Zima to czas magicznych krajobrazów i niezwykłych zjawisk. Poznaj fascynujące fakty o najzimniejszej porze roku. Odkryj jej tajemnice i rekordy. Dowiedz się więcej o zimowych zjawiskach pogodowych.
Co musisz wiedzieć o zimie?
Zima to jedna z czterech pór roku. Jest najzimniejszym okresem w roku. Przychodzi po jesieni, a przed wiosną. Ziemia krąży wokół Słońca. Pełna orbita zajmuje 365 dni. Oś Ziemi jest przechylona. To powoduje zmiany pór roku.
Kiedy zaczyna się zima?
Zima ma kilka definicji. Kalendarzowa zima zaczyna się 22 grudnia. Astronomiczna zima przypada na 21 lub 22 grudnia. Kończy się ona 20 marca. Zima klimatyczna następuje, gdy średnia dobowa temperatura spada poniżej zera. Na półkuli północnej kalendarzowa zima obejmuje grudzień, styczeń i luty.
Czy zima na półkuli północnej różni się od tej na południowej?
Tak, zimy na półkuli południowej są łagodniejsze. Przesilenie zimowe na półkuli północnej wypada 21 lub 22 grudnia. Na półkuli południowej jest to 21 lub 22 czerwca. Koniec zimy na półkuli północnej to 21 marca. Na południowej półkuli kończy się 21 września.
Fascynujące zimowe zjawiska pogodowe
Zima przynosi wiele zjawisk atmosferycznych. Niektóre są powszechne, inne bardzo rzadkie. Wiele osób myli podstawowe zjawiska. Trudno odróżnić szron od szadzi. Krupa śnieżna różni się od śniegu ziarnistego.
Czym jest mróz i przymrozek?
Mrozem nazywamy każdą ujemną temperaturę. Zaczyna się od minus 0,1 stopnia Celsjusza. Przymrozek to spadek temperatury minimalnej poniżej 0°C. Dzieje się to w dniu, gdy średnia dobowa temperatura jest dodatnia. Przymrozki występują od jesieni do wiosny. Mogą wpływać niekorzystnie na uprawy. W analizach klimatycznych bada się długość okresu bezprzymrozkowego. Istnieją przymrozki radiacyjne i adwekcyjne. Przy silnym mrozie należy nosić ciepłą odzież. Krem ochronny zabezpiecza skórę.
Jak powstaje śnieg, szron i szadź?
Śnieg to opad atmosferyczny. Składa się z kryształków lodowych. Powstaje w chmurach o temperaturze poniżej zera. Płatki śniegu wyglądają różnie. Mogą być gwiazdkami, słupkami, igiełkami. Czasem mają nieregularne płytki. Śnieg jest przezroczysty. Wydaje się biały z powodu rozpraszania światła. Śnieg jest zaliczany do minerałów. Tak twierdzi National Snow & Ice Data Center. Płatki śniegu spadają z prędkością około 5 km/h. Opady śniegu nie wymagają dużej wilgotności powietrza.
Szron to osad atmosferyczny. Składa się z drobnych lodowych kryształków. Powstaje na podłożu w wyniku resublimacji pary wodnej. Szadź to inny osad lodowy. Tworzy się przy zamarzaniu przechłodzonych kropelek wody. Szadź może być twarda lub miękka. Okień to gruba warstwa śniegu i szadzi. Pokrywa ona drzewa zimą.
Czym różni się zamieć od zawiei śnieżnej?
Zamieć śnieżna to sytuacja, gdy silny wiatr unosi śnieg z ziemi. Zawieja śnieżna występuje, gdy silny wiatr przenosi padające płatki śniegu. Śnieżyca to intensywny opad śniegu. Burza śnieżna to opady śniegu z wyładowaniami atmosferycznymi.
Niezwykłe i rzadkie zjawiska zimowe
Zima bywa czasem dziwnych zjawisk. Niektóre z nich zdarzają się niezwykle rzadko. Budzą podziw, a czasem strach.
- Aurora borealis (Zorza Polarna): To kolizje cząsteczek ze słońca. Cząsteczki są elektrycznie naładowane. Zderzają się z gazami w atmosferze Ziemi.
- Chmury soczewkowate: Przypominają formacje UFO. Są to nieruchome chmury w kształcie soczewek. Powstają często w obszarach górskich.
- Lodowe kwiaty: Cienkie warstwy lodu są wypychane ze łodyg roślin. Tworzą delikatne, kwiatowe struktury.
- Śnieżne pączki: Powstają, gdy gruda śniegu spada na pokrywę śnieżną. Przy odpowiednich warunkach meteorologicznych toczą się.
- Pył diamentowy: To zjawisko występuje w bardzo mroźne dni. Powstaje przy słonecznej pogodzie.
- Zamarznięte bąbelki metanu: To pęcherzyki metanu uwięzione w lodzie. Można je zobaczyć np. w Kanadzie.
- Słupy światła: Powstają, gdy światło odbija się od płaskich kryształków lodu. Mogą być wynikiem światła naturalnego lub sztucznego.
- Błyskawice nad Catatumbo: Wyładowania atmosferyczne występują nad ujściem rzeki Catatumbo w Wenezueli. Zjawisko trwa około 300 dni w roku. Błyskawice pojawiają się około 9 godzin dziennie.
Zimowe rekordy i ciekawostki ze świata
Zima to czas rekordów i niezwykłych zdarzeń. Światło słoneczne zimą ma znaczenie. Najkrótszy dzień na półkuli północnej trwa 7 godzin i 42 minuty. Różnica w długości dnia wynosi 9 godzin i 4 minuty. W styczniu Ziemia jest najbliżej Słońca.
Największe płatki śniegu i opady
Rekordowy płatek śniegu spadł w Montanie. Miało to miejsce 28 stycznia 1887 roku. Miał szerokość 45 cm. Jego grubość wynosiła 20 cm. Płatki śniegu są zawsze inne. Nie znaleziono identycznej pary. Przeciętna wielkość płatka waha się. Jest mniejsza od grosza lub ma szerokość ludzkiego włosa.
Miasto Aomori w Japonii ma obfite opady śniegu. Odnotowuje ich najwięcej spośród dużych miast. Mieszkańcy są „atakowani” 8 metrami śniegu rocznie.
Najniższe temperatury
Najniższa temperatura na Ziemi wyniosła -91,2 ºC. Zarejestrowano ją na Antarktydzie. Było to 8 grudnia 2013 roku. Inny rekord to -89,2°C. Miał miejsce 21 lipca 1983 roku. Odnotowano go w stacji Vostok na Antarktydzie. Oddech zamarza przy -40 stopniach Celsjusza. Najniższa temperatura odnotowana na Ziemi to -98,2 stopni Celsjusza.
Biegun zimna w Polsce to Siedlce. Zanotowano tam -41 stopni Celsjusza. Hala Izerska również jest zimnym miejscem. Rekord w lipcu wyniósł tam -5,5 stopnia. Rekordy mrozu w Polsce sięgają -40 stopni. W 1929 roku w kilku miastach było około -35 stopni. Dotyczyło to Tarnowa, Radomia, Lublina, Krakowa. Inne niskie temperatury to:
| Miejscowość | Temperatura (°C) |
|---|---|
| Dobrzechów | -40 |
| Skierniewice | -36 |
| Piotrków Trybunalski | -36 |
| Częstochowa | -36 |
| Puławy | -36 |
| Zakopane | -37.5 |
| Sianki | -40.1 |
| Poronin | -40.4 |
| Olkusz | -40.4 |
| Żywiec | -40.6 |
| Rabka | -45 |
| Kąclowa | -48 |
Inne zimowe rekordy
Największym bałwanem był Bethel w stanie Maine. Miał wysokość 34 metry. Uczniowie w Ontario wyrysowali wiele aniołków. W 2004 roku powstało ich 15 851.
Zima w historii i kulturze
Zima wpływa na życie ludzi i zwierząt. Ma też swoje miejsce w historii.
Zima 1709 roku – Wielki Mróz
Zima 1709 roku była wyjątkowo mroźna. Była to najbardziej mroźna zima tysiąclecia. Temperatura na południu Francji spadła do -23,2°C. W Anglii w nocy 5 stycznia było -12°C. Średnia temperatura w Paryżu w styczniu wyniosła -3,7°C. Mróz był tak silny, że ziemia zamarzła głęboko. Elżbieta Charlotta z Palatynatu pisała o tej zimie. Nigdy nie widziała tak niskich temperatur.
Wielki Mróz miał tragiczne skutki. Wywołał wielki głód w Europie. We Francji zmarło około 600 000 ludzi. Przyczyną były mróz i głód. Cena zboża wzrosła ponad dziesięciokrotnie. Dochód na mieszkańca w Anglii spadł. Spadek wyniósł 20-30%. Zima wpłynęła na wojnę o sukcesję hiszpańską. Opóźniła działania wojenne. Bitwa pod Połtawą w 1709 roku również miała miejsce zimą. Była to bitwa między Rosją a Szwecją. Zakończyła się zwycięstwem Rosji. Zima 1709 wpisuje się w okres Małej Epoki Lodowej.
Mróz był tak silny, że ziemia, przesiąknięta deszczami, zamarzła na głębokość trzech stóp w przeciągu zaledwie dwudziestu czterech godzin.
Zima a życie
Zima wpływa na zwierzęta. Niektóre zapadają w sen zimowy. Inne migrują do cieplejszych krajów. Niektóre gatunki gąsienic przetrwają zimę w stanie zamarznięcia. Mogą tak pozostać przez 14 lat. Oczy reniferów zmieniają kolor. W lecie są złote, zimą stają się niebieskie.
Zima ma wpływ na ludzi. Dzieci urodzone zimą mają większe szanse na długie życie. Mają o 16% większe szanse. Są też bardziej odporne. Częściej osiągają wysokie wyniki w sporcie. Osoby bojące się zimy cierpią na kyonofobię.
W 1468 roku wino zamarzało w piwnicach Burgundii. W 2012 roku gondole w Wenecji utknęły w lodzie. W 1977 roku padał śnieg w Miami na Florydzie. Zaśnieżył samochody i palmy. W Norwegii jest miasto o nazwie Piekło. Zamarza prawie każdej zimy.
Zimowe warunki pogodowe są niebezpieczne. Powodują więcej ofiar śmiertelnych. Jest ich ponad dwukrotnie więcej niż latem. W latach 2006-2010 w USA zginęło 2 tysiące osób rocznie z przyczyn pogodowych. 63% zgonów przypadało na zimę. 31% na lato.
Zima w edukacji i kulturze
Zima to magiczny czas dla dzieci. Jest pełna niezwykłych zjawisk. Materiały edukacyjne pomagają poznać zimę. Gazetki ilustrują cechy zimy. Zawierają kolorowe ilustracje. Nauka o zimie może być przyjemnością. Wprowadza dzieci w świat przyrody. Materiały są gotowe do druku. Nadają się na lekcje przyrody. Można ich użyć do dekoracji gazetki szkolnej.
Quizy o zimie to dobra zabawa. Są dostępne online dla dzieci. Pytania są dostosowane do wieku. Quizy rozwijają czytanie ze zrozumieniem. Stanowią aktywność na zimowe popołudnia.
Najhuczniejsza impreza na świecie odbywa się zimą. To imieniny Sylwestra.
Zima w kontekście historii klimatu Ziemi
Historia Ziemi to 4,55 miliarda lat. Obecność człowieka to krótki moment. Klimat Ziemi ulegał zmianom. Były okresy globalnego ocieplenia i ochłodzenia. Paleoklimatologia bada dawne klimaty.
W kredzie poziom oceanów był wyższy. Przewyższał obecny o 200 metrów. W oligocenie pojawiły się trawy. Rozwinęły się stepowe formacje roślinne. Plejstocen trwał 2,5 mln do 11 tysięcy lat temu. Był to okres zlodowaceń. Średnia temperatura w Europie była niższa. Wynosiła od 4 do 14 stopni mniej. Okres atlantycki był cieplejszy. Trwał od 8 do 5 tysięcy lat temu. Temperatura była wyższa o 0,5 stopnia. Badania palinologiczne pomagają poznać dawne temperatury. Analizuje się osady jeziorne i torfowe. Modele numeryczne również dostarczają danych. W rozważaniach paleoklimatycznych należy być ostrożnym.
Zima to fascynująca pora roku. Przynosi wiele zjawisk i historii. Warto poznawać jej tajemnice.
Zobacz także: