Świat oczami osób niewidomych i słabowidzących różni się od perspektywy osób widzących. Artykuł przybliża ich codzienność, wyzwania i sposoby radzenia sobie z dysfunkcją wzroku. Poznaj fakty, technologie i historie, które zmieniają postrzeganie ślepoty.
Świat bez wzroku – podstawowe fakty
Na świecie żyje 39 milionów niewidomych osób. To znacząca populacja. W Polsce mieszka kilka milionów osób z różnymi niepełnosprawnościami. Około 2 miliony z nich to osoby niewidome i niedowidzące. Około pół miliona osób w Polsce jest niesłyszących.
Utrata wzroku jest postrzegana jako duże nieszczęście. Wzrok to zmysł dominujący dalekiego zasięgu. 85% informacji pozasłownych odbieramy za pomocą wzroku. Dysfunkcja wzroku wpływa na wiele aspektów życia.
Jak wygląda codzienność osób niewidomych?
Codzienność osób niewidomych od urodzenia różni się od ociemniałych. Osoby, które tracą wzrok, potrzebują więcej zrozumienia. Potrzebują pomocy i życzliwości. Osoby niewidome i słabowidzące spotyka się wszędzie. Są na ulicach, w środkach lokomocji, w sklepach. Odwiedzają urzędy i przychodnie.
Jak wygląda życie niewidomych? Życie składa się z dni powszednich. Składa się ze spraw drobnych i małych. Jest to szara codzienność.
„Gdy budzę się ze snu, pojawia się ciemność.”
To cytat osoby, która straciła wzrok.
„Nie jest złe to moje życie. Nie jest pewnie łatwe, ale z ręką na sercu – kto może powiedzieć, że ma łatwe życie?” – Robert Zarzecki.
Robert Zarzecki to masażysta i fizjoterapeuta. Prowadzi gabinet masażu. Gra w tenisa dla niewidomych. Prowadzi fundację „Widzimy Inaczej”. Gra też w teatrze amatorskim.
Wyzwania dnia codziennego
Co w życiu codziennym sprawia niewidomym najwięcej trudności? Brak sygnalizacji dźwiękowej jest dużym utrudnieniem. Nawet najlepiej wyszkolony pies przewodnik ma ograniczenia. Nie przeczyta numeru nadjeżdżającego autobusu. Osoby niewidome mają problem z dostępnością materiałów. Tylko 5% ogólnodostępnych materiałów jest dostępnych dla nich. Mają trudności z podręcznikami i materiałami do nauki.
Robert Zarzecki cierpi na wrodzone barwnikowe zwyrodnienie siatkówki. Ma zmniejszone pole widzenia o 40%. Stracił wzrok w wieku 12 lat. Adrian Now stracił wzrok w wieku 12 lat. Sebastian Grzywacz ociemniał 16 lat temu. Monika jest niewidoma od 15 lat. Monika jest dziennikarką i prawniczką.
„Człowiek chyba nigdy nie jest w stanie się pogodzić.”
Utrata wzroku to proces trudny.
„Nie zawsze jest tak, że jestem dzielny i sam sobie radzę.” – Robert Zarzecki.
Ważne jest wsparcie bliskich.
„Pomogła mi silna wola, pomoc rodziny, przyjaciół oraz możliwość polegania na drugiej osobie.”
Niepełnosprawność jest uszczerbkiem. Nie oznacza to jednak choroby.
„Niepełnosprawność jest uszczerbkiem, ale ja się nie czuję osobą chorą.”
Różnice między niewidomymi od urodzenia a ociemniałymi
Codzienność osób niewidomych od urodzenia różni się od ociemniałych. Osoby ociemniałe pamiętają świat wizualnie. Pamiętają kolory i kształty. Osoby niewidome od urodzenia poznają świat inaczej. Poznają go przez dotyk, słuch, węch.
„Osoby niewidome muszą zapamiętać, że trawa jest zielona, a słońce żółte.” – Kamila Miler-Zdanowska.
Kamila Miler-Zdanowska jest dyrektorem ośrodka w Laskach. Ośrodek Szkolno-Wychowawczy dla Dzieci Niewidomych im. Róży Czackiej znajduje się w Laskach koło Warszawy. Uczy dzieci niewidome.
Technologia na co dzień – wsparcie dla osób niewidomych
Technologia ułatwia funkcjonowanie osób niewidomych. Sztuczna inteligencja pomaga w rozpoznawaniu otoczenia. Aplikacje rozpoznają banknoty i kolory. Funkcje odczytują natężenie światła. VoiceOver to technologia odczytująca zawartość ekranu. Bezpłatne programy udźwiękawiające są dostępne. Zwykły laptop z normalnym oprogramowaniem może być dostosowany. Wymaga specjalnego oprogramowania.
Dostępne są gadżety ułatwiające życie. Czujnik cieczy informuje o poziomie płynu. Gadająca waga podaje masę ciała. Gadające glukometry mierzą cukier. Udźwiękowiony odtwarzacz służy do słuchania książek mówionych. Istnieją urządzenia częściowo przywracające wzrok. Brain Port to jedno z nich. Niewidomy żołnierz Craig Lundberg testował Brain Port. Widzi językiem dzięki temu urządzeniu.
Istnieją specjalistyczne drukarki dla niewidomych. Umożliwiają odczytywanie tekstu i grafik dotykiem. Pismo brajlowskie to podstawowa technologia. Napisy brajlowskie znajdują się na opakowaniach leków. Elektroniczne poradniki i publikacje są bezpłatne. Technologie wspomagające zwiększają samodzielność.
„Mam nadzieję, że postęp technologiczny i rozwój różnorodnych technologii wspomagających spowoduje, że osoby takie będą bardziej samodzielne i aktywne.”
Jak pomagać osobom niewidomym?
Pomoc dla niewidomych często nie wymaga dużego wysiłku. Ludzie nie tyle nie chcą pomagać, co nie wiedzą jak.
„Nie bój się porozmawiać, zapytać, w czym możesz pomóc.”
To najlepsza zasada. Lepiej pytać osoby niewidome, czy potrzebują pomocy.
„Jeśli chce mi pani pomóc, proszę zapytać, nie jestem przedmiotem do przestawiania.” – Robert Zarzecki.
Edukacja w zakresie pomocy jest potrzebna. Potrzebna jest w miejscach publicznych. Można przeprowadzać niewidomych przez jezdnię. Wskazuj wolne miejsca w tramwaju. Pamiętaj, aby nie wyręczać.
„Nie można nas wyręczać.”
Daj przestrzeń na samodzielność. Umożliwiaj dostęp do wydarzeń kulturalnych. Filmy z audiodeskrypcją są ważne. Wystawy malarskie mogą mieć wypukłe dzieła.
Zastanawiasz się, jak pomóc osobie niewidomej na ulicy?
Zapytaj, czy potrzebuje pomocy. Nie chwytaj jej za rękę bez pytania. Zaproponuj ramię do prowadzenia. Idź lekko z przodu. Opisz otoczenie.
Jakie postawy wśród ludzi spotykasz najczęściej?
Ludzie często unikają kontaktu. Boją się zrobić coś źle. Czasem są nadopiekuńczy. Traktują osobę niewidomą jak przedmiot. Zmiana poglądów na temat niewidomych jest istotna.
Mity i stereotypy – co warto wiedzieć?
Wiele osób ma błędne poglądy na temat niewidomych. Stereotypy utrudniają integrację. Niepełnosprawność nie oznacza wykluczenia ze społeczeństwa. Osoby z niepełnosprawnościami są częścią społeczeństwa. Warto pogłębiać wiedzę na ich temat. Nie bój się mówić do osoby niewidomej „obejrzyj film”. Nie bój się mówić „zobacz teledysk”. To normalne zwroty w języku.
„Słowo 'głuchy’ nie jest obraźliwe.”
Wiele osób boi się go używać. Myślą, że kogoś urazi. Podobnie jest ze słowem „niewidomy”. Te słowa opisują stan. Nie są pejoratywne.
Inspirujące historie osób niewidomych
Niepełnosprawność nie musi być barierą. Wiele osób niewidomych osiągnęło sukces. Ralph Teeter był niewidomy. Stracił wzrok w wieku 5 lat. Był wynalazcą tempomatu. Opatentował wynalazek po 10 latach. Downey to niewidomy architekt. Projektuje wnętrza dla osób niewidzących. Mileny Canning widzi tylko obiekty w ruchu. Cierpi na objaw Riddocha.
Mark Anthony Riccobono to niewidomy kierowca NASCAR. Samodzielnie przejechał tor Daytona Motor Speedway. Tommy Edison jest niewidomym krytykiem filmowym. Prowadzi kanał na YouTube. Marla Runyan to niewidoma lekkoatletka. Zdobyła złote medale paraolimpijskie w 1992. Trzykrotnie była mistrzynią USA w biegu na 5000 m.
Alan Lock to niewidomy podróżnik. Przebiegł 18 maratonów. Przepłynął kajakiem przez Ocean Atlantycki. Christine Ha wygrała amerykańskiego Master Chefa. Była niewidoma. Josef Carl Engressia był niewidomym hakerem. Był pierwszym phreakerem na świecie. Esref Armagan to niewidomy artysta. Maluje rękami i igłą do brajla. Jacob Bolotin był pierwszym niewidomym lekarzem. Diagnozował choroby po zapachu.
Organizacje i wsparcie – PZN i inne inicjatywy
Wiele organizacji wspiera osoby niewidome. Polski Związek Niewidomych (PZN) jest jedną z nich. PZN to Organizacja Pożytku Publicznego. Jej KRS to 0000042049. Instytut Tyflologiczny PZN znajduje się w Warszawie. Adres to ul. Konwiktorska 9. Kontakt telefoniczny to 22 831-22-71. Sekretariat to 22 831-33-83. Email to [email protected]. Fax to 22 635 76 52.
PZN oferuje różne usługi. Prowadzi naukę brajla. Sprzedaje materiały tyflograficzne. Opiniuje dostępność przestrzeni publicznej. Adaptuje materiały dydaktyczne. Wydaje podręczniki do nauki brajla. Oferuje szkolenia na zamówienie. Prowadzi Laboratorium Ciemności. Sprzedaje wydawnictwa tyflologiczne. Realizuje projekty wspierające niewidomych.
Inne organizacje również działają. Fundacja Świat Według Ludwika Braille’a pomaga niewidomym. Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych (PFRON) zapewnia dofinansowania. Fundacja Dzieciom „Zdążyć z Pomocą” wspiera dzieci z dysfunkcjami. Europejska Unia Niewidomych (EBU) działa na poziomie międzynarodowym. Lars Bosselmann jest dyrektorem EBU. Nacho Lopez jest specjalistą ds. komunikacji w EBU.
Fundacja „Widzimy Inaczej” Roberta Zarzeckiego promuje tenis. Otworzyła Akademię Tenisa Niewidomych i Słabowidzących. Sebastian Grzywacz prowadzi własną fundację. Trenuje sztuki walki. Dzieli się doświadczeniami w mediach społecznościowych.
„Dzięki moim treściom ludzie zauważają, że można sobie radzić w życiu mimo dysfunkcji wzroku.” – Adrian Now.
Adrian Now i Sebastian Grzywacz to influencerzy. Pokazują codzienność niewidomych.
Edukacja i rehabilitacja – klucz do samodzielności
Edukacja jest kluczowa dla dzieci niewidomych. Ośrodki szkolno-wychowawcze zapewniają specjalistyczne nauczanie. Ośrodek w Laskach jest znanym przykładem. Dzieci uczą się brajla. Uczą się orientacji przestrzennej. Uczą się samodzielnego poruszania się. Uczą się czynności życia codziennego. Rehabilitacja osób niewidomych i słabowidzących jest kompleksowa. Obejmuje aspekty psychologiczne. Obejmuje usprawnianie widzenia szczątkowego. Włącza naukę korzystania ze sprzętu. Niestety, brak działań rehabilitacyjnych dotyczy ludzi na emeryturze.
Życie niewidomych w innych krajach
Polski Związek Niewidomych przygotował videocasty. Powstały na zlecenie Europejskiej Unii Niewidomych (EBU). Przedstawiają perspektywy z różnych krajów. Nagrania są w języku angielskim. Można ich wysłuchać na platformie Vimeo. Elisa Montonen jest doradcą w fińskiej organizacji. Luboš Zajíci jest prezesem czeskiej organizacji. Rainer Delgado reprezentuje niemiecką federację. Wymiana doświadczeń jest ważna. Pomaga zrozumieć potrzeby osób niewidomych na świecie. Konieczne jest podjęcie działań. Dotyczą one zatrudnienia osób niewidomych.
„Jestem naprawdę szczęśliwym człowiekiem, mimo że nie widzę.” – Sebastian Grzywacz.
To pokazuje, że dysfunkcja wzroku nie definiuje człowieka.
„Ograniczenia tkwią w naszych głowach.” – Sebastian Grzywacz.
Zrozumienie i wsparcie społeczne są nieocenione. Infrastruktura miast wymaga poprawy. Sygnalizacja dźwiękowa jest niezbędna. Udźwiękowione autobusy ułatwiają poruszanie się. Systemy informujące o przyjeździe autobusu byłyby pomocne.
Zobacz także: