Wielkanoc to najważniejsze święto chrześcijańskie w kalendarzu. Upamiętnia zmartwychwstanie Jezusa Chrystusa. Święto obfituje w tradycje, symbole i interesujące fakty. Poznajmy je bliżej.
Historia i znaczenie Wielkanocy
Wielkanoc to najstarsze święto chrześcijańskie. Ma swoje korzenie w starożytnych tradycjach. Wywodzi się z żydowskiego święta Paschy. Obchody Wielkanocy upamiętniają mękę, śmierć i zmartwychwstanie Jezusa. Pierwsze zapisy o obchodach pochodzą z II wieku naszej ery.
Święto jest ruchome. Jego data zależy od faz Księżyca. Ustanowiono ją w 325 roku na Soborze Nicejskim. Wielkanoc przypada w pierwszą niedzielę po pierwszej wiosennej pełni księżyca. Może wypaść między 22 marca a 25 kwietnia. Wielkanoc poprzedza Wielki Tydzień. Pierwszy dzień postu to Popielec. Wielki Czwartek rozpoczyna triduum paschalne. Obchody zaczynają się w Wielką Sobotę po zmierzchu.
Historia obchodów w Polsce sięga ponad tysiąca lat. Pierwsze wzmianki pochodzą z kronik Thietmara z XI wieku. W 1025 roku koronacja Bolesława Chrobrego odbyła się w święta wielkanocne. Wiele zwyczajów ma korzenie pogańskie. Zostały one uświęcone przez Kościół. W dobie rozbiorów Wielkanoc była ważnym świętem patriotycznym. Dziś to święto państwowe, wolne od pracy. Jest też ważne dla Polonii.
Symbole Wielkanocy i ich znaczenie
Wielkanoc ma bogatą symbolikę. Jajko jest najważniejszym symbolem. Reprezentuje nowe życie i odrodzenie. Symbolizuje też nadzieję i płodność. Tradycja malowania jajek wywodzi się ze starosłowiańskich wierzeń. Ma długą historię i symbolizuje wiosnę. Dawniej tylko kobiety mogły malować pisanki. Najstarsze polskie pisanki z X wieku znaleziono na wyspie Ostrówek. Najsłynniejsze pisanki na świecie to Jaja Fabergé.
Zając wielkanocny to kolejny symbol. Pochodzi z niemieckiej tradycji. Symbolizuje płodność i nowe życie. Łączy się go z pogańskimi obrzędami na cześć bogini Eastre. Zwierzęce symbole to też kurczak i baranek.
Baranek wielkanocny ma szczególne znaczenie. Symbolizuje niewinność i zmartwychwstanie. Reprezentuje Chrystusa jako Baranka Bożego. Palma wielkanocna symbolizuje triumf Jezusa w Jerozolimie. Oznacza też triumf życia nad śmiercią. Poświęcone palmy powinno się trzymać w domu.
Krzyż jest najważniejszym symbolem chrześcijaństwa. Upamiętnia ofiarę Chrystusa.
Tradycje Wielkanocne w Polsce
Wielkanoc w Polsce obfituje w tradycje. Wiele z nich jest kultywowanych do dziś. W Wielką Sobotę popularne jest święcenie pokarmów. Zwyczaj ten ma korzenie pogańskie. Koszyczek wielkanocny zawiera pokarmy o symbolicznym znaczeniu. Powinno być w nim 7 pokarmów. Dawniej święcono wszystkie potrawy na wielkanocne śniadanie.
Malowanie jajek to żywa tradycja. Jajka barwi się na różne kolory. Pisanki to zdobione jajka. Są tradycyjnym elementem świąt. W Polsce znajduje się Muzeum Pisanki. Posiada ono dużą kolekcję pisanek w Europie.
Poniedziałek Wielkanocny to Śmigus-Dyngus. Zwyczaj polega na oblewaniu się wodą. Ma korzenie w pogańskich obrzędach oczyszczających. W Polsce kultywuje się też inne dawne obyczaje. Wiele z nich w zmodyfikowanej formie. Należą do nich regionalne tradycje. Na przykład pucheroki w Krakowie. Wieszanie Judasza na Podkarpaciu. Wylewanie żurku na Kujawach.
Czy wszystkie tradycje wielkanocne są chrześcijańskie?
Nie, wiele tradycji wielkanocnych ma korzenie w dawnych obrzędach pogańskich, które zostały włączone i uświęcone przez Kościół.
Wielkanocne Potrawy
Wielkanocny stół w Polsce jest bogaty. Popularne potrawy to mazurki i babki. Mazurek przywędrował z Azji. Prawdopodobnie z Turcji. Zwyczaj pieczenia babek przyszedł z Litwy i Białorusi. Inne tradycyjne potrawy to żurek z jajkiem. Jajka faszerowane. Pieczone mięsa i pasztety. Wielkanocne potrawy różnią się w zależności od regionu.
W koszyczku do święcenia powinny być chleb i sól. Niektóre produkty nie powinny się w nim znaleźć. Tradycyjną słodkością są mazurki. Pascha to potrawa serowa. Jest popularna w krajach wschodnich. Babka to ciasto z mąki, jajek, cukru i drożdży. Mazurek to kruche ciasto. Często zdobi się go bakaliami.
Wielkanoc na Świecie
Wielkanoc obchodzi się na całym świecie. W wielu krajach to święto państwowe. W Niemczech dzieci szukają jajek. Zostawia je Zajączek Wielkanocny. W Hiszpanii odbywają się procesje. W Grecji maluje się jajka na czerwono. Symbolizują one krew Chrystusa. We Włoszech piecze się ciasto Colomba Pasquale. Ma kształt gołębia. W Rosji przygotowuje się kulich i paschę. W Wielkiej Brytanii popularne są hot cross buns. W Australii dzieci szukają wielkanocnego bilby.
W Norwegii popularne jest czytanie kryminałów. Dzieci w Finlandii przebierają się za wiedźmy. W Meksyku odbywają się inscenizacje męki Chrystusa. W Szwecji dzieci dostają prezenty w jajkach z papieru. W Irlandii organizuje się wyścigi jajek. Największa parada wielkanocna odbywa się w Nowym Jorku.
Gdzie odbywa się największa parada wielkanocna?
Największa parada wielkanocna na świecie odbywa się w Nowym Jorku, USA.
Wielkanocne Rekordy i Statystyki
Wielkanoc to też czas rekordów. Największe czekoladowe jajko ważyło ponad 7 ton. Miało 10 metrów wysokości. Największe jajko wielkanocne ważyło ponad 5 ton. Najdłuższa palma wielkanocna w Polsce miała ponad 30 metrów. Rekord wysokości lipnickiej palmy to 36,04 metra. Konkurs na najwyższą palmę w Lipnicy Murowanej odbywa się od 1958 roku.
W Muzeum Pisanek w Ciechanowcu zebrano ponad 2000 pisanek. Toczenie jajka po trawniku Białego Domu to tradycja. Liczy ponad 130 lat. Statystyki pokazują, że 68% Polaków spędza Wielkanoc w domu. 22% podróżuje do rodziny. 10% wybiera wyjazdy turystyczne.
Wielkanoc poprzedza 40 dni postu. Data święta przypada między 22 marca a 25 kwietnia.
Inne Ciekawe Fakty o Wielkanocy
Wielkanoc jest najstarszym świętem w kulturze chrześcijańskiej. Polska nazwa „Wielkanoc” pochodzi od Czechów. W Wielką Sobotę święci się pokarmy. To jedyny dzień bez komunii w kościołach katolickich. Największe obchody Wielkanocy odbywają się w Watykanie. Osoby prawosławne obchodzą Wielkanoc tydzień po katolikach.
Tradycja śmigusa-dyngusa polega na oblewaniu się wodą. Kolorowanie jajek symbolizuje wiosnę. Wielkanocne potrawy różnią się regionalnie. W 2021 roku Wielkanoc obchodzono głównie w domach. Wynikało to z pandemii koronawirusa.
Kiedy obchodzą Wielkanoc osoby wyznania prawosławnego?
Osoby wyznania prawosławnego zazwyczaj obchodzą Wielkanoc tydzień po katolikach.
Męka, śmierć i zmartwychwstanie Jezusa to „misterium paschalne”. Niedziela poprzedzająca Wielki Tydzień to Niedziela Palmowa. W Wielką Sobotę wyruszamy z koszykiem do kościoła. Święcimy wtedy pokarmy. W Polsce w wielu regionach kultywuje się dawne obyczaje. Część z nich zanika. Niektóre przetrwały w zmodyfikowanej formie.
Wielkanoc łączy elementy religijne z dawną obrzędowością ludową. W trudnych momentach historii tradycje podtrzymywały tożsamość narodową. Dawały wiarę w lepszą przyszłość. Coraz więcej osób uczestniczy w warsztatach pisankowych. Uczą się tradycyjnych przepisów. Biorą udział w lokalnych obrzędach. Warto poznać tradycje związane z Wielkanocą. Cieszmy się tą wyjątkową porą roku.
Zobacz także: