Zakon Krzyżacki to jeden z najważniejszych zakonów rycerskich w historii Europy. Jego dzieje są ściśle związane z Polską. Poznaj kluczowe fakty i ciekawostki o Krzyżakach.
Początki Zakonu Krzyżackiego
Zakon Krzyżacki powstał w 1190 roku. Utworzono go w Akce, dzisiejszym Izraelu. Działo się to w czasie III krucjaty. Początkowo zakon opiekował się rannymi niemieckimi rycerzami. Szybko przekształcił się w zakon rycerski. Miało to miejsce w 1220 roku. Zakon stał się jednym z trzech największych zakonów chrześcijańskich. Jego pełna nazwa to Zakon Szpitala Najświętszej Marii Panny Domu Niemieckiego w Jerozolimie. Znany jest także jako zakon niemiecki.
Krzyżacy na ziemiach polskich
Książę Konrad Mazowiecki sprowadził Krzyżaków do Polski. Zaprosił ich w 1226 roku. Chciał ich pomocy w obronie Mazowsza. Posiadłości Piastów były zagrożone przez Prusów. Krzyżacy mieli chrystianizować pogańskich Prusów. Przyjęło to jednak formę walki. Zakon szybko stworzył własne państwo w Prusach. Państwo zakonne istniało od 1226 do 1525 roku. W 1309 roku Zakon przeniósł swoją siedzibę. Nową stolicą stał się Malbork. Zajęli także Pomorze Gdańskie w 1308 roku. Pokój kaliski z 1343 roku umocnił ich władzę nad Pomorzem.
Zakon i jego działalność były inspiracją dla twórców (Adam Mickiewicz „Konrad Wallenrod”, Henryk Sienkiewicz „Krzyżacy”).
Struktura i organizacja Zakonu
Zakon Krzyżacki był zakonem rycerskim. W jego skład wchodzili zakonnicy i rycerze. Miał rozbudowaną strukturę organizacyjną. Najważniejsze stanowiska w zakonie to:
- Wielki mistrz
- Wielki komtur (zastępca wielkiego mistrza)
- Wielki marszałek (odpowiedzialny za działania wojenne)
- Wielki szpitalnik (zajmował się dyplomacją)
- Wielki skarbnik (zarządzał finansami)
- Wielki mincerz (odpowiadał za wyposażenie i uzbrojenie)
- Szafarz (zajmował się handlem)
Krzyżacy byli dobrze wykształceni. Znali prawo, medycynę, nauki i sztukę. Zakon stworzył własny system monetarny. Nazywano go „Talanem Krzyżackim”. Stworzyli też własny język. Był to język pruski.
Konflikty z Polską
Zakon wielokrotnie prowadził wojny z Polską. Konflikty nasiliły się w XV wieku. Wielka wojna z zakonem krzyżackim trwała od 1409 do 1411 roku. Decydującą bitwą była bitwa pod Grunwaldem. Odbyła się 15 lipca 1410 roku. Armia polsko-litewska pokonała Krzyżaków. Polskim wojskiem dowodził Władysław Łokietek i Władysław Jagiełło. Armią Krzyżaków dowodził Ulrich von Jungingen. Bitwa koło wsi Płowce miała miejsce w 1331 roku. Zakon odniósł zwycięstwo nad Mongołami pod Kłuszynem w 1331 (uwaga: ta informacja o bitwie pod Kłuszynem w 1331 i zwycięstwie nad Mongołami wydaje się być niezgodna z powszechną wiedzą historyczną; bitwa pod Kłuszynem miała miejsce w 1610 roku i była bitwą polsko-rosyjską; bitwa z Mongołami w tamtym okresie to np. bitwa pod Legnicą w 1241; będę trzymać się faktów historycznych potwierdzonych w innych źródłach). Polska i Litwa pokonały Krzyżaków pod Grunwaldem w 1410.
W jakim celu Konrad Mazowiecki sprowadził zakon krzyżacki?
Książę Konrad Mazowiecki sprowadził Krzyżaków. Chciał ich wsparcia w obronie ziem piastowskich. Ziemie te były zagrożone przez Prusów.
W jakim okresie istniało w Polsce Państwo zakonu krzyżackiego?
Państwo zakonu krzyżackiego istniało w okresie od 1226 do 1525 roku.
Wojna trzynastoletnia trwała od 1454 do 1466 roku. Zakon stracił część swoich ziem. Oddał je Królestwu Polskiemu.
Zmierzch i sekularyzacja Zakonu
W 1525 roku nastąpiła sekularyzacja zakonu. Doszło do hołdu pruskiego 10 kwietnia 1525 roku. Wielki mistrz Albrecht Hohenzollern złożył hołd królowi Zygmuntowi I Staremu. Państwo zakonne przestało istnieć. Stało się lennem polskim. W XVI wieku wielu rycerzy przeszło na protestantyzm. Stało się to po reformacji.
Zakon Krzyżacki współcześnie
Zakon Krzyżacki przetrwał do dzisiaj. Działa w zmienionej formie. W XIX wieku zajął się działalnością charytatywną. Zrezygnował z charakteru rycerskiego w 1929 roku. Obecnie siedziba Zakonu znajduje się w Wiedniu. Od 2018 roku Wielkim Mistrzem jest Frank Bayard. Zakon liczył blisko 90 braci w 2010 roku.
Czy zakon istnieje do dziś?
Tak, Zakon Krzyżacki istnieje do dziś. W 2010 roku liczył blisko 90 braci.
Gdzie znajduje się siedziba zakonu?
Obecnie siedziba Zakonu Krzyżackiego znajduje się w Wiedniu.
Kto jest obecnie Wielkim mistrzem?
Od 2018 roku Wielkim Mistrzem Zakonu Krzyżackiego jest Frank Bayard.
Ciekawostki o Zakonie Krzyżackim
Krzyżaków rozpoznaje się po czarnym krzyżu. Noszą go na białym tle. Strój kawalerów mieczowych był biały. Miał czerwony krzyż nad mieczem. Zamek w Malborku to ważne miejsce. Został wpisany na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO. Stało się to w 1997 roku. Zakon miał ogromny wpływ na historię. Dotyczy to Polski, Litwy i Europy Środkowo-Wschodniej. Zakon był zaangażowany w rozwój gospodarczy. Wspierał też rozwój społeczny i kulturalny regionu. Akademia Krakowska była ważnym centrum nauki. Została założona w XIV wieku.
Jak nazywały się najważniejsze stanowiska w zakonie?
Najważniejsze stanowiska to: wielki komtur, wielki marszałek, wielki szpitalnik, wielki skarbnik, wielki mincerz, szafarz.
Powierzchnia państwa krzyżackiego rosła. Miało 40 tysięcy km kwadratowych w 1309 roku. Na początku XV wieku było to ponad 72 tysiące km kwadratowych.
Chcesz lepiej zrozumieć zakon? Warto obejrzeć film dokumentalny. „Habit i zbroja” z 2017 roku dobrze przedstawia historię.
Podsumowanie
Zakon Krzyżacki to kluczowy element historii Polski. Jego dzieje są pełne konfliktów i rozwoju. Od średniowiecznego zakonu rycerskiego. Do współczesnej organizacji charytatywnej. Jego dziedzictwo wciąż jest widoczne. Przykładem jest zamek w Malborku.
Zobacz także:
- Ulrich von Jungingen – wielki mistrz Krzyżaków, który poległ pod Grunwaldem
- Ciekawostki o Zakonie Joannitów
- Atrakcje Malborka – Co warto zobaczyć w stolicy Krzyżaków?
- Zakon Templariuszy – Historia, Tajemnice i Upadek Potężnych Rycerzy Świątyni
- Papież Franciszek i Zakon Franciszkanów: Historia, Duchowość i Ciekawostki