowej rodziny ziemiańskiej.
- Był najmłodszym z czworga rodzeństwa.
- Stracił oboje rodziców w dzieciństwie.
- Wychowywała go jego babcia.
- Studiował prawo na Uniwersytecie Jagiellońskim.
Kariera i działalność przed II wojną światową
Wańkowicz debiutował w prasie bardzo wcześnie. Publikował artykuły jeszcze pod zaborem rosyjskim. W 1914 roku powołano go do wojska rosyjskiego. W 1916 roku ożenił się z Zofią z Małagowskich. W 1918 roku brał udział w buncie. Protestował przeciwko porozumieniu z Niemcami. Był pełnomocnikiem Centralnego Komitetu Obywatelskiego Królestwa Polskiego.
W 1924 roku Wańkowicz założył własne wydawnictwo. Nazywało się Towarzystwo Wydawnicze Rój. Był też doradcą reklamowym. Pracował dla Związku Cukrowników Polskich. Stworzył słynne hasło reklamowe. Brzmiało ono „Cukier krzepi”.
„Cukier krzepi” – opowiadał pisarz Krzysztofowi Kąkolewskiemu.
Wańkowicz dużo podróżował. Odbył trzymiesięczną podróż do Meksyku w 1926 roku. Jej owocem była książka „W kościołach Meksyku”. To była jego pierwsza reporterska publikacja. Brał czynny udział w wojnie polsko-radzieckiej. Za swoją postawę został wyróżniony Krzyżem Walecznych. Jego debiut książkowy to „Trzy epopeje” z 1922 roku.
- Wańkowicz debiutował w prasie pod zaborem rosyjskim.
- W 1924 roku założył Towarzystwo Wydawnicze Rój.
- Był doradcą reklamowym Związku Cukrowników Polskich.
- Jest autorem hasła „Cukier krzepi”.
- Jego pierwsza reporterska książka to „W kościołach Meksyku”.
- Brał udział w wojnie polsko-radzieckiej.
- Otrzymał Krzyż Walecznych.
Melchior Wańkowicz jako korespondent wojenny
Podczas II wojny światowej Wańkowicz pełnił ważną rolę. Pracował jako korespondent wojenny. Towarzyszył II Korpusowi Polskiemu. Korpusowi dowodził generał Władysław Anders. Wańkowicz relacjonował wydarzenia z frontu. Był na Bliskim Wschodzie i we Włoszech. Dokumentował walkę polskich żołnierzy. Jego praca przyczyniła się do powstania epickiego dzieła.
Gdzie pracował Wańkowicz podczas II wojny światowej?
Podczas II wojny światowej Wańkowicz był korespondentem wojennym. Pracował przy II Korpusie Polskim. Relacjonował wydarzenia z Bliskiego Wschodu i Włoch.
„Bitwa o Monte Cassino” – Najsłynniejsze dzieło
Najbardziej znaną książką Melchiora Wańkowicza jest „Bitwa o Monte Cassino”. Wydana została bezpośrednio po wojnie. Opisuje heroizm polskich żołnierzy. Bitwa o Monte Cassino miała miejsce w 1944 roku. W 2024 roku przypada 80. rocznica tego wydarzenia. Wańkowicz był żołnierzem Wojska Polskiego. Mógł opisać bitwę z perspektywy uczestnika i obserwatora.
Książka jest pomnikiem polskiego męstwa. Powstała w hołdzie dla walczących. Dedykacja brzmi: „W hołdzie Krajowi / Z dedykacją – Uczestnikom/ Z myślą o tych – co po nas…”. Wańkowicz dokumentował każdy szczegół bitwy. Jego praca pozwoliła zachować pamięć o tym ważnym starciu. Pieśń „Czerwone maki na Monte Cassino” jest nierozerwalnie związana z bitwą. Wańkowicz wspominał jej powstanie. Powstała w ciągu jednej nocy. Tekst napisał Feliks Konarski. Muzykę skomponował Alfred Schutz.
Kiedy Wańkowicz napisał „Bitwę o Monte Cassino”?
Wańkowicz napisał książkę „Bitwa o Monte Cassino” po wojnie. Została wydana bezpośrednio po zakończeniu działań wojennych.
Kto napisał tekst pieśni „Czerwone maki na Monte Cassino”?
Tekst pieśni „Czerwone maki na Monte Cassino” napisał Feliks Konarski. Muzykę skomponował Alfred Schutz.
Życie po wojnie i powrót do Polski
Po wojnie Wańkowicz przebywał na emigracji. Spędził poza krajem 16 lat. Mieszkał między innymi w Londynie i Stanach Zjednoczonych. W połowie lat 60. podjął decyzję o powrocie do Polski. Osiedlił się w Warszawie. Jego powrót nie był łatwy. Włączył się w działalność opozycyjną.
Wańkowicz podpisał tak zwany „list 34”. Był to protest przeciwko polityce kulturalnej państwa. Władze komunistyczne zareagowały. Został oskarżony o współpracę. Zarzucono mu współpracę z Radiem Wolna Europa. Rozpoczął się proces Wańkowicza. Areszt trwał 5 tygodni. Skazano go na 3 lata więzienia. W 1966 roku został warunkowo zwolniony. Nigdy nie zgodził się na współpracę z władzami. Zmarł w Warszawie w 1974 roku.
„Nie życzę sobie, by oni fotografowali się nad moją trumną.” – powiedział Wańkowicz o przedstawicielach władz.
- Wańkowicz spędził 16 lat na emigracji.
- Wrócił do Polski w latach 60.
- Podpisał „list 34” protestujący przeciwko cenzurze.
- Został oskarżony o współpracę z Radiem Wolna Europa.
- Przeszedł proces polityczny.
- Był aresztowany przez 5 tygodni.
- Skazano go na 3 lata więzienia.
- Został warunkowo zwolniony w 1966 roku.
Twórczość Melchiora Wańkowicza – Mistrz reportażu
Melchior Wańkowicz uważany jest za mistrza reportażu. Jego twórczość to literatura faktu. Pisarz potrafił łączyć fakty z pasjonującą narracją. Jego książki są pełne dramaturgii. Przedstawiają ważne wydarzenia historyczne. Pokazują też losy zwykłych ludzi. W jego pracach obecny jest silny patriotyzm.
Wańkowicz napisał około 30 książek. Wiele z nich to klasyka gatunku. Oprócz „Bitwy o Monte Cassino”, znane są „Ziele na kraterze” i „Tędy i owędy”. W „Zielu na kraterze” Wańkowicz opisał losy swojej rodziny. Książka jest bardzo osobista. „Na tropach Smętka” to reportaż z Prus Wschodnich. Przed wojną doczekał się 9 wydań. Wańkowicz miał swój unikalny styl. Potrafił „brać kolor wprost z tubki”.
„Mnie interesuje prawda syntetyczna, a nie dokumentalna, z każdego losu biorę, co w nim jest szczególnego, to wyjątkowe, gęste, mocne inaczej byłoby to szare, nijakie.” – mówił Wańkowicz o swoim podejściu.
„Powiedzmy, że taka jest między reporterem a beletrystą różnica, jak między malarzem a mozaikarzem. Pierwszy rozetrze sobie na palecie taki syntetyczny kolor, jaki chce, a reportażysta bierze kolor wprost z tubki.” – Wańkowicz o istocie reportażu.
Jego twórczość balansuje na granicy gatunków. Łączy reportaż, pamiętnik i esej. Zaleca się przeczytanie jego książek. Pokazują one kawał polskiej historii. Przedstawiają też mistrzowski warsztat pisarski.
- Wańkowicz był mistrzem opowieści reportażowej.
- Jego twórczość to literatura faktu.
- Napisał około 30 książek.
- Znane książki to „Bitwa o Monte Cassino”, „Ziele na kraterze”, „Tędy i owędy”.
- „Ziele na kraterze” opisuje losy jego rodziny.
- „Na tropach Smętka” to reportaż z Prus Wschodnich.
Jakie są najbardziej znane książki Wańkowicza?
Do najbardziej znanych książek Wańkowicza należą „Bitwa o Monte Cassino”, „Ziele na kraterze” i „Tędy i owędy”.
Ciekawostki o Melchiorze Wańkowiczu
Melchior Wańkowicz używał pseudonimów. Były to między innymi Łużyc Jerzy i Majewski M. P. Wańkowicz dużo podróżował przez życie. Odwiedził 17 krajów. Widział różne oblicza świata. Miał dwie córki. Jedna z nich, Krystyna, zginęła w Powstaniu Warszawskim.
Jego książki cieszą się popularnością. Na portalu Lubimyczytać jego książki przeczytało ponad 3100 osób. Prawie 5000 osób chce je przeczytać. Średnia ocena jego książek to 7,1 na 10. Książka „Ziele na kraterze” ma wiele opinii. Oceniono ją prawie tysiąc razy. Przeczytało ją ponad 2200 czytelników.
| Statystyka | Wartość |
|---|---|
| Liczba książek (szacunkowo) | 30 |
| Liczba odwiedzonych krajów | 17 |
| Liczba córek | 2 |
| Lata na emigracji | 16 |
| Średnia ocena książek (Lubimyczytać) | 7,1 / 10 |
Spuścizna i upamiętnienie
Melchior Wańkowicz pozostawił bogatą spuściznę. Jego reportaże są wzorem gatunku. Pokazują historię Polski w XX wieku. Jego twórczość jest pełna prawdy i zaangażowania. Rok 2024 jako Rok Melchiora Wańkowicza podkreśla jego znaczenie. To okazja do przypomnienia jego postaci. Warto sięgnąć po jego książki. Pomagają zrozumieć polską tożsamość. Pokazują też mistrzostwo języka polskiego.
W roku 2024 upamiętniane są też inne postacie. Są to między innymi Marek Hłasko i Zygmunt Miłkowski. Doceniono także Polskich Olimpijczyków. Wańkowicz wpisuje się w ten panteon. Jego wkład w polską kulturę jest ogromny.
- Twórczość Wańkowicza jest wzorem reportażu.
- Pokazuje historię Polski i ludzkie losy.
- Rok 2024 jest Rokiem Melchiora Wańkowicza.
- Upamiętnia się także Marka Hłaskę i Zygmunta Miłkowskiego.
- Doceniono również Polskich Olimpijczyków.
Wybrane cytaty Melchiora Wańkowicza
Wańkowicz słynął z barwnego języka. Jego cytaty są często pamiętane. Odzwierciedlają jego poglądy i doświadczenia.
„Przez te siedemnaście lat byłem w siedemnastu krajach. I w siedemnastu krajach widziałem siedemnaście innych katolicyzmów, siedemnaście innych demokracji, siedemnaście innych komunizmów. Katolik w Abisynii kastruje niewolników, katolik w Anglii czyta Biblię. Widziałem we Francji odezwy komunistów skierowane do rentierów z wezwaniem o poparcie. A demokracja w każdym kraju inną rzepkę skrobie. Wielkie idee adaptują się do podłoża cywilizacyjnego.” – o różnorodności świata.
„Jeśli porównać wytwarzanie człowieka w Polsce do jakiegoś procesu fabrycznego, to gdzieś na końcu taśmy Taylora jest ostatni czan z jakimś niewłaściwie dobranym barwnikiem, który wszystko psuje.” – o polskiej mentalności.
„Poczułem, że piękna nie należy przeżywać, że pięknem należy żyć. Piękno musi być jak powietrze – potrzebne i nieuświadamialne, póki jest.” – o pięknie.
„Mama to miękkie ręce, Mama to melodyjny głos, to chuchanie na uderzone miejsce.” – o matce.
„Ziemia jest, dom jest, jest ogród i balkon, i ci sami właściciele. Życia dawnego nie ma. Musiało odejść. Rozumiem. Ale żal.” – o przemijaniu.
Zobacz także: