Starożytny Rzym to jedna z najważniejszych cywilizacji w historii świata. Jej dziedzictwo wpływa na nas do dziś. Poznaj kluczowe fakty i zaskakujące ciekawostki o Wiecznym Mieście.
Fundamenty Imperium: Od Legendy do Królestwa
Historia Rzymu zaczyna się od legendy. Miasto założyli bracia Romulus i Remus. Stało się to 21 kwietnia 753 roku p.n.e. Tak mówi tradycja rzymska. Królestwo Rzymskie było pierwszym okresem w dziejach Rzymu. Trwało od 753 p.n.e. do 509 p.n.e. Rzymem rządziło wówczas siedmiu królów. Pierwszym był legendarny Romulus. Ostatnim był Tarkwiniusz Dumny. W tym czasie Rzym wyrósł z małej osady nad Tybrem. Rozwój napędzał handel i wojna. Etruska technika handlowa odegrała ważną rolę. Miasto kształtowało się w VIII wieku p.n.e. Pierwotna osada powstała na Palatynie. Rzymianie zapożyczali umiejętności innych kultur.
Narodziny Republiki Rzymskiej
Republika Rzymska powstała w 509 roku p.n.e. Rzymianie obalili Tarkwiniusza Dumnego. Władzę przejął Senat i lud rzymski. Okres Republiki trwał do 27 roku p.n.e. Dzieli się na trzy podokresy. Wczesna Republika to lata 509-264 p.n.e. Średnia Republika obejmuje lata 264-133 p.n.e. Późna Republika trwała od 133 p.n.e. do 27 p.n.e. Republika Rzymska była pierwszym nowoczesnym państwem. Wprowadzono zgromadzenia ludowe. Reprezentowały obywateli Rzymu. Decydowały o prawach i wyborze urzędników. Powołano trybunów ludowych. Chronili prawa plebejuszy. Mieli prawo weta. W tym okresie Rzym toczył wojny i ekspansję. Rzym rozrósł się do potężnej siły. Wojny punickie z Kartaginą trwały od 264 do 146 p.n.e. Korupcja i chciwość zaczęły zagrażać Republice. Konflikty wewnętrzne narastały.
W stronę Cesarstwa: Złoty Wiek i Schyłek
Okres Cesarstwa Rzymskiego rozpoczął się w 27 roku p.n.e. Gajusz Oktawiusz Thurinus został pierwszym cesarzem. Przyjął imię August. Cesarstwo trwało formalnie do 1453 roku n.e. Wczesne Cesarstwo to lata 27 p.n.e. – 180 n.e. Okres ten nazywany jest Pax Romana. Imperium przeżywało rozkwit. Średnie Cesarstwo trwało od 180 do 284 n.e. Późne Cesarstwo to lata 284-395 n.e. Starożytny Rzym osiągnął największe terytoria za panowania cesarza Trajana. Obszar Rzymu w 117 roku n.e. wynosił ponad 6 500 000 kilometrów kwadratowych. Imperium rozciągało się na 3 kontynentach. Obejmowało Europę, Azję i Afrykę. Cesarstwo Zachodniorzymskie upadło w 476 roku n.e. Ostatniego cesarza obalił Odoaker. Cesarstwo Bizantyńskie przetrwało dłużej. Upadło w 1453 roku n.e. Wtedy Turcy Osmańscy zdobyli Konstantynopol. Starożytna cywilizacja rzymska stworzyła podstawy cywilizacji europejskiej.
Życie Codzienne i Społeczeństwo
Życie w Wiecznym Mieście było różnorodne. Społeczeństwo rzymskie było silnie zhierarchizowane. Ponad 40% całej populacji stanowili niewolnicy. W rezydencjach mieszkali tylko bogaci Rzymianie. Większość domów budowano z betonu. Starożytni Rzymianie ważyli średnio około 50 kilogramów. Średnia wieku życia nie przekraczała 41 lat. Higiena była ważna dla Rzymian. Używali olejków zapachowych zamiast mydła. Publiczne toalety były miejscem spotkań. W starożytnym Rzymie było około 114 publicznych toalet. Niektóre źródła podają liczbę 140. Rzymianie zbudowali jedne z najstarszych publicznych toalet na świecie. Uryna była pożądanym towarem. Służyła do prania ubrań. Mężczyźni nie mogli nosić spodni. Uważano je za strój barbarzyńców. Tylko obywatele mogli nosić togę. Odzież fioletowa symbolizowała wysoki status. Nosili ją cesarze i senatorowie. Rzymiankom nie wolno było wychodzić z odkrytymi głowami. Zdejmowane głowy były posągami w Rzymie.
Kuchnia i Ucztowanie
Kuchnia starożytnego Rzymu była bardzo różnorodna. Zamożni obywatele uwielbiali ucztować. Podczas wystawnych uczt nie żałowano jedzenia i picia. Uczestnicy biesiad jedli w pozycji półleżącej. Ulubionym daniem Rzymian były szparagi. Język flamingów uważano za przysmak. W starożytnym Rzymie wszelkie potrawy jedli rękoma. Nie używali sztućców. W Rzymie wolno było bekać i puszczać wiatr podczas jedzenia. Publiczne opróżnianie pęcherza było akceptowane. Odbywało się do szklanych urynałów. Przynosili je niewolnicy. Według historyka Rafała Kuzaka i Kamila Janickiego, rzymski cesarz mógłby wylecieć z restauracji za takie zachowanie.
Rozrywka i Widowiska
Krwawe widowiska były popularne w Rzymie. Walki gladiatorów przybyły z Grecji. Odbywały się w Koloseum. Koloseum zbudowano w 80 roku n.e. Nazywano je Amfiteatrem Flawiuszów. Budowa zajęła ponad 12 lat. Koloseum było darem Flawiuszów dla ludu rzymskiego. Mogło pomieścić ponad 50 000 widzów. Niektóre źródła mówią o ponad 200 000. Opuszczenie Koloseum zajmowało tylko 3 minuty. Miejsca siedzące rozdzielano według statusu społecznego. Pod posadzką znajdowały się podziemne komory. Na pięciocentowej monecie euro przedstawiono Koloseum. Około 5000 zwierząt zabito w dniu otwarcia Koloseum. W ciągu miesiąca ginęło średnio do 100 gladiatorów. Pot gladiatorów sprzedawano poza Koloseum. Krew pokonanego wojownika zbierano. Używano jej do celów leczniczych. Zalecano ją w leczeniu padaczki i niepłodności. Kobiety też były gladiatorkami. Podczas walk gladiatorów nie można było wydłubać oczu. Circus Maximus był największym cyrkiem Rzymu. Mógł pomieścić ćwierć miliona widzów.
Religia i Wierzenia
W starożytnych rzymskich świątyniach unosił się zapach kadzidła. Bogomi stróżami w Rzymie byli Penaty. Verminus był bogiem. Chronił krowy przed robakami. Na cześć boga Saturna odbywał się coroczny festiwal. Nazywał się Saturnalia. Tytuł Monety poniosła bogini Juno. Luperkalia było dzikim świętem płodności. Obchodzono je od 13 do 15 lutego. Poświęcone było bóstwu płodności, Luperkusowi. Nazwa Luperkalia pochodzi od słowa oznaczającego wilka. Rytuały miały zapewnić urodzaj i zdrowie. Miały odstraszać dzikie wilki. Obchody miały też miejsce w innych regionach Italii.
Innowacje i Osiągnięcia Rzymian
Rzymianie wynaleźli beton. Większość domów budowano z tego materiału. W całym imperium zbudowali drogi. Do IV wieku n.e. powstało około 54 000 kilometrów dróg. Via Appia Antica to najstarsza zachowana droga rzymska. Rzymianie budowali akwedukty. Dostarczały wodę do miast. Budowali też termy. Najstarsze datowano na II rok p.n.e. Pierwsze centrum handlowe zbudował cesarz Trajan. Starożytni rzymscy lekarze mieli szeroką gamę instrumentów medycznych. Aborcje i antykoncepcja były powszechne. Odchody słoni używano jako środek antykoncepcyjny. Picie miedzi było inną metodą antykoncepcji. Lekarzom odcinano ręce, jeśli pacjent zmarł. Klepsydra była antycznym zegarem wodnym. Rzymianie wykorzystywali klepsydry do odmierzania czasu. Kanał Koryncki planowano za cesarza Nerona. W starożytnym Rzymie stworzono platformy do dyskusji. Dotyczyły religii i polityki. W Rzymie używano ołowiu. Służył do rozwiązywania sporów. Jako papier toaletowy używano myjki na patyku.
Zaskakujące Fakty i Ciekawostki
Rzymianie pozostawili mnóstwo dziwnych faktów. Historia współczesnego Rzymu trwa około 3000 lat. W 625 p.n.e. pojawiły się pierwsze osady. W V tysiącleciu p.n.e. jest pierwsza wzmianka o Rzymie. W Rzymie znajduje się Watykan. To najmniejsze państwo na świecie. W obrębie miasta funkcjonuje państwo-miasto Watykan. W Rzymie wieszano falliczne symbole na drzwiach. Wąż symbolizował miłość i dobrobyt. Unikalną odzieżą rzymską była toga. Kiedy zmarł cesarz, wypuszczano orła. Miesiąc sierpień nazwano na cześć Augusta. Długie imiona miały trzy części. W Rzymie było 76 wyjść w Koloseum. Kurtyzany były szczytem bogactwa płatnej miłości. Prostytucja była zawodem prawniczym. Za usługi prostytutek płacono specjalnymi monetami. W Rzymie była moneta przedstawiająca stosunek seksualny. Związki osób tej samej płci były powszechne. Na ścianach domów malowano erotyczne freski. Dziewczęta uczyły się w domu. Miód mógł płacić podatki. Cesarz Neron poślubił niewolnika. Haczykowaty nos oznaczał potencjał umysłowy. Jedzenie mięsa dzięcioła było grzechem. Leżący świerk w Rzymie. Rzymianie zawsze opuszczali dom prawą nogą. Bazylikę św. Piotra budowano 120 lat. W 846 roku ograbiono Bazylikę św. Piotra. Piazza Navona zbudowano na ruinach stadionu Domicjana. Hiszpańskie Schody zbudowano w latach 1723-1725. Mają 135 schodów. Wierzono, że odchody dzików mają właściwości lecznicze. Kobiety farbowały włosy na blond i rudy. Używano dziwnych mieszanek. Monobrew była cenioną cechą. Aby wziąć ślub, 'porywano’ pannę młodą. Kąpano się w oliwie. Pranie ubrań w moczu było powszechne.
Kiedy założono Starożytny Rzym?
Starożytny Rzym założono 21 kwietnia 753 roku p.n.e. Legenda mówi, że dokonali tego bracia Romulus i Remus. Miasto Rzym jest starsze niż chrześcijaństwo.
Ile widzów mieściło Koloseum?
Koloseum mogło pomieścić nawet 50 000 widzów. Niektóre źródła podają, że pojemność wynosiła ponad 200 000 widzów. Był to największy amfiteatr starożytnego Rzymu.
Jakie były główne okresy w historii Rzymu?
Dzieje Rzymu dzielą się na trzy główne okresy. Pierwszy to Rzym królewski (753-509 p.n.e.). Następnie Republika Rzymska (509-27 p.n.e.). Ostatni okres to Cesarstwo Rzymskie (27 p.n.e. – 1453 n.e.).
Co oznacza skrót SPQR?
Skrót SPQR oznacza 'Senatus PopulusQue Romanus’. Tłumaczy się go jako 'Senat i Lud Rzymski’. Symbolizował władzę w Republice i Cesarstwie.
Wojskowość i Podboje
Armia Rzymska była maszyną podbojów. Imperium Rzymskie miało największą armię. Wojownicy mieszkali w namiotach po 10 osób. Aquila była insygnium legionów. Rzymianie byli doskonałymi wojownikami. Brutalnie podbijali ziemie. Niektórzy podbici stawali się wiernymi poddanymi. Gajusz Juliusz Cezar był słynnym rzymskim generałem. W 48 roku p.n.e. odbyła się bitwa pod Farsalus. Rzymianie mogli uwolnić się 17 lat po inwazji Hannibala. Imperium Rzymskie było największym imperium, które rządziło prawie połową znanego świata. Imperium było największą cywilizacją na ziemi.
Dziedzictwo i Zabytki
Starożytna cywilizacja rzymska stworzyła podstawy późniejszej cywilizacji europejskiej. Rzym był miejscem narodzin nowoczesnego prawa. Imperium Rzymskie było źródłem inspiracji dla innych cywilizacji. Rzym jest pełen rzeźb. Znana rzeźba to 'Laokoon i jego synowie’. W Rzymie znajduje się ponad 2000 fontann. Fontanna di Trevi przyciąga tysiące turystów. Miasto Rzym jest jednym z najdłużej zamieszkałych miast. Jest miastem, które nigdy nie śpi. Tętni życiem przez całą dobę. Rzym jest zbudowany na siedmiu wzgórzach. To Palatyn, Kapitol, Awentyn, Eskwilin, Wiminial, Celio i Kwirynał. Warto zobaczyć Koloseum i Panteon. Ważne zabytki to Forum Romanum i Termy Karakalli. Należy odwiedzić Circus Maximus i Łuk Konstantyna. Katakumby Rzymskie są też interesujące. Kolumna Trajana ma wysokość 39,83 m. Przedstawia 155 scen i 2662 postaci. Cesarz przedstawiono 58 razy. Makieta Rzymu z IV wieku n.e. to Plastico di Roma Imperiale. W Rzymie znajduje się największe studio filmowe w Europie. Nazywa się Cinecittà. W 1960 roku w Rzymie odbyły się Letnie Igrzyska Olimpijskie. Rzym ma dwa duże kluby piłkarskie. To AS Roma i S.S. Lazio. Wilczyca Kapitolińska jest symbolem Rzymu i klubu AS Roma. Aquila jest symbolem legionów i klubu Lazio.
Ciekawostki i Nieznane Fakty
Rzymianie pozostawili mnóstwo dziwnych informacji. W starożytnym Rzymie niepełnoletnie dziewczęta były posłuszne ojcu. Za nieposłuszeństwo brat mógł ukarać siostrę seksem. Tylko cesarz Klaudiusz nie miał romansów z mężczyznami. Większość cesarzy była biseksualna. Cezar miał pasywny związek z Nikomedesem. Wycierali ręce o włosy chłopców. Chłopiec z kręconymi włosami był używany jako serwetka. W Rzymie niektóre kobiety piły terpentynę. W starożytnym Rzymie umowy przypieczętowano pocałunkiem. Żetony płaciły za usługi prostytutek. W starożytnym Rzymie mężczyzna składał przysięgę. Przykładał rękę do moszny. W Rzymie wypowiedziano wojnę bogu Neptunowi. Starożytny Rzym założyli pasterze. W starożytnym Rzymie szlachetne jelenie zaprzęgano do rydwanu. W roku 64 miasto strawił olbrzymi pożar. Wyrażenie „pieniądze nie pachną” pochodzi z Rzymu.
Portal IMPERIUM ROMANUM istnieje od 2004 roku. Jest największym kompendium wiedzy o historii Rzymu. Angielska wersja portalu aktywna jest od 2019 roku. Zawiera 722 artykuły w kategorii Nieznane fakty. Kruk krukowi oka nie wykole – mówił Makrobiusz. Żyjcie w zgodzie, wzbogacajcie żołnierzy, a poza tym możecie gardzić wszystkim – radził Septymiusz Sewer. Autorzy Rafał Kuzak i Kamil Janicki piszą o manierach Rzymian. Wydali książki o starożytności. Alberto Angela napisał „Jeden dzień w starożytnym Rzymie”. Patrick Faas jest autorem „Around the Roman Table”.
Zobacz także: