Ryby to niezwykłe kręgowce zamieszkujące wodne ekosystemy Ziemi. Poznaj fascynujące fakty o ich budowie, zachowaniach i zadziwiającej różnorodności gatunków.
Co to są ryby? Podstawowe fakty
Ryby stanowią najliczniejszą grupę kręgowców zmiennocieplnych. Żyją w większości środowisk wodnych na naszej planecie. Ryby są kręgowcami, co oznacza, że posiadają kręgosłup i szkielet wewnętrzny. Dział zoologii zajmujący się rybami to ichtiologia. Naukowcy opisali dotychczas ponad 34 300 gatunków ryb. Co roku odkrywają około 300 nowych gatunków. Prawdopodobnie na naukowy opis czeka jeszcze przynajmniej 5 tysięcy gatunków ryb.
Historia ryb rozpoczęła się około 530 milionów lat temu. Ryby pojawiły się na Ziemi na długo przed dinozaurami. Są one dla nas niezwykle ważne. Stanowią żywność oraz cenny zasób odnawialny. Odkrycie starożytnych ryb w Timorze Wschodnim w 2011 roku pokazuje, że człowiek łowił ryby od co najmniej 40 tysięcy lat. Wędkarstwo było popularne już ponad 42 tysiące lat temu.
Anatomia i niezwykłe zdolności ryb
Ryby są przystosowane do środowiska wodnego. Pomaga im w tym odpowiednia budowa anatomiczna. Ryby do oddychania używają skrzeli. Oddychanie ryb odbywa się dzięki skrzelom. Skrzela są wydajniejszym organem oddechowym niż płuca. Niektóre ryby są zdolne do oddychania powietrzem atmosferycznym. Ryby dwudyszne mają zarówno skrzela jak i płuca. Mogą żyć bez wody nawet kilka lat. Ryby dwudyszne to podgromada ryb mięśniopłetwych.
Ryby do poruszania się używają płetw. Układ krwionośny ryb jest zamknięty i jednoobiegowy. Rybia szczęka nie jest przytwierdzona do czaszki. Pęcherz pławny to organ umożliwiający rybom zmiany zanurzenia. U większości ryb skóra pokryta jest łuskami. Niektóre gatunki ryb mają szkielety tylko z chrząstek. Rekiny nie mają kości, tylko chrząstki. Oczy ryb są podobne do oczu innych kręgowców. Niektóre ryby widzą spolaryzowane i ultrafioletowe światło.
Większość ryb wyczuwa smak całą powierzchnią ciała. Sum ma ponad 27 000 kubków smakowych. Złote rybki mają zęby w gardle do rozdrabniania pokarmu. Ryby połykają pokarm za pomocą jamy ustnej. Ryby mają wyspecjalizowany organ działający jak radar. Niektóre ryby potrafią komunikować się za pomocą dźwięków. Śledzie komunikują się za pomocą wysokich częstotliwości. Wiele gatunków ryb potrafi zmieniać kolor. Ryba-anioł potrafi zmieniać swoje barwy. Ryba-królowa potrafi również zmieniać swoje barwy. Pomaga im to dopasować się do otoczenia. Istnieją gatunki ryb, które potrafią zmieniać płeć. Większość ryb jest zmiennocieplna. Tuńczyki potrafią utrzymywać wyższą temperaturę ciała niż otaczająca woda. Wilczak atlantycki wytwarza białka przeciw zamarzaniu. Perforowana ryba lodowa nie posiada hemoglobiny.
Część naukowców twierdzi, że ryby nie odczuwają bólu. Ich zdaniem brakuje ośrodków bólowych w mózgu. Nie mogą odczuwać bólu tak, jak ludzie. Inne badania sugerują, że ryby potrafią odczuwać ból i stres. To ważna kwestia dla etyki wędkarstwa i hodowli.
Najdziwniejsze ryby świata – subiektywny przegląd
Świat ryb obfituje w zadziwiające stworzenia. Niektóre ryby są bardziej dziwaczne niż inne. Ta cała wodna różnorodność jest fascynująca. Pokazuje, jak niewiele wiemy o życiu podwodnym.
- Pławikonik (Konik morski): To jedyny facet w ciąży. Samica składa jaja do torby w brzuchu samca. Samiec opiekuje się potomstwem. To niezwykły przykład opieki rodzicielskiej w świecie ryb. Jedyną rybą, która potrafi pływać w pozycji pionowej, jest konik morski.
- Ryba kroplowa (Blobfish): Ta ryba jest najsłynniejszą smutną rybką. Ma galaretowatą konsystencję. Żyje na głębokościach od 600 do 1200 metrów. Na powierzchni puchnie i wygląda jak galareta. W swoim naturalnym środowisku wygląda jak zwykła ryba. Blobfish mierzy do 30 cm długości. Blobfish żyje na głębokościach dochodzących do 800 metrów.
BLOBFISH DEPTH
- Kurek czerwony: To gadająca grzebiąca polska ryba. Potrafi odwracać kamienie w poszukiwaniu pokarmu. Wydaje dźwięki przypominające gdakanie kury.
- Paku czarnopłetwy: Znany jako „obcinacz jąder”. Ma zęby podobne do ludzkich. Czerwonobrzuchy pacu ma zęby podobne do ludzkich.
- Ryba wędkarska (Anglerfish): Mam faceta na stałe i wędkę nad pyskiem. Samica ryby wędkarskiej ma na głowie wędkę. Służy ona jako świecący wabik. Anglerfish (Lophiiformes) występuje w strefie słonych wód tropikalnych i umiarkowanych. Matronica holboella jest rybą głębinową.
- Ryba z przezroczystą głową (Macropinna microstoma / Barreleye): Ta ryba ma przezroczystą głowę. Oczy ma umieszczone w specjalnych komorach. Pozwala jej to widzieć wszystko, co dzieje się nad nią. Ryba barreleye ma oczy skierowane do góry. Macropinna microstoma żyje na głębokościach 600-800 metrów.
MACROPINNA DEPTH
- Salpa Maggiore: Ryba nie ryba. Jest przezroczystą rybą. Potrafi samodzielnie produkować potomstwo. To stworzenie jest dowodem na to, jak niezwykłe jest życie na Ziemi.
- Owczarek azjatycki wargacz: Ma pysk przypominający wiedźmę.
- Psychodeliczna żaba: Została odkryta w 2009 roku.
- Moonfish: Jest pierwszą zidentyfikowaną rybą stałocieplną.
- Rekin gobliński: Jest leniwy i ospały. Rekiny mają 125 milionów lat.
- Anoplogaster (Fangtooth): Anoplogaster ma tak duże zęby. Nie jest w stanie zewrzeć szczęk. Fangtooth (Beryciformes) osiąga do 20 cm długości. Żyje do 5000 metrów głębokości.
FANGTOOTH DEPTH
- Hatchetfish (Sternoptychidae): Żeruje na głębokości około 600 metrów. Osiąga od 2 do 14 cm długości.
- Dragonfish (Gobioides broussonnetii): Może urosnąć do 61 cm. Typowa długość to 35-40 cm.
- Ryba tygrysia (Hydrocynus Goliath): Osiąga wielkość przekraczającą 130 cm. Waży nawet 50 kg.
- Anableps: Ma dwie pary oczu.
- Samice żabnicy: Są ponad 15 razy mniejsze od samców.
- Ryba cyprinodon macularius: Żyje w wodach, których temperatura dochodzi do 45°C.
- Poskoczek mułowy: Jest bardziej podobny do płaza niż ryby. Potrafi raczkować lądem. Okonie potrafią raczkować lądem.
- Wykałaczka (Sumik wandelia): Jest jedną z nielicznych ryb pasożytniczych. Spędza życie w skrzelach większego suma Amazonki. Potrafi odżywiać się krwią ssaków, w tym ludzi.
- Obserwator gwiazd: Ma jadowite kolce. Może wywoływać wstrząsy elektryczne. Jest uważany w niektórych krajach za przysmak.
Wpiszcie w wyszukiwarkę, to zobaczycie, jak wygląda prawdopodobnie najbrzydsza ryba świata. Blobfish pojawił się w scenie chińskiej restauracji w filmie „Mężczyźni w czerni III”.
Rybie giganty i maleństwa
Ryby występują w warunkach ekstremalnych. Żyją na głębokości sięgającej jedenastu kilometrów. Pseudoliparis spirei to ryba żyjąca na największej głębokości. Znajduje się na głębokości 6,2 do 8 km. Długość ciała tej ryby wynosi 28,8 cm. Zbadanych zostało około 1% głębin oceanicznych.
Największa ryba żyjąca obecnie to rekin wielorybi. Rekin wielorybi (Rhincodon typus) jest najdłuższą rybą świata. Osiąga długość ponad 12 metrów. Największą zmierzoną długość rekina wielorybiego wynosi 18,8 metra. Rekin wielorybi waży 20-25 ton. Rekin wielorybi żywi się planktonem. Nie jest zagrożeniem dla ludzi. Rekin wielorybi ma ponad 4000 zębów. Długość życia rekina wielorybiego to 80 do 130 lat.
Najmniejsza żyjąca rybą jest Paedocypris progenetica. Osiąga około jednego centymetra długości. Samica Paedocypris progenetica mierzy 8 mm. Należy do rodziny karpiowatych. Żyje w wodach Sumatry i Bintan. Ciernik jest najmniejszą rybą w Polsce. Ma instynkt tacierzyński.
Sum pospolity (Silurus glanis) jest najdłuższą rybą Europy. Bieługa jest największą rybą słodkowodną. Osiąga maksymalnie do pięciu metrów długości. Bieługa waży do 1500 kg. Boramy to największa ryba słodkowodna na świecie.
Największy sum w Polsce został złowiony w 2022 roku. Złowił go Mateusz Kalkowski. Miał 261 cm długości. Największy sum na świecie został wyłowiony w Mekongu w 2005 roku.
Szczupak posiada do 900 zębów w ciągu swojego życia. Rekin ludojad potrafi połknąć w całości pięćdziesięciokilogramową fokę. Gatunek makrelowaty potrafi osiągnąć prędkość nawet do siedemdziesięciu kilometrów na godzinę. Tuńczyki są najdroższymi rybami na świecie. Tuńczyk błękitnopłetwny ważący ponad 260 kg został sprzedany za 2.5 miliona złotych. Tuńczyk z gatunku Thunnus Thynnus pokonał trasę 7770 kilometrów w 119 dni.
Ryby słodkowodne i morskie
Ryby występują w praktycznie wszystkich zbiornikach wodnych na Ziemi. Ryby słodkowodne to te, które zamieszkują zbiorniki wodne o niskim lub zerowym stopniu zasolenia. Wody słodkie stanowią jedynie 2,5 proc. wszystkich wód na Ziemi. W rzekach i jeziorach żyje ponad 40 proc. wszystkich znanych gatunków ryb. Ryby słodkowodne stanowią większość całej populacji ryb.
Pierwotne ryby słodkowodne stanowią około 33% całej populacji ryb. Istnieje około 6000 gatunków ryb pierwotnych. Nerki ryb słodkowodnych wydalają wodę. Głównymi eksporterami ryb słodkowodnych są Norwegia, Kanada i Szwecja. Połów dzikich okazów odbywa się przede wszystkim jesienią. W Polsce znajdziemy około 120 różnych gatunków wolnożyjących ryb słodkowodnych. Około 60 gatunków ryb jest rodzimych w Polsce.
Wody słone zamieszkują ryby morskie. Mięso rekinów jest tak samo słone, jak woda, w której żyją. Żarłacz tępogłowy to gatunek rekinów żyjący w jeziorze Nikaragua. Rekin rzeczny to Glyphis glyphis.
- Mięso okonia poleca się osobom na diecie odchudzającej.
- Aby pozbyć się specyficznego zapachu mułu z karasia, wystarczy moczyć go przez kilka godzin w mleku.
Karpie były pierwszymi rybami hodowanymi przez ludzi. Pierwsze wzmianki o hodowli ryb ozdobnych pochodzą z Dalekiego Wschodu. Większość akwariowych ryb należy do rybek stadnych. Śmiertelność ryb tropikalnych w akwariach wynosi 95%. Wynika to z niewłaściwego hodowania.
Niezwykłe umiejętności ryb
Latające ryby mogą wyskoczyć na wysokość nawet 6 metrów. Potrafią pokonać w jednym skoku 189 metrów. Ryba-rakieta jest mistrzem szybkości w wodzie. Tylko niektóre gatunki węgorzy potrafią pływać tyłem. Węgorze potrafią pływać do tyłu.
Niektóre gatunki ryb potrafią wytwarzać prąd. Napięcie elektryczne suma może przekraczać 250 V. Sum potrafi wykorzystać impuls elektryczny. Służy mu do ogłuszania ofiar. Obserwator gwiazd może wywoływać wstrząsy elektryczne.
Łososie po przepłynięciu oceanu potrafią znaleźć rzekę. Wracają do miejsca, w którym przyszły na świat. Łosoś atlantycki potrafi wrócić do miejsca narodzin po czterech latach. Potrafi przeskoczyć wodospad o wysokości trzech metrów.
Sumy używają wąsów jako przynęty. Służą do łapania małych ryb. Rekiny jako jedyny gatunek ryb posiadają powieki.
Ryby w kulturze i nauce
Zbadanych zostało około 1% głębin oceanicznych. Seans BBC „The Blue Planet” pokazał bogactwo podwodnego świata. Największe na świecie akwarium naturalne znajduje się w Oceanarium w Lizbonie. Największe oceanarium świata zlokalizowane jest w parku rozrywki w Zhuhai. Znajduje się w Południowych Chinach. Pierwsze szklane akwarium powstało w 1805 roku. Pompa powietrzna została wynaleziona w 1908 roku. Akwarium zaprojektowane przez Takashiego Amano jest przykładem zaawansowanej technologii.
Jedna z najbardziej niebezpiecznych potraw na świecie przyrządzana jest z ryby Fugu. Wymaga specjalnych umiejętności do przygotowania. Rybi wosk wykorzystywany jest do produkcji szminek.
Śmierć człowieka od ataku rekina jest mniej prawdopodobna. Bardziej prawdopodobna jest śmierć od uderzenia w głowę orzechem kokosowym.
Najczęściej Zadawane Pytania
Ile gatunków ryb znamy?
Naukowcy opisali ponad 34 300 gatunków ryb. Szacuje się, że na odkrycie czeka jeszcze co najmniej 5 tysięcy gatunków.
Czy ryby odczuwają ból?
Trwa debata naukowa na ten temat. Część badaczy uważa, że ryby nie odczuwają bólu tak jak ludzie. Inni naukowcy twierdzą, że ryby potrafią odczuwać ból i stres.
Gdzie żyje najwięcej gatunków ryb słodkowodnych?
W rzekach i jeziorach żyje ponad 40% wszystkich znanych gatunków ryb. Wody słodkie stanowią jedynie 2,5% wszystkich wód na Ziemi.
Jaka jest największa ryba na świecie?
Największą rybą żyjącą obecnie jest rekin wielorybi. Osiąga długość ponad 18 metrów i waży kilkadziesiąt ton. Żywi się planktonem.
Świat ryb jest pełen tajemnic. Zgłębianie wiedzy o rybach i ich ekosystemach jest fascynujące. Warto poznać bliżej te niezwykłe stworzenia. A jaka jest według Was najdziwniejsza, najstraszniejsza lub najbrzydsza ryba świata? Zachęcam do dodawania w komentarzach według Was najdziwniejszych ryb świata.
Zobacz także: