Wojciech Kilar był polskim pianistą i kompozytorem. Tworzył muzykę poważną i filmową. Jego dzieła znane są na całym świecie. Poznaj kluczowe etapy jego kariery i życia.
Kim był Wojciech Kilar?
Wojciech Kilar to wybitna postać polskiej muzyki. Urodził się 17 lipca 1932 roku we Lwowie. Zmarł 29 grudnia 2013 roku w Katowicach. Był cenionym pianistą i kompozytorem. Stworzył muzykę poważną i filmową. Jego twórczość zdobyła międzynarodowe uznanie. Kilar jest jednym z najbardziej utytułowanych polskich artystów. Otrzymał wiele prestiżowych nagród. W 2012 roku odznaczono go Orderem Orła Białego.
Życiorys Wojciecha Kilara
Dzieciństwo Wojciecha Kilara przypadło na trudne czasy. Przeżył dwie okupacje we Lwowie. Jego rodzina miała artystyczne tradycje. Ojciec, Jan Franciszek Kilar, był lekarzem. Matka, Neonilla, pracowała jako aktorka teatralna. Młody Wojciech Kilar rozpoczął karierę muzyczną we Lwowie. Kontynuował edukację w Polsce. W latach 1946-1947 uczył się w Rzeszowie. Była to Państwowa Średnia Szkoła Muzyczna. W 1947 roku zajął drugie miejsce w konkursie Młodych Talentów. Studiował w Państwowej Wyższej Szkole Muzycznej w Katowicach. Jego pedagogami byli wybitni muzycy. Uczył się pod kierunkiem Władysławy Markiewiczówny i Artura Malawskiego. Jego nauczycielami byli też Bolesław Woytowicz i Nadia Boulanger w Paryżu. Ukończył studia w 1955 roku. W latach 1955-1958 był asystentem w Krakowie. Pracował w Państwowej Wyższej Szkole Muzycznej. W latach 1959-1960 otrzymał stypendium we Francji. Był stypendystą rządu francuskiego w Paryżu. W 1960 roku nagrodziła go fundacja im. L. Boulanger z Bostonu.
Etapy twórczości Wojciecha Kilara
Twórczość kompozytorska Kilara jest bardzo zróżnicowana. Obejmuje ponad 60 utworów autonomicznych. Można wyróżnić kilka okresów w jego pracy. Pierwszy to okres neoklasyczny (1947-1957). Wtedy powstała między innymi „Oda Béla Bartók in memoriam”. Następnie przyszedł okres konstruktywizmu sonorystycznego (1960-1971). Charakteryzował się eksperymentami z dźwiękiem. Przykładem jest utwór „Riff 62”. Termin „riff” pochodzi z jazzu. Ta muzyka fascynowała Kilara. „Riff 62” był symbolem sprzeciwu wobec tradycji. Kolejny ważny utwór z tego okresu to „Diphtongos”. Od 1972 roku rozpoczął się okres narodowo-religijny. Kilar czerpał inspirację z polskiego folkloru i wiary. Powstały wtedy dzieła takie jak „Krzesany” czy „Bogurodzica”.
Jakie są najważniejsze utwory Wojciecha Kilara z tego okresu?
Jakie są najważniejsze utwory Wojciecha Kilara z okresu narodowo-religijnego?
Do najważniejszych utworów należą „Krzesany”, „Orawa”, „Exodus” oraz „Missa pro pace”. Każdy z nich ma wyjątkowe znaczenie w jego dorobku.
„Krzesany” z 1974 roku to poemat symfoniczny. Jest to „apologia góralszczyzny”. Utwór ten zdobył ogromną popularność. „Orawa” z 1986 roku to rzecz obowiązkowa dla orkiestr kameralnych. Kilar traktował orkiestrę jak góralską kapelę. Sam kompozytor mówił o „Orawie”:
To jedyny utwór, w którym nie zmieniłbym jednej nuty.
„Exodus” z lat 1979-1980 nawiązuje do Księgi Wyjścia. Słychać w nim echa muzyki żydowskiej i reggae. Utwór przypomina też „Bolero” Ravela. „Missa pro pace” (Msza o pokój) powstała w 2000 roku. To wielka msza liturgiczna. Przeznaczona jest na głosy solowe, chór i orkiestrę. Krytyk Bohdan Pociej uważał, że dorównuje mszom Bacha czy Strawińskiego.
Wojciech Kilar i muzyka filmowa
Wojciech Kilar jest znany na świecie głównie dzięki muzyce filmowej. Stworzył ścieżki dźwiękowe do ponad 160 filmów. Jego muzyka jest istotnym elementem tych produkcji. Współpracował z najwybitniejszymi reżyserami. Byli to między innymi Andrzej Wajda, Krzysztof Zanussi i Roman Polański. Pracował też z Francisem Fordem Coppolą. Jego muzyka do „Draculi” z 1992 roku przyniosła mu międzynarodową sławę. Inne znane dzieła filmowe to muzyka do „Pianisty” Romana Polańskiego i „Pana Tadeusza” Andrzeja Wajdy. Wiele jego kompozycji filmowych zyskało popularność jako utwory autonomiczne. Polskie Wydawnictwo Muzyczne opublikowało zbiory jego muzyki filmowej na fortepian.
Z iloma reżyserami współpracował Wojciech Kilar?
Z iloma znanymi reżyserami współpracował Wojciech Kilar?
Kilar współpracował z wieloma znanymi reżyserami polskimi i zagranicznymi. Byli to między innymi Andrzej Wajda, Krzysztof Zanussi, Roman Polański i Francis Ford Coppola. Jego muzyka wzbogaciła dzieła takich twórców jak Kazimierz Kutz, Krzysztof Kieślowski i Jane Campion.
Muzyka filmowa Kilar cieszy się ogromną popularnością. Rośnie zainteresowanie jego utworami w formie koncertowej. Kilar uważał, że film wymaga siły i emocji w muzyce. Jego kompozycje doskonale oddawały nastrój i dramaturgię obrazu. O współpracy z Francisem Fordem Coppolą mówił:
Francis Ford Coppola, dzięki „Ojcu chrzestnemu” i pierwszej części „Czasu Apokalipsy” był zawsze moim ulubionym reżyserem. Była to propozycja nie do odrzucenia.
Nagrody i wyróżnienia
Wojciech Kilar był laureatem wielu nagród. Otrzymał je za muzykę poważną i filmową. Jest ich ponad 20. W 2012 roku uhonorowano go Orderem Orła Białego. To najwyższe polskie odznaczenie. Był także odznaczony Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski. Jego muzyka filmowa zdobyła liczne statuetki. Otrzymał cztery Polskie Nagrody Filmowe Orły. Były to nagrody za muzykę do filmów „Pan Tadeusz”, „Życie jako śmiertelna choroba przenoszona drogą płciową”, „Pianista” i „Persona non grata”. Zdobył też dwie nagrody na Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych w Gdyni. Nagrodzono muzykę do „Spirali” i „Ziemi obiecanej”. Za muzykę do „Pianisty” otrzymał francuskiego Cezara. Był nominowany do nagrody BAFTA za ten sam film. Jego muzyka do „Draculi” była nominowana do nagrody Saturn. Otrzymał również Złotą Kaczkę za muzykę do „Pana Tadeusza”.
Spójrz na podsumowanie wybranych nagród filmowych Wojciecha Kilara:
Wojciech Kilar cieszy się wysoką oceną publiczności. Na jednym z portali filmowych ma ocenę 8,6 na podstawie 6401 głosów. Jest w TOP 14 kompozytorów według tego portalu. Po jego śmierci w 2013 roku zaczęto przyznawać nagrody jego imienia.
Życie prywatne i ciekawostki
Wojciech Kilar był osobą skromną. Stronił od blasku fleszy. Ważne było dla niego życie rodzinne. Poznał swoją przyszłą żonę Barbarę Pomianowską w Katowicach. Rodzina była dla niego wielkim wsparciem. O swoim życiu prywatnym mówił niewiele. W latach 1979-1981 był wiceprezesem Związku Kompozytorów Polskich. Był też członkiem-założycielem Towarzystwa im. Karola Szymanowskiego w Zakopanem. Należał do Związku Podhalan. Był honorowym obywatelem Rzeszowa. Kilar miał także inne zainteresowania. Interesował się malarstwem. Podróże były dla niego źródłem inspiracji. Odwiedził między innymi Chiny, Japonię i Amerykę Południową. Muzyka była dla niego ucieczką i sposobem na odnalezienie siebie. Czerpał spokój z dźwięków natury. Muzyka była dla niego formą medytacji.
Czy Wojciech Kilar miał jakieś nietypowe pasje?
Czy Wojciech Kilar miał jakieś nietypowe pasje?
Tak, oprócz muzyki, Kilar interesował się malarstwem. Podróże do odległych krajów były dla niego ważnym źródłem inspiracji. Cenił sobie spokój i prywatność, stroniąc od rozgłosu.
Wojciech Kilar zmarł z powodu guza mózgu. Miał 81 lat. Pozostawił po sobie bogate dziedzictwo. Jego muzyka wciąż inspiruje artystów i zachwyca publiczność na całym świecie.
Zobacz także: