Puszcza Białowieska i Białowieski Park Narodowy – Fakty, Ciekawostki, Atrakcje

Puszcza Białowieska stanowi unikalny kompleks leśny w Europie. Poznaj jej historię, niezwykłą przyrodę oraz atrakcje turystyczne. Dowiedz się, co warto zobaczyć w Białowieskim Parku Narodowym.

Wprowadzenie do Puszczy Białowieskiej i BPN

Puszcza Białowieska to zielony skarb na mapie Europy. Leży na pograniczu Polski i Białorusi. Stanowi ostatnią pozostałość lasu pierwotnego na Niżu Środkowoeuropejskim. Ten obszar jest unikalny na skalę kontynentu. Jego ekosystem pozostał w dużej mierze niezmieniony.

Puszcza Białowieska jest największym w Europie obszarem leśnym z naturalnym drzewostanem. Zajmuje łączną powierzchnię około 1500 kilometrów kwadratowych. Ponad 40% puszczy leży po stronie Polskiej, co daje około 630 kilometrów kwadratowych. Ta część stanowi 58 tysięcy hektarów powierzchni.

Na terenie Puszczy znajduje się 20 rezerwatów przyrody. Najważniejszym z nich jest Białowieski Park Narodowy. Park Narodowy w Białowieży powstał 11 sierpnia 1932 roku. Jest drugim najstarszym parkiem narodowym w Polsce. Chroni najlepiej zachowany fragment puszczy. Park jest jedynym polskim obiektem przyrodniczym wpisanym na listę światowego dziedzictwa UNESCO. Wpis ten nastąpił w 1979 roku.

Białowieski Park Narodowy w szczegółach

Historia Parku

Idea utworzenia parku narodowego pojawiła się już w 1916 roku. W 1921 roku utworzono pierwszy polski park narodowy. Był nim wówczas niewielki fragment Puszczy Białowieskiej. W 1932 roku powstał Park Narodowy w Białowieży. Park chroni centralną część Puszczy. W 1979 roku obszar parku wpisano na listę światowego dziedzictwa UNESCO. W 1992 roku nastąpiło rozszerzenie listy o fragment białoruskiego parku. Kolejne rozszerzenie w 2014 roku objęło całą polską część Puszczy Białowieskiej.

Powierzchnia i struktura

Powierzchnia Białowieskiego Parku Narodowego wynosi 105,17 km². Daje to 10517,27 ha. Park stanowi około 17% powierzchni polskiej części Puszczy. Jest to jedna szósta polskiej części Puszczy Białowieskiej. Park dzieli się na obszary ochrony ścisłej, czynnej i krajobrazowej. Obszar ochrony ścisłej zajmuje 6059,27 ha. Ochrona czynna obejmuje 4104,63 ha. Ochrona krajobrazowa to 353,37 ha. Park posiada również otulinę o powierzchni 3224,26 ha.

Fauna Puszczy Białowieskiej

Puszcza Białowieska to dom dla ogromnej liczby zwierząt. Stwierdzono obecność ponad 12 tysięcy gatunków. W całej Polsce żyje około 40 tysięcy gatunków zwierząt. Jedna trzecia z nich występuje na terenie puszczy. 95% gatunków zwierząt to bezkręgowce. Stan rozpoznania bezkręgowców ocenia się na około 50%.

Puszcza Białowieska słynie z żubra. Żubr, czyli Bison Bonasus, jest symbolem tego miejsca. To największy ssak lądowy Europy. W Puszczy Białowieskiej żyje największa populacja wolnego żubra na świecie. Różne źródła podają populację na około 500 do 1000 osobników. Po stronie polskiej jest to około 400-500 osobników. W całej Polsce żyje 2316 żubrów. 2115 osobników żyje na wolności. Populacja żubrów stopniowo się zwiększa.

Na terenie Puszczy Białowieskiej występuje 58 gatunków ssaków. Można spotkać wilki, łosie, rysie, jelenie, sarny i dziki. Wśród ssaków są też jenot, gronostaj, koszatka i popielica. Występują rzęsorek, ryjówka aksamitna i ryjówka malutka. W parku żyją też nietoperze, np. karlik malutki, karlik większy, borowiec i borowiaczek.

Na terenie puszczy można spotkać około 250 gatunków ptaków. W parku stwierdzono 120 gatunków ptaków. Chronione są dzięcioł białogrzbiety i dzięcioł trójpalczasty. Orlik krzykliwy również podlega ochronie. Stwierdzono występowanie zaledwie 7 gatunków gadów, w tym zaskrońca. Występuje 11-12 gatunków płazów. Liczba gatunków ryb to 29-32.

FAUNA PUSZCZY

Procentowy udział bezkręgowców i liczba gatunków kręgowców w Puszczy Białowieskiej.

Flora Puszczy Białowieskiej

W Puszczy Białowieskiej rośnie wiele gatunków roślin i drzew. Flora parku obejmuje 809 gatunków roślin naczyniowych. W parku rośnie około 1500 gatunków roślin. Stwierdzono prawie 200 gatunków mchów. Występuje 283 gatunki porostów. Na terenie puszczy rośnie 26 gatunków drzew. Jest 21 gatunków drzew liściastych i 5 gatunków drzew szpilkowych. Dęby białowieskie są najbardziej charakterystyczne. Niektóre stare drzewa mają nawet kilkaset lat. Dąb Jagiełły liczy sobie ponad 450 lat. Dąb Jagodowy ma ponad 800 lat. Dąb Dunin to Europejskie Drzewo Roku 2022. Jego obwód przekracza 5 metrów.

Na terenie Puszczy Białowieskiej występuje około 5000 gatunków grzybów. Obumarłe drzewa stanowią istotne środowisko życia dla różnych organizmów. Martwe drewno w puszczańskich nadleśnictwach to średnio 74 m³/ha. W parku chronione są unikalne zbiorowiska roślinne. Jest ich około 40. W tym 20 zbiorowisk leśnych i 13 zespołów torfowisk i łąk. Występuje 12 gatunków storczyków. Chronione rośliny to arnika górska, pełnik europejski i turówka wonna. Spotkasz tu szmaciaka gałęzistego, fiołka bagiennego, orlika pospolitego i kosaćca syberyjskiego.

Atrakcje i miejsca warte odwiedzenia

Białowieża to malownicza miejscowość, która stanowi centrum Puszczy. Warto zaplanować wycieczkę do Białowieskiego Parku Narodowego. Puszcza Białowieska to kierunek podróży na cały rok.

Lista miejsc i atrakcji w Puszczy Białowieskiej i okolicy:

• Spacer ścieżkami edukacyjnymi przez Puszczę Białowieską: Pozwalają poznać różnorodność lasu. Rezerwat Ścisły można zwiedzać tylko z przewodnikiem. Szlak Do Dębu Jagiełły o długości 4 km jest dostępny tylko z przewodnikiem. Wilczy Szlak ma 11.5 km. Szlak Wokół Uroczyska Głuszec ma 5.5 km. Carska Tropina ma 4 km. Tropem Żubra ma 20 km, z czego 3.5 km na terenie parku. Ścieżka Przez Trzy Zbiorowiska ma 0.4 km.
• Rezerwat Pokazowy Żubrów: To najlepsze miejsce, aby zobaczyć żubry z bliska. Znajduje się na trasie Hajnówka – Białowieża. Można tu podziwiać majestatyczne zwierzęta. Populację żubrów najłatwiej zobaczyć w rezerwacie. Bilet normalny kosztuje 16 zł, ulgowy 10 zł.
• Muzeum Przyrodniczo-Leśne Białowieskiego Parku Narodowego: To najstarsze muzeum w polskich parkach narodowych. Posiada nowoczesne wystawy. Bilet normalny kosztuje 18 zł, ulgowy 14 zł.
• Park Pałacowy w Białowieży: Park założono pod koniec XIX wieku. Jest w stylu angielskim. Znajduje się w nim Dworek Gubernatora Grodzieńskiego.
• Cerkiew pw. Opieki Matki Bożej w Dubiczach Cerkiewnych / Cerkiew św. Mikołaja w Białowieży: Cerkiew w Białowieży posiada unikalny ceramiczny ikonostas. Jest to jedyny taki ikonostas w Polsce.
• Stacja kolejowa Białowieża Towarowa / Restauracja Carska: Restauracja mieści się w zabytkowym budynku dworca kolejowego.
• Skansen Architektury Drewnianej Ludności Ruskiej Podlasia: Przedstawia tradycyjne budownictwo regionu.
• Miejsce Mocy: Znajduje się na trasie Hajnówka – Białowieża. Zaleca się odwiedzenie go osobom zainteresowanym pozytywnymi wibracjami.
• Szlak Dębów Królewskich: To krótki szlak o długości około 500 metrów. Można go przejść w około 20 minut. Znajdują się tu stare dęby. Ich wiek waha się od 150 do 500 lat.
• Kładka Żebra Żubra: Umożliwia spacer nad podmokłym terenem.
• Carska Tropina: Historyczna trasa.
• Kolejka wąskotorowa Hajnówka-Topiło: Warto sprawdzić godziny odjazdów i cennik.
• Skit Świętych Antoniego i Teodozjusza Pieczerskich w Odrynkach: Prawosławny kompleks klasztorny.
• Ruiny kościoła św. Antoniego w Jałówce: Zabytkowe pozostałości.
• Zalew Siemianówka: Duży zbiornik wodny w okolicy.

Warto skorzystać z mapy atrakcji Puszczy. Można obserwować żubry przez kamerę internetową. Transmisja jest dostępna na stronie Żubry Online.

• Zarezerwuj noclegi z wyprzedzeniem. Szczególnie w sezonie wakacyjnym.
• Przygotuj się na różne warunki pogodowe. Spacery w puszczy wymagają odpowiedniego ubioru.
• Zorganizuj wycieczkę z przewodnikiem. Zwiedzanie Rezerwatu Ścisłego jest możliwe tylko w ten sposób.

Ochrona i zarządzanie Puszczą

Puszcza Białowieska to nie tylko park narodowy. Większość Puszczy od wieków kształtował człowiek. Fragmenty lasów o charakterze naturalnym zajmują niecałe 20% powierzchni. Leśnicy opiekują się Puszczą Białowieską od ponad 90 lat. Obowiązkiem leśników jest chronienie cennych siedlisk i zagrożonych gatunków. Leśnicy chcą chronić Puszczę taką, jaką znamy. Działania ochrony czynnej są niezbędne. Pomagają nie utracić cennych gatunków. Średnie roczne pozyskanie drewna w Nadleśnictwie Białowieża do 2021 r. wyniesie 18,8 tys. m³. W przeciętnym nadleśnictwie poza puszczą wycina się ponad 90 tys. m³ drewna rocznie. Trzy puszczańskie nadleśnictwa są deficytowe.

Puszcza Białowieska jest poddawana projektowi oceny i monitorowania. Badane są zmiany stanu różnorodności biologicznej. Stosuje się technologie takie jak skanowanie laserowe LiDAR i teledetekcja. Odkrycia archeologiczne wskazują na dawną działalność człowieka. Odkryto struktury kamienne sprzed niespełna 2000 lat. Mogą być pozostałością po dawnych polach uprawnych. Długość odkrytych struktur przekracza 300 km. Prowadzone są dalsze badania laboratoryjne. Mają oszacować wiek odkrytych obiektów.

To unikat w skali kraju i coś, co zasługuje na wzmiankę na skalę europejską.

Gleboznawcy uważają puszczę za obfitującą w urodzajne, żyzne tereny.

Praktyczne wskazówki dla odwiedzających

Podczas zwiedzania Białowieskiego Parku Narodowego pamiętaj o zasadach. Zabronione jest karmienie i łapanie zwierząt. Należy zachować ostrożność podczas obserwacji. Nie wolno zbliżać się do gniazd, nor ani innych miejsc. Zwierzęta mogą czuć się tam zagrożone. Nie zostawiaj śmieci ani pozostałości po jedzeniu.

Okolice Puszczy Białowieskiej oferują różne formy wypoczynku. Można zwiedzać puszczę kajakiem, rowerem lub pieszo. W okolicy znajduje się 500 km szlaków rowerowych. Warto zarezerwować nocleg z wyprzedzeniem. Białowieża oferuje hotele i agroturystykę. Przykłady to hotel Stoczek 1929 (ocena 9/10) i Korolowa Chata (ocena 10/10). W okolicy znajdują się inne parki narodowe. Możesz odwiedzić Narwiański Park Narodowy lub Biebrzański Park Narodowy. Oba parki leżą w województwie podlaskim.

Zobacz także:

• Puszcza Białowieska i Białowieski Park Narodowy – serce pierwotnej przyrody
• Ciekawostki o Słowiński Park Narodowy
• Ciekawostki o Świętokrzyskim Parku Narodowym
• Żubr – Król Puszczy i Symbol Ochrony Przyrody w Polsce
• Woliński Park Narodowy – perła polskiej przyrody